Πώς αλλάζουν τα συμφέροντα της Κίνας στο Πακιστάν

Η Κίνα αποκαλείται συχνά ως «φίλος παντός καιρού» για το Πακιστάν – ένας στρατηγικός εταίρος, μια αξιόπιστη πηγή εμπορίου και βοήθειας και ο πιο κοντινός στρατιωτικός σύμμαχος της Ισλαμαμπάντ. Ο Πακιστανός πρωθυπουργός Γιούσεφ Ράζα Γκιλανί έχει περιγράψει τη φιλία μεταξύ των δύο χωρών ως «υψηλότερη από τα βουνά, βαθύτερη από τους ωκεανούς, ισχυρότερη από το ατσάλι και πιο γλυκιά από το μέλι». Τον Σεπτέμβριο, είπε στον Κινέζο υπουργό Δημόσιας Ασφάλειας Meng Jianzhu που επισκεπτόταν το Πακιστάν ότι «οι φίλοι σας είναι οι φίλοι μας» και συνέχισε, «οι εχθροί σας είναι εχθροί μας και η ασφάλειά σας είναι η ασφάλειά μας».

Αλλά φαίνονται τα πράγματα τόσο ξεκάθαρα όταν τα παρατηρεί κανείς από το Πεκίνο; Όντως, τα κινεζικά κεφάλαια διαχέονται σε περιοχές που οι δυτικοί φοβούνται ακόμα και να πατήσουν. Αλλά το Πεκίνο δεν αγνοεί τους κινδύνους. Στην πραγματικότητα, οι κινεζικές ροές κεφαλαίων είναι δυσανάλογα περισσότερες προς τις επενδύσεις που ενέχουν μικρό – ή δεν διατρέχουν κανένα- κίνδυνο και προσφέρουν αποδόσεις μέτριες, που, όμως, είναι προβλέψιμες. Επιπλέον, τουλάχιστον ορισμένες κινεζικές εταιρείες έχουν αποδειχθεί πρόθυμες να εγκαταλείψουν επενδύσεις, όταν ο κίνδυνος που διατρέχουν φαίνεται να αυξάνεται. Τον Σεπτέμβριο, για παράδειγμα, η Kingho, μια μεγάλη ιδιωτική κινεζική εταιρεία εξόρυξης άνθρακα, φέρεται να έχει εγκαταλείψει μια προτεινόμενη επένδυση ύψους 19 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή ενός ορυχείου άνθρακα και εργοστασίων ενέργειας και χημικών στην επαρχία Sindh του Πακιστάν, μετά από την επανεκτίμηση των επενδύσεων και των κινδύνων ασφαλείας.
Πράγματι, οι επενδυτικοί υπολογισμοί του Πεκίνου βασίζονται όλο και περισσότερο σε μια περίπλοκη εξισορρόπηση τριών ειδών κινδύνου: του γεωπολιτικού, του πολιτικού και του οικονομικού.

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος (όχι μόνον της αντιπαλότητας της Κίνας με την Ινδία) έχει από καιρό οδηγήσει το Πεκίνο στην υποστήριξη της Ισλαμαμπάντ σε περιόδους και παχέων και ισχνών αγελάδων. Οι μεταξύ τους φιλικοί δεσμοί βοηθούν την εκπλήρωση τεσσάρων κινεζικών στρατηγικών στόχων:

- εξασφαλίζουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα στις δυτικές επαρχίες της Κίνας και κατά μήκος των ηπειρωτικών ασιατικών συνόρων της,

- προσδένουν τις φτωχότερες δυτικές επαρχίες της Κίνας σε έναν ιστό διασυνοριακής οικονομικής δραστηριότητας,

- περιορίζουν την Ινδία στην υποήπειρο προλαβαίνοντας την εμφάνιση ενός ηπειρωτικού μεγέθους αντίπαλο και δεν επιτρέπουν πιο εκτεταμένες ινδικές δραστηριότητες ασφάλειας στην Ανατολική Ασία και, τέλος,

- κάνουν βέβαιο ότι καμία άλλη μεγάλη δύναμη, ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν θα προωθήσουν τα συμφέροντά τους στην ηπειρωτική Ασία σε βάρος της Κίνας, μέσω, για παράδειγμα, στρατιωτικών επιχειρήσεων ή μόνιμων ρυθμίσεων πρόσβασης.

