Πώς θα αρθεί το αδιέξοδο στη Σομαλία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς θα αρθεί το αδιέξοδο στη Σομαλία

Με την al Shabab και την Κυβέρνηση Εξίσου Αδύναμες πλέον Ήρθε η Ώρα της Προσέγγισης των Πολιτών
Περίληψη: 

Ενώ η εξτρεμιστική οργάνωση al Shabaab απέσυρε τις δυνάμεις της από το Μογκαντίσου, μία σειρά παραγόντων –κυβερνητικές οργανώσεις, περιφερειακές Αρχές, φυλές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών- μπορούν να βοηθήσουν

Η BRONWYN BRUTON και ο J. PETER PHAM είναι αντιστοίχως αναπληρωτής διευθυντής και διευθυντής του Κέντρου για την Αφρική «Michael S. Ansari» στο Atlantic Council.

Από το 2007, η al Shabab, μία μαχητική οργάνωση με διασυνδέσεις με την al Qaeda, έχει εμπλακεί σε ένα βίαιο αδιέξοδο σκηνικό με την αδύναμη και δυσλειτουργική σομαλική Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση (ΜΟΚ). Το 2009, ήταν ξεκάθαρο ότι αυτή η σύγκρουση ήταν τουλάχιστον αναπόφευκτη: Η σημερινή τραγωδία είναι αποτέλεσμα μία σειράς κακών πολιτικών επιλογών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, περιφερειακούς παράγοντες, και τα Ηνωμένα Έθνη. Και έχει υποστεί παρεμβάσεις από εξωτερικές δυνάμεις- η al Qaeda προμήθευε την al Shabab με χρήματα και συμβουλές τακτικής ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες ενισχύουν την ΜΟΚ, δυναμιτίζοντας μία αντιπαραγωγική σύγκρουση. Οι σομαλοί στο Μογκαντίσου έχουν χαρακτηρίσει το αιματηρό έπος που διαδραματίζεται, ένα «πόλεμο διασποράς», καθώς και οι δύο πλευρές είναι μερικώς πληρεξούσιες ξένων δυνάμεων.

Μέχρι αυτό το καλοκαίρι, η al Shabab προσπαθούσε ανεπιτυχώς να κατατροπώσει τη ΜΟΚ στα οχυρά της, το προεδρικό παλάτι και τα λιμάνια, ενώ η ΜΟΚ δεν ήταν σε θέση να επιβάλει την εξουσία της παρά μόνο στοιχειωδώς σε μερικές από τις γειτονιές του Μογκαντίσου. Οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την al Shabab και οι τακτικές επιθέσεις των ειρηνευτικών δυνάμεων που χτυπούσαν αδιακρίτως, αποτέλεσαν ένα άγριο βάρος για τους κατοίκους του Μογκαντίσου. Εκατοντάδες χιλιάδες έφυγαν από τα σπίτια τους προς άλλα μέρη της Σομαλίας, στη Κένυα και την Υεμένη, και προς της Μέση Ανατολή. Η σύγκρουση κατέστρεψε τη σομαλική οικονομία, στράγγιξε τους πόρους της χώρας, αποδυνάμωσε το πληθυσμό της και έστησε τις προϋποθέσεις εμφάνισης ενός καταστροφικού λιμού που εξολόθρευσε τον πληθυσμό στο νότιο μισό κομμάτι της χώρας.

