Η Vázquez Mota και οι εκλογές του 2012 στο Μεξικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Vázquez Mota και οι εκλογές του 2012 στο Μεξικό

Πώς μια υποψήφια της συμπολίτευσης μπορεί να ανορθώσει την πολιτική στη χώρα της

Την περασμένη Κυριακή, το κυβερνών Κόμμα Εθνικής Δράσης [National Action Party (PAN)] του Μεξικό επέλεξε τον υποψήφιό του για την προεδρία: την Josefina Vázquez Mota, η οποία κέρδισε τις προκριματικές του κόμματος για να γίνει η πρώτη γυναίκα υποψήφια για πρόεδρος από ένα μεγάλο πολιτικό κόμμα στην ιστορία του Μεξικό. Αλλά ο θρίαμβος της Vázquez Mota δεν ήταν μια έκπληξη μόνο λόγω του φύλου της. Πήρε το χρίσμα από το ΡΑΝ (μόνο τα μέλη του κόμματος ψηφίζουν στις προκριματικές εκλογές του Μεξικό), ξεπερνώντας τον υποψήφιο που επέλεξε ο πρόεδρος Φελίπε Καλντερόν, τον Ernesto Cordero. Η νίκη της Vázquez Mota ήταν καθοριστική - πήρε το 55% των ψήφων, έναντι 38% του Cordero. Παρά τις διαφορές τους, ο Πρόεδρος Καλντερόν, οι πρόσφατοι αντίπαλοί της και το κόμμα γρήγορα συσπειρώθηκαν γύρω της.

Στις προεδρικές εκλογές, οι οποίες έχουν οριστεί για την 1η Ιουλίου η Vázquez Mota θα ανταγωνιστεί σε έναν «τριπλό» εκλογικό αγώνα. Ο σημερινός πρωτοπόρος Enrique Peña Nieto προέρχεται από το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα [Institutional Revolutionary Party's (PRI)] και είναι ο προβεβλημένος από την τηλεόραση πρώην κυβερνήτης της περιφέρειας του Μεξικό. Διατηρεί ένα προβάδισμα 20 μονάδων στις εθνικές δημοσκοπήσεις. Στους ψηφοφόρους αρέσει λόγω της καλής εμφάνισης του, της παραμυθένιας ιστορίας της οικογένειάς του (η σύζυγός του πέθανε κι εκείνος στη συνέχεια παντρεύτηκε μια πρωταγωνίστρια σαπουνόπερας) και των γενναίων δημόσιων έργων όταν βρισκόταν στον θώκο του κυβερνήτη. Επωφελείται επίσης από την κομματική υποστήριξη των 19 από τους 32 κυβερνήτες του Μεξικό. Όχι μόνο οι κυβερνήτες θα τον υποστηρίξουν, αλλά θα ενισχύσουν την προεκλογική εκστρατεία του Peña Nieto με τους άφθονους πόρους τους, διασφαλίζοντάς του ευρεία κάλυψη από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, συμπυκνωμένες προεκλογικές ενέργειες και ισχυρά κίνητρα για να κερδίσει ψήφους. Και έπειτα υπάρχει η Televisa, η μεγαλύτερη εταιρεία μέσων μαζικής ενημέρωσης του Μεξικό, που έχει σχεδόν υιοθετήσει τον Peña Nieto: τα τηλεοπτικά της συνεργεία είναι πάντα κοντά του και αμέσως τον κολακεύουν.

Πίσω στις δημοσκοπήσεις, αλλά παραμένοντας ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ονόματα στη μεξικανική πολιτική είναι ο Andrés Manuel López Obrador, ο οποίος κατεβαίνει ως υποψήφιος του Δημοκρατικού Επαναστατικού Κόμματος [Democratic Revolutionary Party (PRD)]. Έχασε για λίγο - περίπου 250.000 ψήφους – από τον Calderón το 2006 και οι υποστηρικτές του πλημμύρισαν τους δρόμους της Πόλης του Μεξικό για μήνες διαμαρτυρόμενοι για παρατυπίες και νοθεία. (Μετά από μια περιορισμένη επανακαταμέτρηση, το Ομοσπονδιακό Εκλογικό Δικαστήριο έκρινε ότι αυτές οι καταγγελίες είναι αβάσιμες.) Λειτουργεί ακούραστα από τότε σαν να βρίσκεται σε μόνιμη προεκλογική εκστρατεία, χτίζοντας μιας ισχυρή βάση σε όλη τη χώρα για την επόμενη ψηφοφορία. Και τους τελευταίους μήνες, έχει αλλάξει το μήνυμά του, προβάλλοντας τον εαυτό του ως το μεξικάνο «Λούλα», παραπέμποντας στον λαοφιλή κεντρώο πρώην πρόεδρο της Βραζιλίας. Έχει έλθει σε επαφή με την επιχειρηματική κοινότητα και, σε ομιλίες, τώρα μιλάει λιγότερο για απάτες και περισσότερο για «αγάπη και ειρήνη».