Τα τελευταία χρόνια, οι τέσσερις αυτοί στόχοι έχουν γίνει όλο και πιο πιεστικοί, ενισχύοντας την τάση του Πεκίνου να υποστηρίζει το Πακιστάν. Παράδειγμα το θέμα της εξασφάλισης των δυτικών συνόρων της Κίνας. Η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, αναπόφευκτα, θα θέσει σοβαρά ερωτηματικά στο Πεκίνο σχετικά με την ικανότητα της Καμπούλ να διατηρήσει συνθήκες ασφάλειας. Αυτό, με τη σειρά του, θα θέσει ακόμα μεγαλύτερα ερωτηματικά για το αν το Πακιστάν και οι κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας μπορούν να καταστείλουν τη δράση εξτρεμιστικών ομάδων και ιδεολογιών που μπορεί να προέρχονται από το Αφγανιστάν και από πακιστανικές φυλετικές περιοχές και να ξεχυθούν σε όλο το μήκος των κινεζικών συνόρων.

Το Πεκίνο στοχεύει επίσης να χρησιμοποιήσει την Ισλαμαμπάντ για να αποκλείσει το Νέο Δελχί από το Αφγανιστάν και την ευρύτερη περιοχή. Έτσι, η επέκταση της Ινδίας στην Ανατολική Ασία χωρίς αμφιβολία ενισχύει τις αντανακλαστικές τάσεις της Κίνας υπέρ του Πακιστάν. Μέχρι τώρα, η Ινδία αποτελεί μια τρίτης, το πολύ, βαθμίδας κινεζική στρατηγική ανησυχία - πολύ πίσω από τα θέματα της εσωτερικής της ασφάλειας και τις προκλήσεις στα παράλια της Ανατολικής Ασίας. Ωστόσο, η ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Ινδίας της έχει προσδώσει ένα αυξανόμενο στρατηγικό προφίλ πέρα από τη Νότια Ασία. Η Ινδία γίνεται μια ασιατική δύναμη και ένας παγκόσμιος παράγοντας. Συσφίγγει τους αμυντικούς δεσμούς με την Αυστραλία, την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ, τέσσερις χώρες που είναι ανήσυχες όσον αφορά την άνοδο της Κίνας και, επίσης, είναι όλο και πιο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Νέο Δελχί έχει υπογράψει και συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με τη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη και την Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), καθώς και μια ολοκληρωμένη σχέση οικονομικής συνεργασίας με την Ιαπωνία. Καθώς η στρατηγική εμβέλεια της Ινδίας επεκτείνεται, μια συνεχής αντιπαλότητα με το Πακιστάν που θα απασχολεί τη διπλωματία της και θα τραβά την προσοχή της πίσω στην δική της περιοχή, παραμένει κάτι ξεκάθαρα θετικό για το Πεκίνο.

Μέσα από αυτό το παραδοσιακό γεωπολιτικό πρίσμα, λοιπόν, η σχέση του Πεκίνου με την Ισλαμαμπάντ φαίνεται απρόσβλητη. Αλλά, το Πεκίνο δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να βλέπει αποκλειστικά και μόνο μέσω αυτού του πρίσματος. Ολοένα και περισσότερο, εξισορροπεί επίσης τα πολιτικά, και κυρίως τα οικονομικά, ρίσκα για τα συμφέροντά του.