Το αδιέξοδο έμοιαζε λίγο πολύ παγιωμένο μέχρι τη πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου όταν δυνάμεις της al Shabab έβαλαν στον ώμο τα όπλα τους και κατευθύνθηκαν εκτός Μογκαντίσου χωρίς να το περιμένει κανείς. Λιγότερο από ένα χρόνο πριν, η ειρηνευτική δύναμη της Αφρικανικής Ένωσης (γνωστή από τα ακρωνύμια της ως AMISOM) είχε καταφέρει να αποκτήσει κάποια επιπρόσθετα εδάφη μετά την αποτυχία της επιχείρησης της al Shabab, το Σεπτέμβρη του 2010, που ονομάστηκε «Επίθεση του Ραμαζανιού» (σ.σ.: «Ramadan Offensive»). Όταν η al Shabab αποσύρθηκε, η Αφρικανική Ένωση υποστήριξε ότι η υποχώρηση ήταν το αποτέλεσμα μίας δύσκολης νίκης αλλά ταυτόχρονα προειδοποίησε ότι η συγκεκριμένη κίνηση ήταν μάλλον προσωρινή και τακτικής φύσεως- ένα σημάδι ότι η al Shabab σκόπευε να επιστρέψει στις αντάρτικες τακτικές τύπου «χτυπώ και φεύγω», τακτικές που ακολουθούσε πριν από δύο χρόνια όταν οδήγησε 17.000 στρατιώτες από την Αιθιοπία (μία δύναμη πολύ μεγαλύτερη από τη στρατιά των 10.000 της AMISOM) εκτός Μογκαντίσου. Πράγματι, καθώς έφευγε από τη πόλη, ο σεΐχης Hassan Dahir Aweys, ο ηγέτης της al Shabab, κατέδειξε ότι η οργάνωση συζητούσε μία αλλαγή στις ακολουθούμενες τακτικές. Ο Fazul Abdullah Mohammed, υψηλόβαθμο επιχειρησιακό στέλεχος της al Qaeda που σκοτώθηκε νωρίτερα φέτος, είχε αποδεδειγμένα προσπαθήσει να πιέσει την οργάνωση να εγκαταλείψει τις μετωπικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις της Αφρικανικής Ένωσης προκειμένου να προχωρήσει σε μία κατά τόπους εκστρατεία εκφοβισμού που θα κάλυπτε τη περιοχή της Μογκαντίσου- αν όχι όλης της Σομαλίας- με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας.

Ένα τέτοιο σενάριο είναι σίγουρα τρομακτικό αλλά αρκετά απίθανο. Οι προηγούμενες επιτυχημένες αντάρτικες εκστρατείες της al Shabab ήταν προϊόν περισσότερο πολιτικής παρά στρατιωτικής ικανότητας. Μετά την εισβολή της Αιθιοπίας στη Σομαλία το 2006 για να εκτοπίσει το δημοφιλές ισλαμικό καθεστώς, η al Shabab κατέλαβε ηγετική θέση στην εθνικιστική σύρραξη που ακολούθησε. Συγκρότησε εύκολες συμμαχίες με φυλές, ομάδες ληστών και αλλοδαπών οπαδών της τζιχάντ αλλά η ενότητα των σκοπών τους ήταν βραχύβια. Από τη στιγμή που αποχώρησε ο στρατός της Αιθιοπίας, τον Ιανουάριο 2009, η al Shabab προσπαθεί με νύχια και δόντια να διατηρήσει τη συνοχή ανάμεσα στα κατακερματισμένα τμήματά της.

Είναι αλήθεια πως η al Shabab δεν υπήρξε ποτέ τόσο αδύναμη. Οι μαχητές της αρχικά αγκαλιάστηκαν από το σομαλικό λαό ως η τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στους ξένους εισβολείς – είτε αυτοί ήταν αιθίοπες είτε αμερικάνοι που είχαν εμπλακεί σε αδέξιες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Αλλά σήμερα, ο περισσότερος κόσμος απεχθάνεται την al Shabab για τους ακρωτηριασμούς, τους λιθοβολισμούς και αποκεφαλισμούς σομαλών πολιτών (τιμωρίες που είναι εντελώς ξένες προς τη σομαλική ισλαμική παράδοση), τη στρατολόγηση ανηλίκων, τη χρήση αθώων πολιτών σαν ανθρώπινη ασπίδα που την προστατεύει από επιθέσεις, ακόμα και το σκληρό φορολογικό σύστημα που επιβάλλει. Χωρίς λαϊκή υποστήριξη, η al Shabab ίσως προχωρήσει σε περιστασιακές βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας ή συνεχίσει να φυτεύει νάρκες σε επαρχιακούς δρόμους στη μέση της νύχτας. Αλλά μία διαρκής αντάρτικη εκστρατεία θα είναι απλώς κατακερματισμένη και αναποτελεσματική.