Ωστόσο, είναι η Vázquez Mota που έχει τη δυνατότητα να ανορθώσει την πολιτική του Μεξικό. Σε αντίθεση με τους δύο ανταγωνιστές της, οι οποίοι συνδέονται με την παλιά φρουρά, ως γυναίκα, η Vázquez Mota μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο μανδύας της αλλαγής. Και μπορεί να κάνει αυτόν τον ισχυρισμό, ακόμη και απέναντι στο δικό της κόμμα, το οποίο κυβέρνησε τη χώρα για 12 χρόνια, μια περίοδο μέτριας οικονομικής ανάπτυξης και αύξησης της βίας που σχετίζεται με τα ναρκωτικά. Φυσικά, ως η πρώτη γυναίκα υποψήφια, η εκλογή της θα σηματοδοτήσει την οριστική ρήξη με το παρελθόν. Αλλά φέρνει μαζί της σημαντική πολιτική εμπειρία ως πρώην υπουργός Παιδείας και Κοινωνικής Ανάπτυξης και, πιο πρόσφατα, ως επικεφαλής του κόμματός της στην Κάτω Βουλή. Έχει αποδείξει επίσης το ταλέντο της για πολιτικές αναμετρήσεις στα προκριματικά debates του ΡΑΝ όπου επισκίασε τους ανταγωνιστές της με τη σαφήνεια και τη γοητεία της.

Εν τω μεταξύ, ο πρωτοπόρος Peña Nieto έχει περιπέσει σε σφάλματα στην προεκλογική του εκστρατεία με τρόπο που απειλεί να υπονομεύσει την ελκυστικότητά του προς τις γυναίκες ψηφοφόρους, που αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ του εκλογικού σώματος στο Μεξικό. Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης για την ισπανική εφημερίδα El Pais, ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε αν ήξερε την τιμή της τορτίγιας, μια βασική τροφή για κάθε σπίτι στο Μεξικό. Εκείνος δεν ήξερε. Και στη συνέχεια πήγε για να εξηγήσει το γιατί: «Δεν είμαι η κυρία του σπιτιού». Η γκάφα έκανε διπλή ζημιά - εξελήφθη ως ένδειξη έλλειψης σεβασμού προς τις γυναίκες, και, ταυτόχρονα, ως απόδειξη της αποσύνδεσής του από την εργατική τάξη του Μεξικό. Επίσης, πρόσφατα παραδέχτηκε ότι έχει δύο παιδιά εκτός γάμου, με δύο διαφορετικές γυναίκες.

Η Vázquez Mota θα μπορούσε να αξιοποιήσουμε αυτές τις γκάφες και τις υποψίες που προκάλεσαν. Μέχρι στιγμής, τα έχει καταφέρει με την θετική εικόνα της. Αλλά καθώς είναι η λιγότερο γνωστή από τους διεκδικητές της προεδρίας, θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δημόσιες συζητήσεις και τις επικοινωνιακές πλατφόρμες, μεταφράζοντας τη μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα σε ενθουσιασμό προκειμένου να κλείσει το χάσμα των 20 μονάδων που αντιμετωπίζει.