Οι Κινέζοι πολίτες που βρίσκονται στο Πακιστάν έχουν αντιμετωπίσει πρωτοφανείς επιθέσεις κατά τα τελευταία χρόνια. Και το Πεκίνο είναι όλο και πιο ευαίσθητο στην προστασία των πολιτών – κυρίως μηχανικών και άλλων εξειδικευμένων εργαζομένων – που βρίσκονται στο εξωτερικό. Η Λιβύη αποδείχθηκε ορόσημο για το θέμα αυτό, λόγω της εμβέλειας και της τεράστιας κλίμακας της κινεζικής παρουσίας εκεί. Η εμφάνιση της βίας έφερε μια έντονη συζήτηση στην Κίνα για τις ευθύνες της πολιτείας και των πολιτών της στο εξωτερικό. Το ευαίσθητα σε εγχώριες αντιλήψεις και πιέσεις Πεκίνο προχώρησε στην μεγαλύτερη μη πολεμική εκκένωση πληθυσμού στην ιστορία του, αποσύροντας περίπου 35.000 κινέζους υπηκόους από τη Λιβύη με ναυλωμένα εμπορικά πλοία, πολιτικά αλλά και στρατιωτικά αεροσκάφη, καθώς και λεωφορεία. Το κινεζικό ναυτικό έστειλε επίσης μια φρεγάτα για να υποστηρίξει αυτή την άνευ προηγουμένου μεγάλης εμβέλειας επιχείρηση.

Αυτό σημαίνει ότι η Ισλαμαμπάντ δεν μπορεί για πάντα να υποθέτει ότι οι Κινέζοι εργάτες και τα χρήματά τους θα μείνουν στο Πακιστάν, εάν βρεθούν κάτω από επίθεση μεγαλύτερης κλίμακας. Το Πεκίνο έχει δείξει μικρή κατανόηση στους ισχυρισμούς της Ισλαμαμπάντ σχετικά με τη χαλιναγώγηση των αντι-Ινδικών επαναστατικών ομάδων που επιχειρούν από το Πακιστάν, όπως η Lashkar-e-Taiba. Αλλά εκείνες οι ομάδες που έχουν σκοτώσει ή απαγάγει κινέζους υπηκόους είναι ένα άλλο θέμα. Και η Κίνα φαίνεται να έχει αρχίσει την διάκριση αυτών των αντι-Ινδικών ομάδων από άλλες ομάδες που επικεντρώνονται στο εσωτερικό της χώρας, όπως οι αυτονομιστές του Μπαλόχ ή τα φιλο-Ταλιμπάν στοιχεία που μπορούν να παρουσιάσουν μια πιο πραγματική απειλή για τα κινέζικα συμφέροντα. Το Μπαλοχιστάν έχει δει επανειλημμένες επιθέσεις σε κινέζους υπηκόους, συμπεριλαμβανομένου ενός βομβαρδισμού το 2004, όταν σκοτώθηκαν τρεις μηχανικοί που εργάζονταν στο λιμάνι Γκουαντάρ και μιας επίθεσης το 2006 σε λεωφορείο κοντά στο Hub. Σε απάντηση μιας υπόθεσης απαγωγής, η οποία διεξήχθη από στοιχεία που συνδέονται με το Lal Masjid στην Ισλαμαμπάντ, το Πεκίνο εφάρμοσε άγρια πίεση στον πακιστανικό στρατό ώστενα επέμβει.

