Αντεπανάσταση στο Κίεβο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αντεπανάσταση στο Κίεβο

Οι Ελπίδες Σβήνουν για την Ουκρανία
Περίληψη: 

Ο πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο οποίος ξέρει καλά από κρίσεις, βρίσκεται πάλι μέσα σε αναταράξεις. Οπισθοδρόμησε τη δημοκρατία στη χώρα του ενώ απέτυχε να χτυπήσει τη διαφθορά ή να φέρει την Ουκρανία πιο κοντά στην Ευρώπη. Τώρα, μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης έχει στραφεί εναντίον του – και η Ουκρανία μπορεί να κατευθύνεται σε μεγαλύτερη αναταραχή.

Ο RAJAN MENON είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στην έδρα Monroe J. Rathbone στο Πανεπιστήμιο Lehigh University.
Ο ALEXANDER J. MOTYL είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στην πόλη Newark.

Στις αρχές του μήνα Νοεεμβρίου, ο Alexander J. Motyl έγραψε από το Κίεβο σχετικά με το επερχόμενο δοκίμιο που εκπόνησε με τον Rajan Menon για το τεύχος Δεκεμβρίου – Ιανουαρίου του Foreign Affairs:
-------------
Όταν ο πρόεδρος του δικαστηρίου που δίκαζε την πρώην πρωθυπουργό της Ουκρανίας Γιούλια Τιμοσένκο για κατάχρηση εξουσίας μουρμούριζε την απόφαση –επτά χρόνια φυλάκιση, τρία χρόνια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και ένα βαρύ πρόστιμο – η Τιμοσένκο γύρισε προς το ακροατήριο και τις τηλεοπτικές κάμερες και ανακοίνωσε ότι πρόκειται να συνεχίσει τον αγώνα και κάλεσε τους ουκρανούς να κάνουν το ίδιο.
Απέξω, αρκετές χιλιάδες υποστηρικτές της Τιμοσένκο χλεύασαν την απόφαση, ενώ μερικές εκατοντάδες επικριτές της από το φιλοκυβερνητικό Κόμμα των Περιφερειών ζητωκραύγαζε. Η ρητορική που χρησιμοποιήθηκε από τους υποστηρικτές της πρώην πρωθυπουργού ήταν αδιάλλακτη: Αποκάλεσαν την κυβέρνηση του ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς φασιστική και ονόμασαν τον ίδιο και τους συμμάχους του «κακοποιούς». Παράλληλα, ο πρόεδρος του δικαστηρίου παρομοιάστηκε με τον διαβόητο αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών του Στάλιν, Λαβρέντι Μπέρια.

Σε αντιδιαστολή, οι επικριτές της Τιμοσένκο στριφογύριζαν στον περιφραγμένο χώρο που είχαν καταλάβει κυματίζοντας ασπρόμαυρες σημαίες χωρίς πολύ ενθουσιασμό. Το ίδιο εντυπωσιακή ήταν και η σύνθεση των δύο ομάδων: Της Τιμοσένκο αποτελείτο από άνδρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους και αντιπροσώπους από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Στο στρατόπεδο του Κόμματος των Περιφερειών, όμως, έβλεπε κανείς κυρίως νεαρούς άνδρες, προφανώς στρατολογημένους από το Κίεβο.

Παρότι ήταν απολύτως αναμενόμενη, η απόφαση του δικαστηρίου αποτέλεσε ένα σοκ, στο μέτρο που υπήρχαν σημάδια ότι η κυβέρνηση του Γιανουκόβιτς φάνηκε επιτέλους να καταλαβαίνει τις τελευταίες εβδομάδες ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν πράγματι πολύ σοβαρή σχετικά με την εφαρμογή των νόμων και ότι οι ελπίδες του Κιέβου για την υπογραφή μιας φιλόδοξης συμφωνίας σύνδεσης με την Ε.Ε. θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο από μια καταδικαστική απόφαση.

