Μια προειδοποιητική βολή για τον Βλαντιμίρ Πούτιν

Στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της Ρωσίας, το κόμμα του πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν, Ενωμένη Ρωσία, έλαβε κάτι λιγότερο από το 50% της λαϊκής ψήφου. Στις περισσότερες χώρες, αυτό θα εθεωρείτο ως μια εντυπωσιακή νίκη. Αντ' αυτού, ο ρωσικός και ο διεθνής Τύπος ερμηνεύει το αποτέλεσμα τούτο ως μομφή από ένα ανήσυχο ρωσικό κοινό προς τον Πούτιν και τις πολιτικές του.

Παρά το γεγονός ότι τα εκλογικά αποτελέσματα αποτελούν αναμφίβολα ένα μήνυμα προς τον Πούτιν και την πολιτικό προστατευόμενό του, τον πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ότι οι Ρώσοι ψηφοφόροι δεν θα ακολουθούν πλέον τυφλά το Κρεμλίνο, στην πραγματικότητα δεν προμηνύουν σεισμικές αλλαγές στο ρωσικό πολιτικό τοπίο.

Μερικές ανταποκρίσεις, συμπεριλαμβανομένης εκείνης των The New York Times [1] πριν από μερικές ημέρες, υποστήριξαν ότι με 238 έδρες από τις συνολικές 450 έδρες της Δούμα, σε αντίθεση με τις 315 κοινοβουλευτικές έδρες που κατείχε προηγουμένως, η Ενωμένη Ρωσία δεν θα είναι πλέον σε θέση να αλλάξει το ρωσικό σύνταγμα μόνο με τις δικές της δυνάμεις. Είναι αλήθεια - αλλά αυτό που παραλείπουν να αναφέρουν είναι ότι το Κρεμλίνο δεν έχει ανάγκη να κάνει καμιά σημαντική συνταγματική αλλαγή στο άμεσο μέλλον. Το σύνταγμα είναι ήδη ταγμένο υπέρ της Προεδρίας και ακόμη και με μειωμένο αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο για την Ενωμένη Ρωσία, η Δούμα θα εξακολουθεί να είναι συγκαταβατική, δεδομένου ότι κανένα νέο κόμμα δεν έχει κερδίσει έδρες.

Η Δούμα είναι ήδη σχετικά αδύναμη σε σύγκριση με αυτό που οι παρατηρητές στη Ρωσία αποκαλούν «σούπερ» προεδρία, καθιερωμένη με το Σύνταγμα του 1993, το οποίο ήταν βιαστικά γραμμένα από τον προκάτοχό του Πούτιν, Μπόρις Γιέλτσιν, τον πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο της Ρωσίας. Μεταξύ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και του 1993, ο Γιέλτσιν αντιμετώπισε ένα απείθαρχο Κοινοβούλιο (τότε λεγόταν το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού), τα μέλη του οποίου αντιστάθηκαν στις προσπάθειές του για τη μεταρρύθμιση της ταραγμένης οικονομίας της χώρας. Η αντιπαράθεση έφτασε στο αποκορύφωμά της το φθινόπωρο του 1993, όταν ο Γιέλτσιν διέλυσε το κοινοβούλιο. Όταν οι ρώσοι βουλευτές, που αρχικά ήταν παγιδευμένοι μέσα στο κτίριο του κοινοβουλίου, ξέφυγαν και προσπάθησαν να πάρουν τον έλεγχο ενός εθνικού τηλεοπτικού σταθμού, ο Γιέλτσιν διέταξε τα τεθωρακισμένα του στρατού να ανοίξουν πυρ με στόχο το κτίριο, θέτοντας τέλος στην αναμέτρηση.

Το σύνταγμα που ο Γέλτσιν, στη συνέχεια, πέρασε πιεστικά μέσω δημοψηφίσματος το Δεκέμβριο του 1993 έλυσε ξεκάθαρα το θέμα της νομοθετικής εκτελεστικής εξουσίας. Επιτρέπει στον πρόεδρο να κυβερνά με διατάγματα σχεδόν σε όλους τους τομείς, εκτός από τον προϋπολογισμό. Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος έχει την εξουσία να διαλύσει τη Δούμα και να προκηρύξει νέες εκλογές εάν το Κοινοβούλιο αρνηθεί τρεις φορές να αποδεχθεί την επιλογή πρωθυπουργού από τον πρόεδρο. Επίσης, η εκτελεστική εξουσία έχει τον πλήρη έλεγχο των υπουργείων εθνικής ασφάλειας και άμυνας.