Αλλά αυτοί είναι επενδυτικοί κίνδυνοι, δεν γεωπολιτικοί ή πολιτικοί, οι οποίοι είναι πιο πιθανό να αλλάξουν τους μακροχρόνιους υπολογισμούς της Κίνας για το Πακιστάν. Τα κινεζικά κεφάλαια ακολουθούν γενικά τη σημαία, αλλά οι παγκόσμιες τάσεις δείχνουν ότι το Πεκίνο έχει γίνει πολύ πιο ευαίσθητο σε περιορισμούς επενδύσεων και μακροοικονομικών συνθηκών. Συχνά θεωρείται δεδομένο ότι οι κινεζικές εταιρείες μπορεί να αποδεχθούν μεγαλύτερο κίνδυνο από όσο οι δυτικές και ότι το Πεκίνο θα εγγυηθεί για είδη επενδύσεων που οι περισσότερες άλλες κυβερνήσεις και επιχειρήσεις θα απέφευγαν. Αλλά, όπως η παγκόσμια εμβέλεια της Κίνας έχει αυξηθεί, έτσι, επίσης, έχει και αυξημένο οικονομικό κίνητρο να επανεξετάσει τις πρακτικές αυτές.

Υπάρχουν, για παράδειγμα, ενδιαφέρουσες ομοιότητες μεταξύ του γρίφου της Κίνας στο Πακιστάν και του προβλήματος που αντιμετωπίζει στην Ευρώπη. Και στις δύο περιπτώσεις, οι υπερχρεωμένες οικονομίες έχουν προσπαθήσει επιθετικά να προσελκύσουν ένα μέρος των σημαντικών αποθεμάτων του Πεκίνου σε επενδυτικά κεφάλαια - 3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα. Αλλά το Πεκίνο υπολογίζει αυτές τις δραστηριότητες έναντι των πολλών προβλημάτων που πρέπει τώρα να διαχειριστεί στο εσωτερικό της χώρας. Οι επενδύσεις σε τέτοια περιβάλλοντα έχουν γίνει πιο δύσκολο να δικαιολογηθούν στην εγχώρια αγορά. Όπως ένα μεστό μήνυμα που αναρτήθηκε στο Weibo (μια κινεζική εκδοχή του Twitter): «Καλύτερα να σώσετε το [υπερχρεωμένο] Wenzhou παρά την [υπερχρεωμένη] Ευρώπη!». Και όταν η Κίνα επενδύει στο εξωτερικό, είναι κάτω από τεράστια πίεση για να εξασφαλίσει βέβαιη απόδοση.

Γι 'αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία από ποτέ ότι το Πακιστάν αντιμετωπίζει μια σειρά από οικονομικούς περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένων, ενός δείκτη του χρέους προς το ΑΕΠ που ξεπέρασε το 60% το 2010, επώδυνων υποχρεώσεων εξυπηρέτησης χρέους προς τους πιστωτές του, ενός μεγάλου δημοσιονομικού ελλείμματος, διψήφιου πληθωρισμού, της πτώσης της ρουπίας, ενός εμπορικού ελλείμματος που επιδεινώθηκε από τις υψηλές παγκόσμιες τιμές των βασικών προϊόντων, και πάνω απ 'όλα, της έλλειψης μιας αξιόπιστης στρατηγικής ανάπτυξης. Οι Κινέζοι χρηματοδότες θα είναι ολοένα και πιο επιφυλακτικοί για την απόδοση των επενδύσεων σε μια τέτοια οικονομία. Και εδώ, επίσης, οι εσωτερικές πολιτικές μπαίνουν στο παιχνίδι. Οι περισσότεροι από τον πληθυσμό της Κίνας έχουν μείνει έξω από το θαύμα της ανάπτυξης της εποχής της μεταρρύθμισης, και το συνακόλουθο εισοδηματικό και αναπτυξιακό χάσμα είναι οικονομικά και πολιτικά μη βιώσιμο. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, το Πεκίνο προσπαθεί να προχωρήσει σε ανακατανομή των πόρων προς λιγότερο πλούσιες επαρχίες της ενδοχώρας που έχουν όλο και μεγαλύτερη σημασία για την πολιτική σταθερότητα. Κατασκευές υποδομών και οδικών αξόνων στο Πακιστάν, καθώς και μια διμερής συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, συνδέονται με την προσπάθεια του Πεκίνου για την ανάπτυξη αυτών των περιοχών. Αλλά αυτά τα έργα θα χρειάζεται όλο και περισσότερο να ανταποκριθούν στις προσδοκίες για υψηλότερες αποδόσεις από όσο η παραδοσιακά χαμηλόφωνη προσέγγιση της Κίνας στην παροχή βοήθειας.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι υπολογισμοί της Κίνας για το Πακιστάν είναι όλο και πιο ποικιλόμορφοι. Το κεντρικό θέμα θα είναι ο βαθμός στον οποίο πολιτικοί, και ιδιαίτερα επενδυτικοί, κίνδυνοι αρχίζουν να περιπλέκουν τους απλούς γεωπολιτικούς υπολογισμούς που έχουν εδώ και πολύ καιρό φέρει μεγάλη οικειότητα μεταξύ του Πεκίνου και της Ισλαμαμπάντ.