Η υπόθεση εργασίας ανάμεσα στους ειδήμονες και τους σχολιαστές στο Κίεβο είναι ότι η κυβέρνηση Γιανουκόβιτς θα αναζητήσει κάποιο μηχανισμό προκειμένου να διασώσει το πρόσωπό της και να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο από μόνο της εγκλωβίστηκε. Μια αμνήστευση δεν πρόκειται να είναι αποτελεσματική καθώς η Τιμοσένκο αρνείται να δεχτεί οποιοδήποτε μέτρο παραπέμπει σε ενοχή της. Μια άλλη πιθανότητα, την οποία υπαινίχθηκε ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς, είναι ότι το κοινοβούλιο της Ουκρανίας θα μπορούσε ταχύτατα να ψηφίσει ένα νόμο που θα αποποινικοποιεί τα «εγκλήματα» της Τιμοσένκο με έναν τρόπο ex post facto (σ.σ.: μεταγενέστερο). Μια άλλη λύση είναι η ανατροπή της καταδικαστικής απόφασης από ένα άλλο, ανώτερο δικαστήριο.

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, η κυβέρνηση Γιανουκόβιτς θα υποφέρει από αυτό το σοβαρό χτύπημα στη νομιμοποίησή της, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Στην καλύτερη περίπτωση, θα οπισθοχωρήσει και έτσι θα φανεί ανίκανη και όχι αποφασιστική. Αρκετές από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ που υποστηρίζουν τον Γιανουκόβιτς ή εργάζονται στην κυβέρνησή του πιστεύουν ήδη ότι η δίκη ήταν ένα σοβαρό λάθος το οποίο υπονόμευσε την προσπάθειά τους να βελτιώσουν την εικόνα τους και να προωθήσουν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα στη Δύση. Ο συρρικνούμενος αριθμός των υποστηρικτών της κυβέρνησης επίσης θα αναρωτιέται αν η αμείωτη ικανότητα της διοίκησης Γιανουκόβιτς να κάνει σοβαρά λάθη και να επιδίδεται σε πισωγυρίσματα υποδεικνύει απλώς ότι δεν ξέρει τι της γίνεται. Και οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι οποίοι είναι ήδη σκεπτικοί σχετικά με την δέσμευση του Γιανουκόβιτς στις δημοκρατικές αξίες, θα αναρωτιούνται αν μπορούν να εμπιστευτούν έναν άνθρωπο ο οποίος πιστεύει πως θα ξεπεράσει εύκολα μια δίκη-οπερέτα ενώ προσπαθεί να φέρει τη χώρα του πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εν τούτοις η Ε.Ε. έχει να πάρει κάποιες αποφάσεις: Είτε θα «παγώσει» τη συμφωνία σύνδεσης, πιθανώς πλήττοντας έτσι όλους τους ουκρανούς ενώ ταυτόχρονα θα βάζει τον Γιανουκόβιτς στη γωνία, είτε θα συνεχίσει να ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της Ουκρανίας στη Δύση έτσι ώστε να διαμορφώσει την μακροπρόθεσμη πορεία της.

Όσο για την Τιμοσένκο, στη χειρότερη περίπτωση θα γίνει ακόμα πιο δημοφιλής και, είτε ελεύθερη είτε φυλακισμένη, θα παραμείνει ένα σύμβολο αντίστασης απέναντι σε ένα σκληρό και άδικο καθεστώς. Η ειρωνεία είναι ότι ο Γιανουκόβιτς ήλπιζε ότι θα εξουδετέρωνε την απειλή από την Τιμοσένκο με την δίκη. Αντί για αυτό το μόνο που κατάφερε είναι να προσφέρει στην αντιπολίτευση μια αιτία δόξας και ένα σημείο συσπείρωσης. Το πιο σημαντικό ίσως είναι ότι, κρίνοντας από την εικόνα των χιλιάδων που συγκεντρώθηκαν μπροστά από το δικαστήριο, ο Γιανουκόβιτς έχει αποξενωθεί τελείως από ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Οι άνθρωποι που αποκαλούσαν αυτόν και την κυβέρνησή του φασίστες δεν πρόκειται να συμφιλιωθούν με την εξουσία του. Το ίδιο και όσοι έχουν οικονομικά παράπονα, όπως ένας κάτοικος της περιοχής Donbas, που με πλησίασε έξω από το δικαστήριο και κατήγγειλε τον Γιανουκόβιτς ότι κατέστρεψε την ιδιαίτερη πατρίδα του, την πόλη Konstantinovka, όταν υπηρετούσε ως κυβερνήτης της επαρχίας Donetsk, από το 1997 ως το 2002.

Η Τιμοσένκο μπορεί να καταδικάστηκε σε φυλάκιση αλλά είναι ο Γιανουκόβιτς που έχει σοβαρό πρόβλημα. Δυστυχώς, χάρη στην ανικανότητα και τη σκληρότητα της κυβέρνησής του, το ίδιο ισχύει και για την Ουκρανία.

***