Τίποτα εύκολο για την Ελλάδα

Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της 17ης Ιουνίου, όχι μόνο θα καθορίσει κατά πόσον η Ελλάδα θα εξέλθει από τη ζώνη του ευρώ, αλλά θα μπορούσε επίσης να σφραγίσει τη μοίρα ολόκληρου του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σχεδίου. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) και ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, γνωστός και ως ΣΥΡΙΖΑ, είναι σε ισοπαλία. Η κατάληψη της πρώτης θέσης είναι ζωτικής σημασίας γιατί χαρίζει ένα μπόνους 50 εδρών στο κοινοβούλιο, πράγμα που σημαίνει ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να σχηματιστεί χωρίς τον νικητή.

Από την πλευρά της, οι πιθανότητες της ΝΔ εξαρτώνται από το αν μπορεί να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους που εγκατέλειψαν το κόμμα στις τελευταίες εθνικές εκλογές στις 6 Μαΐου. Οι εκλογές αυτές ήταν, το λιγότερο, μια προσπάθεια του αρχηγού της ΝΔ, Αντώνη Σαμαρά, να αναλάβει την εξουσία. Είχε κατασκευάσει το πολιτικό προφίλ του με το να είναι αντίθετος στη συμφωνία διάσωσης της ελληνικής οικονομίας και το πρόγραμμα προσαρμογής που ετοίμασαν τον Μάιο του 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο - γνωστοί ως τρόικα. Στη συνέχεια, η ώρα του Σαμαρά ήρθε τον Νοέμβριο, αφότου ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ζήτησε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Οι Βρυξέλλες γρήγορα απείλησαν να αποσύρουν την υποστήριξή τους από την Ελλάδα και ο Παπανδρέου, συνειδητοποιώντας ότι είχε στραβοπατήσει, υποστήριξε μια κυβέρνηση συνασπισμού με επικεφαλής τον πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ Λουκά Παπαδήμο. Η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε επιτυχώς μια διαγραφή χρεών και ολοκλήρωσε το Σύμφωνο Προσαρμογή με την τρόικα. Ο Σαμαράς υποστήριξε επίσης την κυβέρνηση, με την προϋπόθεση ότι τόσο η διάρκεια όσο και η εντολή της είναι περιορισμένη. Αλλά αυτή η μεταβολή της στάσης του, υπονόμευσε την αξιοπιστία του μεταξύ των ψηφοφόρων.

Ο Σαμαράς θεωρείται ευρέως ως εκπροσωπεί το διεφθαρμένο και αναποτελεσματικό πολιτικό κατεστημένο της Αθήνας που οδήγησε τη χώρα στην καταστροφή. Στο κάτω - κάτω, το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα στην Ελλάδα επιδεινώθηκε σημαντικά κατά την τελευταία θητεία της κυβέρνησης ΝΔ από το 2004 ως το 2009. Δεν θα πρέπει να αποτελέσει καμία έκπληξη, λοιπόν, ότι όταν πίεσε να γίνουν οι εκλογές στις 6 Μαΐου, ελπίζοντας να κερδίσει με μεγάλη διαφορά, το αποτέλεσμα ήταν το χειρότερο στην ιστορία της ΝΔ: Ούτε ένας στους πέντε ψηφοφόρους δεν υποστήριξε το κόμμα.

Αλλά οι πρόωρες εκλογές έκαναν και κάτι άλλο: Παρέλυσαν την πραγματική πρόοδο που εξελισσόταν. Τους μήνες πριν από τις εκλογές, τα μέτρα λιτότητας που υπαγορεύθηκαν από την τρόικα είχαν δώσει ώθηση στις εξαγωγές. Το έλλειμμα της Αθήνας ήταν σε οξεία πτωτική πορεία, σε συμφωνία με το χρονοδιάγραμμα που προβλέπει την εξάλειψή του έως το 2013. Παρά την περιορισμένη της εντολή, η κυβέρνηση Παπαδήμου εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, της κατάχρησης του δημοσίου χρήματος, της φοροδιαφυγής και της αναποτελεσματικότητας - πολιτικές που είχαν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Η απογραφή των δημοσίων συντάξεων αποκάλυψε έναν εκπληκτικό αριθμό 200.000 ψεύτικων αναπήρων και ηλικιωμένων δήθεν δικαιούχων, των οποίων η ετήσια επιβάρυνση επί του προϋπολογισμού, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, ήταν πάνω από 870 εκατομμύρια δολάρια. Μια κίνηση για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης έφερε ως αποτέλεσμα μέτρα ελέγχου του πραγματικού κόστους. Η ελληνική ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών για τη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα και την ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά, ήταν σε καλό δρόμο. Η διαρροή των τραπεζικών καταθέσεων αντιστράφηκε, και το αποτέλεσμα του «κουρέματος» του χρέους έφερνε αυξημένη σταθερότητα. Οι ύψους σχεδόν 8,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων εμπορικές και φορολογικές επιστροφές από το δημόσιο που καθυστερούσαν θα είχαν προχωρήσει, παρέχοντας μια τεράστια και απολύτως αναγκαία ώθηση για την οικονομία.

Εξαιτίας της λανθασμένης εκτίμησης του Σαμαρά, τα θετικά αυτά μηνύματα έχουν εξαφανιστεί. Το Σύμφωνο Προσαρμογής (Μνημόνιο) εκλαμβάνεται ευρέως ως αποτυχία. Οι επικριτές του αισθάνονται δικαιωμένοι. Με την πολιτική παράλυση την κορυφή, η διαβόητα αναποτελεσματική γραφειοκρατική μηχανή του ελληνικού κράτους έχει περιέλθει σε ακινησία. Η ΝΔ έπαιξε με τους φόβους των Ελλήνων για έξοδο από το ευρώ προσπαθώντας να κερδίσει πίσω τις χαμένες ψήφους. Και δεδομένου ότι περισσότερο από το 60% της χώρας έχει με συνέπεια υποστηρίξει τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ, η ΝΔ θα μπορούσε να βρει εκεί υποστήριξη.

Αλλά η ΝΔ κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση. Παρά την πραγματική επιθυμία του κόμματος να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη, η ρητορική της προεκλογικής εκστρατείας ίσως είναι πολύ λίγη και έρχεται πολύ αργά. Και χωρίς την ΝΔ, οι προοπτικές για την Ελλάδα και για την Ευρώπη, σκοτεινιάζουν ραγδαία.
Κατ’ αρχήν, όπως η ΝΔ, έτσι και το ΠΑΣΟΚ (το κεντροαριστερό κόμμα της παλιάς φρουράς που κυβέρνησε την Ελλάδα για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων τριών δεκαετιών) χάνει εκλογικό μερίδιο. Πολλοί από τους πρώην υποστηρικτές του αποσκιρτούν προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα συνασπισμό συνονθύλευμα πρώην ευρωκομμουνιστών και ακροαριστερών ομάδων, των οποίων το καλύτερο εκλογικό σκορ έως τις 6 Μαΐου ήταν 5,4%. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προσελκύει πλέον δυσαρεστημένους ψηφοφόρους από όλο το πολιτικό φάσμα, από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά. Δεδομένης της δυναμικής του, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια καλή ευκαιρία να κερδίσει.