Η πετρελαϊκή κρίση στο Σουδάν και τα προβλήματα του Μπασίρ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πετρελαϊκή κρίση στο Σουδάν και τα προβλήματα του Μπασίρ

Το νεαρό Νότιο Σουδάν υπό απειλή
Περίληψη: 

Σε μια προσπάθεια του Χαρτούμ να είναι ένα βήμα μπροστά από τις εξελίξεις, το μόλις ανεξαρτητοποιηθέν Νότιο Σουδάν έχει βρει τις στρόφιγγες του πετρελαίου κλειστές. Αλλά το σταμάτημα της ροής του πετρελαίου είναι μόνο η αρχή των προβλημάτων του Omar al-Bashir: η πρωτεύουσα του Νότου, Juba, τον βλέπει ως αδύναμο, μια νέα συμμαχία μαχητών στα ανατολικά συνωμοτεί για να τον ανατρέψει και η οικονομία του Σουδάν είναι υπό κατάρρευση.

Ο ANDREW S. NATSIOS είναι Διακεκριμένος Καθηγητής Εφαρμοσμένης Διπλωματίας στη Σχολή Διεθνών Υπηρεσιών Walsh στο Πανεπιστήμιο Georgetown και Βασικός Συνεργάτης στο Hudson Institute. Επίσης είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Sudan, South Sudan, and Darfur: What Everyone Needs to Know. Από τον Οκτώβριο του 2006 ως το 2007 ήταν απεσταλμένος του ΟΗΕ στο Σουδάν.

Στις 9 Ιουλίου 2011, η Δημοκρατία της Νοτίου Σουδάν έγινε η νεότερη χώρα του κόσμου. Μετά από δημοψήφισμα στο οποίο το 98% των ψηφοφόρων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας, περίπου 30 αρχηγοί κρατών γιόρτασαν την ανεξαρτησία του έθνους. Μαζί με το διάδοχο του θρόνου της Νορβηγίας, τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Ban Ki-Moon και την πολιτική ηγεσία του Βορρά, οι επίσημοι επιβεβαίωσαν την συλλογική αποδοχή της ανεξάρτητης κυριαρχίας του Νοτίου Σουδάν. Και η διεθνής κοινότητα άφησε μια ανάσα ανακούφισης, καθώς η ψηφοφορία, η οποία προβλεπόταν από την ειρηνευτική συμφωνία του 2005 μεταξύ του Βορρά και του Νότου, είχε ως στόχο να φέρει σε ένα τέλος την σύγκρουση που διήρκεσε 55 χρόνια.

Αλλά το δημοψήφισμα και η επίσημη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Νότου δεν έχουν φέρει ακόμα μια μόνιμη ειρήνη. Παρά τη διαμεσολάβηση του πρώην Προέδρου της Νοτίου Αφρικής κ. Thabo Mbeki, οι διαπραγματεύσεις πριν από την ανεξαρτησία (και έκτοτε) άφησαν πολλά άλυτα ζητήματα ως αγκάθια: Πόσα θα πληρώνει ο Νότος για τη μεταφορά πετρελαίου μέσω του Βορρά, όπου βρίσκονται τα πραγματικά σύνορα (ιδίως μέσα από το καθεστώς της αμφισβητούμενης περιοχής Abyei), την κατανομή του χρέους και ποιο θα είναι το καθεστώς για τους υπηκόους του Νοτίου Σουδάν οι οποίοι παραμένουν στο Βορρά, και αντίστροφα. Εκτός από την ένταση γύρω από αυτά τα ερωτήματα, μεγαλώνει και μια ευρύτερη αντιπολίτευση στην οποία περιλαμβάνονται και τα τρία μεγάλα επαναστατικά κινήματα στο Νταρφούρ, ο βόρειος βραχίονας του Νοτίου πολιτικού κινήματος. Αυτό κάνει αυτή τη στιγμή όλο και πιο επισφαλές το Χαρτούμ. Στην πραγματικότητα, το κουβάρι των αμφισβητήσεων και των συγκρούσεων σε ολόκληρη τη χώρα σηματοδοτεί την πιο σοβαρή πρόκληση για την επιβίωση της ισλαμικής κυβέρνησης του Ομάρ αλ-Μπασίρ, από το ξεκίνημα της διεκδίκησης της εξουσίας από αυτόν περισσότερο από δύο δεκαετίες πριν.

