Οι Προκλήσεις για τον Μάριο Ντράγκι στην Ε.Κ.Τ.

Το άγχος γύρω από την συνάντηση του G-20 στις Κάννες την περασμένη εβδομάδα μόνο μεγάλωσε όταν ο Έλληνας Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα σχετικά με τη συμφωνία για το χρέος που επιτεύχθηκε μεταξύ της χώρας του και των ξένων δανειστών της, τοποθετώντας την ίδια τη συμφωνία σε κίνδυνο. Παρά το γεγονός ότι ο Παπανδρέου σύντομα ματαίωσε το δημοψήφισμα, οι φόβοι περί μιας ελληνικής χρεοκοπίας υπογράμμισαν μια κρίσιμη μετάβαση στην κορυφή του τραπεζικού συστήματος της Ευρώπης. Η ένταξη του Mario Draghi, πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα βοηθήσει να αποφασιστεί πώς οι Ευρωπαίοι θα αντιμετωπίσουν τα θεμελιώδη προβλήματα στη ρίζα της τρέχουσας δυσκολία για το χρέος.

Ο Draghi αντικαθιστά τον Jean-Claude Trichet, ο οποίος αποχώρησε μετά από οκτώ χρόνια στο τιμόνι της ΕΚΤ. Ο Trichet έκανε την ΕΚΤ ένα σεβαστό και ισχυρό θεσμικό όργανο. Μόνο η Federal Reserve των ΗΠΑ ξεπερνά σήμερα την ΕΚΤ στην καθοδήγηση των προσδοκιών της παγκόσμιας αγοράς. Ο ίδιος ο Jean-Claude Trichet έγινε το κεντρικό πρόσωπο σχετικά με τη χάραξη πολιτικής στην Ε.Ε. και αποτέλεσε απαραίτητο εταίρο για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ωστόσο, συνταξιοδοτείται στη μέση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Ο Draghi έκανε αμέσως αισθητή την παρουσία και την αποφασιστικότητά του, αμέσως μόλις πήρε τα ηνία, με το να προχωρήσει στη μείωση των επιτοκίων κατά ένα τέταρτο της ποσοστιαίας μονάδας στο 1,25%. Αλλά μπορεί να χρειαστεί να επεκτείνει το ρόλο της ΕΚΤ ακόμη περισσότερο για να αποτρέψει μια καταστροφή στην ευρωζώνη.

Υπό τον Τρισέ, η ΕΚΤ αναμφισβήτητα συνέβαλε στη μείωση των οικονομικών προβλημάτων της Ευρώπης. Το 2007,όταν οι ευρωπαϊκές τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μία στην άλλη, λόγω της ανησυχίας ότι τα τοξικά ομολογιακά δάνεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες που βρίσκονταν στα χαρτοφυλάκιά τους θα ανάγκαζε ορισμένες από αυτές να πτωχεύσουν, η ΕΚΤ προχώρησε άμεσα στην παροχή μαζικής ρευστότητας στην αγορά. Αυτό εμπόδισε την κατάρρευση των οικονομικών συναλλαγών, καθώς και άλλες κεντρικές τράπεζες ακολούθησαν σύντομα τον δρόμο που χάραξε η ΕΚΤ. Για να σταματήσει την εξάπλωση του προβλήματος χρέους της Ελλάδας, η ΕΚΤ θέσπισε ένα πρόγραμμα εξαγοράς κρατικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί από ευρωπαϊκές οικονομίες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, μέσω του οποίου απορρόφησε πάνω από $ 240 δισεκατομμύρια χρέους από το Μάιο του 2010. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΚΤ λειτούργησε στα νομικά όρια της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία περιέχει μια ρήτρα μη-διάσωσης που απαγορεύει ρητά στην ΕΚΤ να διασώζει κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικό πρόβλημα. Δεδομένης της σοβαρότητας της κατάστασης, ωστόσο, ο Trichet υποστήριξε ότι η ΕΚΤ έχει την ευθύνη να διασφαλίζει την οικονομική σταθερότητα της ευρωζώνης.

Όμως, ο Trichet αρνήθηκε να υπερβεί εντελώς τα όρια της Συνθήκης. Στη διάρκεια της δικής του θητείας η ΕΚΤ παρενέβη για τη διάσωση κράτους της ευρωζώνης μόνο ως απάντηση σε επικείμενο κίνδυνο οικονομικής κατάρρευσης ή χρεοκοπίας, όπως στην Ελλάδα. Ο Trichet περπάτησε σε ένα τεντωμένο σχοινί μεταξύ της παροχής βοήθειας σε χώρες και της παροχής κινήτρων σε αυτές προκειμένου να θεσπίσουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, πρόσφατα απέρριψε πρόταση του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί η οποία συνίστατο στο να χορηγήσουν οι κυβερνήσεις μια άδεια τραπεζικής λειτουργίας στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το Ταμείο που θέσπισαν τα σημαντικότερα κράτη της ευρωζώνης για να παράσχουν οικονομική βοήθεια στα κράτη – μέλη που βρίσκονται σε αδυναμία. Σύμφωνα με τον Σαρκοζί, αυτό το βήμα θα είχε δεσμεύσει την ΕΚΤ να παρέχει απεριόριστη ρευστότητα προς το EFSF, πείθοντας έτσι τις αγορές ότι με τη δανειοδοτική της ικανότητα θα μπορούσε να χειριστεί σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ο Trichet, όμως, είδε την ιδέα ως παραβίαση του κανόνα μη-διάσωσης.

Αλλά, παρά τις προσπάθειες της ΕΚΤ, η δίνη του χρέους βάθυνε και η εμπιστοσύνη της αγοράς μειώθηκε. Οι επικριτές του Τρισέ καταδίκασαν τα προσεκτικά του βήματα καθώς η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία φαίνονταν έτοιμες να ακολουθήσουν την οδό της Ελλάδας. Η Γαλλία ίσως χάσει την βαθμολόγηση με ΑΑΑ της πιστοληπτικής της ικανότητας, κάτι που θα περιόριζε την ικανότητά της να βοηθήσει τους εταίρους της και να αφήσει τη Γερμανία ως τη μόνη χώρα με ισχυρή πιστωτική ικανότητα στην ευρωζώνη. Αλλά η πιστωτική ικανότητα της Γερμανίας δεν είναι ατελείωτη. Ακόμα κι αν το Βερολίνο είναι έτοιμο να διασώσει τους ασθενέστερους εταίρους του, μπορεί να μην είναι σε θέση να συνεχίσει να παρέχει εγγυήσεις δανείων σε χώρες με ακρωτηριασμένο χρέος. Ο εφιάλτης της μετάδοσης θα μπορούσε στη συνέχεια να γίνει πραγματικότητα, προαναγγέλλοντας χρεοκοπίες κρατών και τραπεζών, μια μεγάλη ύφεση, και ίσως ακόμη και την κατάρρευση του ευρώ.