Τώρα που οι προκριματικές εκλογές έχουν τελειώσει, το Μεξικό θα προχωρήσει σε μια «ήσυχη περίοδο» μέχρι τις 31 Μαρτίου, οπότε είναι και η επίσημη έναρξη του προεκλογικού αγώνα. Η μεξικανική νομοθεσία είχε ως στόχο να μειώσει την προεκλογική περίοδο, και ως εκ τούτου, κράτησε χαμηλά το συνολικό ποσό που μπορεί να δαπανηθεί από τους υποψηφίους. Ανεξάρτητα από αυτό, ως το τέλος Μαρτίου κάθε ένας από τους τρεις θα μιλά ελάχιστα στα ερτζιανά, θα διακόψει την επίσημη προεκλογική του εκστρατεία κάνοντας ό, τι άλλο μπορεί για να κρατήσει το όνομά του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις ιδέες του στο προσκήνιο της πολιτικής συζήτησης του Μεξικό.

Αυτό σημαίνει τρεις μήνες κανονικής προεκλογικής εκστρατείας μέχρι τις εκλογές, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας θα είναι συμβατική. Θα υπάρξουν τουλάχιστον δύο debates (όπως προβλέπεται από το νόμο), πολλές «ξύλινες» ομιλίες, αδιάκοπες εμφανίσεις στα μέσα ενημέρωσης, καθώς και μια πληθώρα από πολιτικές τηλεοπτικές διαφημίσεις. Φέτος, όμως, οι εκλογές φαίνεται να είναι πρωτοποριακές για ένα νέο μέτωπο - περισσότερο από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν, ο πληθυσμός του Μεξικού είναι εξοπλισμένος με εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Twitter και το Facebook. Σε αντίθεση με άλλες πτυχές της προεκλογικής εκστρατείας, το Ομοσπονδιακό Εκλογικό Ινστιτούτο του Μεξικό έχει αφήσει τα social media εντελώς ανεξέλεγκτα. Αυτό παρέχει ένα ανεκμετάλλευτο μέσο για τους υποψηφίους και τους υποστηρικτές τους να εκφράσουν πολιτικές, ή το πιο πιθανό, να κάνουν επιθέσεις στους αντιπάλους τους. Η αρνητική εκστρατεία επίσημα απαγορεύεται στα περισσότερα παρακολουθούμενα μέσα ενημέρωσης. Αλλά όχι και τόσο στο διαδίκτυο.

Επί της ουσίας, τα δύο πιο σημαντικά ζητήματα για το εκλογικό σώμα του Μεξικό είναι η οικονομία και η ασφάλεια. Το Μεξικό εξακολουθεί να ανακάμπτει από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Στον απόηχό της, το ΑΕΠ της χώρας υποχώρησε 6%, καθώς οι εξαγωγές μεταποιητικών προϊόντων μειώθηκαν κατακόρυφα. Υπολογίζεται ότι δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους. Η μεξικανική οικονομία έχει υποστεί μια επανάσταση από την έναρξη της NAFTA, το 1994, ξεκινώντας ως μια σχετικά κλειστή οικονομία και καταλήγοντας ως άκρως διαφοροποιημένη και με έμφαση στις υπηρεσίες. Είναι ολοένα και πιο ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο, ακόμη και έναντι τρομερών αντιπάλων, όπως η Κίνα.

Η νέα οικονομία έχει δημιουργήσει επίσης μια νέα μεσαία τάξη. Κερδίζουν μεταξύ 7.000 δολαρίων έως 85.000 δολάρια ανά άτομο ετησίως. Με αυτό το κριτήριο, ετούτη η νέα μεσαία τάξη αριθμεί περίπου 60 εκατομμύρια άτομα, ακριβώς δηλαδή στο όριο της πλειοψηφίας του πληθυσμού του Μεξικού. Ως ιδιοκτήτες σπιτιών, οδηγοί, παραθεριστές και μανιώδεις καταναλωτές, αυτά τα άτομα και οι οικογένειές τους τώρα δίνουν δύναμη στην αγορά, προωθώντας έναν πραγματικό, αν και εύθραυστο, κύκλο ανάπτυξης μέσω της κατανάλωσης. Ενσαρκώνουν το αυξανόμενο τμήμα του εκλογικού σώματος του Μεξικό - που τώρα είναι πολύ πάνω από το ένα τρίτο του συνόλου - που θεωρεί τον εαυτό του ανεξάρτητο. Εάν οι επιδόσεις των έξι περιφερειών στα σύνορα του Μεξικό (όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο και όπου κατοικεί μεγάλο μέρος αυτής της μεσαίας τάξης) είναι ένας οδηγός, τότε είναι όντως έτσι. Κατά τα τελευταία δώδεκα χρόνια ο βοράς επέλεξε προέδρους από το ΡΑΝ, αλλά κυβερνήτες κυρίως από το PRI.