Αυτό που ο Νότος θα πληρώσει για την αποστολή πετρελαίου βόρεια προς το Πορτ Σουδάν είναι το θέμα που διχάζει προς το παρόν. Το 80% των πετρελαϊκών αποθεμάτων του Σουδάν βρίσκονται στο νότο. Το νεοσύστατο Νότιο Σουδάν πρόσφερε αρχικά ένα δολάριο το βαρέλι – που είναι η τιμή που εφαρμόζεται διεθνώς - και μια εφάπαξ χρηματοδότηση 2,6 δισ. δολαρίων για να βοηθήσει τον Βορρά με το έλλειμμα του προϋπολογισμού του. Το Χαρτούμ αρνήθηκε την προσφορά, ζητώντας 36 δολάρια ανά βαρέλι. Όταν ο Νότος αρνήθηκε να πληρώσει στις αρχές του Ιανουαρίου, η κυβέρνηση Μπασίρ αποφάσισε μονομερώς να εκτρέψει αρκετό πετρέλαιο (δηλαδή να το κλέψει) για να καλυφθεί η διαφορά. Την περασμένη Παρασκευή και το Σάββατο, ο Νότος έκλεισε τις στρόφιγγες, σταματώντας την άντληση από 900 πετρελαιοπηγές. Την περασμένη εβδομάδα, η πρωτεύουσα του Νότου Juba υπέγραψε συμφωνία με την Κένυα για την κατασκευή ενός αγωγού με κατεύθυνση νότια προς το λιμάνι της Μομπάσα. Το Νότιο Σουδάν λέει ότι η νέα διαδρομή προς την αγορά θα μπορούσε να είναι έτοιμη σε 11 μήνες. Εμπειρογνώμονες του πετρελαϊκού τομέα αμφιβάλλουν ότι ένα έργο αυτών των διαστάσεων, θα μπορούσε να τελειώσει τόσο γρήγορα.

Αμφότερες οι πρωτεύουσες, Χαρτούμ και Juba, έχουν ιστορία στη μικροπολιτική. Και ο Bashir είναι για άλλη μια φορά στο χείλος του γκρεμού - φαίνεται να σκέφτεται ότι μια εισβολή στο Νότο θα διευθετήσει το αδιέξοδο. Την περασμένη εβδομάδα, μαζί με τον υπουργό Άμυνας, Αμπντέλ Ραχίμ Μοχάμεντ Χουσέιν, ο Bashir είπε σε 700 αξιωματικούς του στρατού να προετοιμαστούν για πόλεμο. Αλλά οι στρατιωτικοί έκαναν πίσω. Οι αξιωματικοί είπαν στον Bashir και τον Χουσεΐν ότι ήταν αποτροπιασμένοι από τη εύκολη συζήτηση του καθεστώτος για πόλεμο. Πολιτικές παρεμβάσεις από το κυβερνών κόμμα του Bashir, είπαν οι αξιωματικοί, έχουν αποδυναμώσει το στρατό του Σουδάν εξαιτίας επανειλημμένων εκκαθαρίσεων όσων ήταν ύποπτοι για έλλειψη νομιμοφροσύνης αλλά και προαγωγών αξιωματικών που βασίστηκαν στην αφοσίωση και όχι στην επάρκειά τους. Υπήρξε εκτεταμένη διαφθορά στις προμήθειες όπλων - 200 τανκς που αγοράστηκαν πέρυσι ήταν ελαττωματικά. Και ο στρατός ήδη μάχεται εναντίον των 60.000 στρατιωτών του στρατού του συνασπισμού στο Νταρφούρ, στα όρη Νούμπα στη Νότια Kordofan, και την περιοχή του Μπλε Νείλου που έχει αγωνιστεί για την ανατροπή του Μπασίρ.

Η πολιτική κατάσταση στο Νότο φαίνεται λιγότερο επισφαλής, αλλά υπήρξαν προειδοποιητικά σημάδια μελλοντικών συγκρούσεων στους τελευταίους μήνες. Από την πλευρά της, κατά τα προηγούμενα έτη, η Juba διατηρούσε ενωμένες τις ανταγωνιστικές φυλές εστιάζοντας την προσοχή τους στην επικείμενη και πάντα παρούσα (και πολύ πραγματική) απειλή από το Βορρά. Αλλά τους τελευταίους δύο μήνες, η ιστορική αντιπαλότητα μεταξύ των φυλών Lou Nuer και Murle έχει αναζωπυρωθεί - αρκετές χιλιάδες μπορεί να έχουν σκοτωθεί. Η χρόνια σύφιλη έχει αφήσει τους Murle σε μεγάλο βαθμό στείρους. Για να μην εξαφανιστούν κλέβουν παιδιά από γειτονικές φυλές. Η συνεχιζόμενη ξηρασία έχει μειώσει τις προμήθειες τροφίμων, έτσι τώρα κλέβουν και βοοειδή. Έχοντας φτάσει στα όριά της, η φυλή Lou Nuer αντεπιτέθηκε. Ο Πρόεδρος του Νότιου Σουδάν Riek Machar- επίσης η ηγετική μορφή των Nuer στο πολιτικό σχήμα της νέας χώρας - έχει ζητήσει αυτοσυγκράτηση. Εάν δεν αντιμετωπιστούν σύντομα, αλληλοκτόνες μάχες μεταξύ ενόπλων νεαρών ανδρών στην ύπαιθρο θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν το νέο κράτος.