Βεβαίως, το Πεκίνο είναι στρατηγικά πάρα πολύ συνδεδεμένο με το Πακιστάν – και πολύ προσεκτικό στη διπλωματία του, σε κάθε περίπτωση – για να μεταβάλει στάση έναντι ενός παλαιού σύμμαχου. Αλλά η Κίνα είναι επίσης απίθανο να γίνει και ένας βολικός προστάτης. Έτσι, θα αποδειχθεί λιγότερο πρόθυμη να χρηματοδοτήσει τα φιλόδοξα σχέδια ανάπτυξης υποδομών της Ισλαμαμπάντ. Και ακόμη περισσότερο, το πεδίο εφαρμογής και το εύρος της μελλοντικής κινεζικής οικονομικής δραστηριότητας δεν θα οδηγούν, από μόνα τους, σε ταχεία, σταθερή και ισορροπημένη ανάπτυξη του Πακιστάν. Σε μακροπρόθεσμη βάση, η οικονομική αλληλεπίδραση με την Ινδία -η αποκατάσταση των παραδοσιακών περιφερειακών δεσμών και φυσικά η οικονομική συγγένεια στην υποήπειρο - σχεδόν σίγουρα θα είναι πιο αποφασιστική.

Στο κάτω – κάτω της γραφής, η Κίνα δεν θα «διασώσει» απλώς το Πακιστάν με δάνεια, επενδύσεις και νέα χωρίς προϋποθέσεις βοήθεια, όπως περιμένουν οι σχολιαστές που μελετούν την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Πακιστάν. Αντίθετα, η συμμετοχή της Κίνας στη χώρα θα αντικατοπτρίζει στενά τις προτεραιότητες του Πεκίνου και τις εκτιμήσεις του για την εξέλιξη του ρίσκου που αναλαμβάνει.

Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η οποίες δεν κατάφεραν να προκαλέσουν μεγαλύτερη κινεζική «πίεση» στην Ισλαμαμπάντ, μπορεί να επωφεληθούν από τους νέους υπολογισμούς της Κίνας να συνεχίσει συμπληρωματικές προσεγγίσεις επικεντρωμένες στην οικονομία και τα δημοσιονομικά. Αντισταθμιστικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών της Κίνας να αντισταθμίσει μια αυξανόμενη αμερικανο-ινδική συνεργασία, θα συνεχίσουν να εμποδίζουν τον στρατηγικό συντονισμό μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας για το Πακιστάν, ιδίως όσον αφορά τις ομάδες ανταρτών που εστιάζονται σε επιχειρήσεις εναντίον της Ινδίας και του Κασμίρ. Αλλά όσο περισσότερο οι εκτιμήσεις των δύο χωρών περί οικονομικών κινδύνων συγκλίνουν, τόσο περισσότερο το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον θα πρέπει να είναι σε θέση να μετατρέψουν ένα κοινό αλλά αφηρημένο ενδιαφέρον για την «σταθερότητα» του Πακιστάν σε περισσότερο συμπληρωματικές πολιτικές.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136718/evan-a-feigenbaum/chinas-p...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.