Το θέμα της ασφάλειας, εν τω μεταξύ, είναι μια πολιτική πυριτιδαποθήκη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών της διακυβέρνησης Καλντερόν, ο αριθμός των νεκρών στον αγώνα κατά των καρτέλ των ναρκωτικών ξεπέρασε τις 50.000. Αν και ακόμα συγκεντρώνονται γεωγραφικά κατά μήκος των συνόρων, τα τελευταία δύο χρόνια η ανασφάλεια έχει εξαπλωθεί, καταπίνοντας πόλεις, όπως ο δημοφιλής τουριστικός προορισμός Ακαπούλκο και ο βιομηχανικός κόμβος Μοντερέι, και περιφέρειες όπως η Veracruz και το Ντουράνγκο. Οι μηχανισμοί επιβολής του νόμου στο Μεξικό καθώς και το σύστημα απονομής δικαιοσύνης έχουν αποδειχτεί οικτρά ανεπαρκείς. Στην πραγματικότητα, τμήματα των μεξικανικών μηχανισμών ασφαλείας συχνά καταλήγουν να είναι μέρος του προβλήματος παρά της λύσης. Με την αχαλίνωτη διαφθορά, με πολίτες και αξιωματούχους να φοβούνται, και σχεδόν καμιά ανακριτική και διωκτική ικανότητα, υπάρχουν λίγα νόμιμα αποτρεπτικά μέσα απέναντι στο έγκλημα. Αντ' αυτού, βασιλεύει η ατιμωρησία.

Οι ψηφοφόροι έχουν από μακρού χρόνου θεωρήσει ότι η κυβέρνηση χάνει τη μάχη. Θέλουν απελπισμένα ένα τέλος στη βία. Αλλά, επίσης, στηρίζουν απόλυτα την στρατιωτικού τύπου στρατηγική της κυβέρνησης για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Ως αποτέλεσμα, ενώ όλοι οι υποψήφιοι έχουν μιλήσει για μείωση της βίας, μόνο ο Lopez Obrador έχει προτείνει να αποσύρουν τους στρατιώτες πίσω στο στρατώνες τους. Η Vázquez Mota και ο Peña Nieto - αν και ακόμα ασαφώς - αμφότεροι δείχνουν ότι θα συνεχίσουν σε μεγάλο βαθμό τη στρατηγική του Καλντερόν. Μιλούν για την ενίσχυση των δικαστικών θεσμών, για την επαγγελματική αναβάθμιση των αστυνομικών δυνάμεων και τη βελτίωση των προοπτικών εκπαίδευσης και απασχόλησης για εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο.

Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί στενά. Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πάντα σημαντικές για το Μεξικό, σήμερα το αντίστροφο είναι επίσης αληθές. Το Μεξικό είναι η μεγαλύτερη πηγή μεταναστών για τις ΗΠΑ, ο δεύτερος μεγαλύτερος αγοραστής προϊόντων από τις ΗΠΑ, ο κορυφαίος πάροχος πετρελαίου και ο μεγαλύτερος προμηθευτής για παράνομα ναρκωτικά. Χιλιάδες επιχειρήσεις, εκατομμύρια άτομα και οικογένειες, νόμιμες και παράνομες οικονομικές αγορές δένουν γερά τους δύο γείτονες. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Μεξικό μπορεί να μην είναι ένα σύνηθες θέμα συζήτησης στις προεδρικές εκστρατείες και των δύο χωρών φέτος, αλλά η σχέση τους αναμφίβολα θα απασχολήσει την ημερήσια διάταξη ανεξαρτήτως ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος και στις δύο χώρες. Και αν συμβεί να είναι η Vázquez Mota με τον Ομπάμα, τότε η συνεργασία πρόκειται σίγουρα να συνεχιστεί.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/137086/shannon-k-oneil/vazquez-mo...

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.