Το κυβερνητικό δίδυμο Πούτιν και Μεντβέντεφ έχει κάνει περαιτέρω συνταγματικές αλλαγές για να ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία. Στην αρχική εκδοχή του Συντάγματος, ο πρόεδρος θα μπορούσε να υπηρετήσει το πολύ για δύο διαδοχικές τετραετείς θητείες. Στην πρώτη του χρονιά ως πρόεδρος, ο Μεντβέντεφ άλλαξε το σύνταγμα, εγκρίθηκε από την Δούμα όπου η Ενωμένη Ρωσία κυριαρχούσε και το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας (η διορισμένη Άνω Βουλή της Ρωσίας) συμμορφώθηκε, προκειμένου να επιτρέψει δύο συνεχόμενες προεδρικές εξαετείς θητείες, ανοίγοντας το δρόμο για τον Πούτιν ώστε να κυβερνήσει για συνολικά 12 χρόνια, όταν θα αναλάβει την προεδρία (όπως σκοπεύει να κάνει με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές το Μάρτιο του 2012).

Επιπλέον, ακόμη και αν ο Πούτιν και οι σύμμαχοί του αποφασίσουν ότι πρέπει να αλλάξουν το Σύνταγμα (αν και αυτό είναι αμφίβολο), θα έχουν και πάλι μικρή δυσκολία να το πράξουν. Τα αποτελέσματα των εκλογών, όσο αποκαρδιωτικά και αν ήταν για την Ενωμένη Ρωσία, δεν θα επιφέρουν καμία σημαντική αλλαγή στη σύνθεση της Δούμας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα (το οποίο αναδείχθηκε δεύτερο με μόλις κάτω από το 20% των ψήφων, κάτι που μεταφράζεται σε 92 έδρες στη Δούμα), το κόμμα Μόνο η Ρωσία (13% και 62 έδρες) και το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα της Ρωσίας (11,7% και περίπου 56 έδρες), είναι ακριβώς τα ίδια κόμματα που έχουν καθίσει στην εύκαμπτη ρωσική Δούμα τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Από τα τρία, το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει την πιο αντιπολιτευτική θέση απέναντι στην Ενωμένη Ρωσία - τουλάχιστον ρητορικά -αλλά σπάνια έχει καταψηφίσει νομοθετήματα της Ενωμένης Ρωσίας που πραγματικά έχουν σημασία. Αντιπολιτεύθηκε με ήπιους τόνους, για παράδειγμα, στις περικοπές επιδοτούμενων ναύλων στα μέσα μαζικής μεταφοράς για τους συνταξιούχους αλλά υποστήριξε με θέρμη την εισβολή στη Γεωργία το 2008.

Εν τω μεταξύ, το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο δημιουργήθηκε από το Κρεμλίνο στη δεκαετία του 1990, δεν έχει κάνει καμία πραγματική αντιπολίτευση τα τελευταία δέκα χρόνια. Ο προκλητικός ρήτορας και επιδεικτικός ηγέτη της, Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι, ασχολείται περισσότερο με το να προκαλεί την προσοχή αλλά και την οργή για τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση, από όσο για να έχει οποιοδήποτε ουσιαστικό διάλογο με τον Πούτιν και τον περίγυρό του.

Τέλος, αν και το κόμμα Μόνο η Ρωσία κατάφερε να αυξήσει την εκπροσώπησή του στη Δούμα σε σχέση με το 2007, είναι, επίσης, ένα κατασκεύασμα του Κρεμλίνου. (Αρχικά είχε σχεδιαστεί να είναι ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ως εναλλακτική λύση στην Ενωμένη Ρωσία, αλλά τέτοιο που θα εξακολουθούσε να ψηφίζει σε αρμονία με το κυβερνών κόμμα στα μεγάλα ζητήματα). Ιστορικά, έκανε λίγη αντιπολίτευση στην Ενωμένη Ρωσία και είναι απίθανο να αλλάξει τώρα.