Ο δρόμος προς τα άστρα

Το 2010, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα διατύπωσε το όραμά του για το μέλλον της αμερικανικής εξερεύνησης του διαστήματος, η οποία περιελάμβανε μια ενδεχόμενη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη. Μια τέτοια προσπάθεια θα κοστίσει σίγουρα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια - ίσως ακόμη και 1 τρισ. Όποιο και αν είναι το ποσό, θα ήταν μια δαπανηρή επιχείρηση. Στο παρελθόν, μόνο τρία κίνητρα έχουν οδηγήσει τις κοινωνίες να δαπανήσουν ένα τέτοιο ποσό σε φιλόδοξα, παρακινδυνευμένα σχέδια: ο εορτασμός μιας θείας ή βασιλικής εξουσίας, η αναζήτηση του κέρδους και ο πόλεμος. Παραδείγματα εξέχουσας δύναμης με μεγάλες δαπάνες περιλαμβάνουν τις πυραμίδες στην Αίγυπτο, τον τρομερό στρατό από τερακότα που θάφτηκε μαζί με τον πρώτο αυτοκράτορα της Κίνας και το Ταζ Μαχάλ στην Ινδία. Αναζητώντας τα πλούτη του Νέου Κόσμου, οι μονάρχες της Ιβηρικής χρηματοδοτούσαν τα μεγάλα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου και του Φερδινάνδου Μαγγελάνου. Και τα στρατιωτικά κίνητρα ώθησαν το κτίσιμο του Σινικού Τείχους, το οποίο βοήθησε να κρατηθούν οι Μογγόλοι απ’ έξω, και το Manhattan Project, με το οποίο οι επιστήμονες συνέλαβαν, σχεδίασαν και κατασκεύασαν την πρώτη ατομική βόμβα.

Το 1957, η Σοβιετική εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου στον κόσμο, του Σπούτνικ 1, τρόμαξε τις Ηνωμένες Πολιτείες στη διαστημική κούρσα. Ένα χρόνο αργότερα, γεννήθηκε η Εθνική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA) μέσα σε μια ατμόσφαιρα που καθορίστηκε από ψυχροπολεμικούς φόβους. Αλλά για τα επόμενα χρόνια, η Σοβιετική Ένωση θα συνεχίσει να ξεπερνά τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σχεδόν κάθε σημαντικό διαστημικό βήμα, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου διαστημικού περίπατου, του μεγαλύτερης διάρκειας διαστημικού περίπατου, της πρώτης γυναίκας στο διάστημα, τον πρώτο διαστημικό σταθμό και τον περισσότερο χρόνο παραμονής στο Διάστημα. Αλλά ορίζοντας τον ανταγωνισμό στον Ψυχρό Πόλεμο ως έναν αγώνα δρόμου για το φεγγάρι και τίποτα άλλο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έδωσαν στον εαυτό τους το δικαίωμα να αγνοήσουν τα ορόσημα που έχασαν στο μεσοδιάστημα.

Σε ομιλία του σε μια κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου τον Μάιο του 1961, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι ανακοίνωσε το πρόγραμμα Απόλλων, δηλώνοντας ότι «πιστεύω πως αυτό το έθνος θα πρέπει να δεσμευτεί στην επίτευξη του στόχου, πριν να τελειώσει αυτή η δεκαετία, να προσεδαφίσει έναν άνθρωπο στο φεγγάρι και τον επιστρέψει με ασφάλεια στη Γη». Αυτά ήταν πανίσχυρα λόγια και ατσάλωσαν το έθνος. Όμως, ένα πιο αποκαλυπτικό απόσπασμα ήταν νωρίτερα στην ομιλία του, όταν ο Κένεντι αντικατόπτρισε την πρόκληση από το διαστημικό πρόγραμμα των Σοβιετικών: «Αν θέλουμε να κερδίσουμε τη μάχη που τώρα συμβαίνει σε όλο τον κόσμο μεταξύ ελευθερίας και τυραννίας, τα δραματικά επιτεύγματα στο Διάστημα που συνέβησαν τις τελευταίες εβδομάδες θα πρέπει να κάνουν σαφή σε όλους μας, όπως έκανε το Σπούτνικ το 1957, τον αντίκτυπο αυτής της περιπέτειας στα μυαλά των ανθρώπων παντού, που προσπαθούν να προσδιορίσουν ποιόν δρόμο πρέπει να ακολουθήσουν».

Η ομιλία του Κένεντι δεν ήταν απλώς μια πρόσκληση για πρόοδο ή για επιτεύγματα. Ήταν μια κραυγή μάχης ενάντια στον κομμουνισμό. Θα μπορούσε να πει απλά: «Ας πάμε στο φεγγάρι! Τι θαυμάσιο μέρος για να εξερευνηθεί!». Αλλά κανείς δεν θα υπέγραφε τον λογαριασμό. Και σε κάποιο σημείο, κάποιος πρέπει να υπογράψει τον λογαριασμό.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμευθούν για την επίτευξη του στόχου προσέγγισης του Άρη, σχεδόν σίγουρα θα το πράξουν σε αντίδραση προς την πρόοδο των άλλων εθνών - όπως συνέβη με τη NASA, το πρόγραμμα Απόλλων, και το σχέδιο για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Την περασμένη δεκαετία, αστειεύτηκα με συναδέλφους μου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προσεδαφίσουν αστροναύτες στον Άρη σε ένα χρόνο ή δύο, μόνο αν οι Κινέζοι αφήσουν να διαρρεύσει ένα σημείωμα που αποκαλύπτει σχέδια για την κατασκευή στρατιωτικών βάσεων εκεί.

Το αστείο δεν φαίνεται και τόσο αστείο πια. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Κίνα κυκλοφόρησε ένα επίσημο έγγραφο στρατηγικής που περιγράφει ένα φιλόδοξο πενταετές πρόγραμμα για την προώθηση των δυνατοτήτων της στο Διάστημα. Σύμφωνα με το έγγραφο, η Κίνα σκοπεύει να «εκτοξεύσει διαστημικά εργαστήρια, επανδρωμένο διαστημόπλοιο και διαστημικά φορτηγά. Να κάνει τομές και να κυριαρχήσει σε διαστημικές τεχνολογίες – «κλειδιά», συμπεριλαμβανομένης μιας μεσοπρόθεσμης παραμονής αστροναυτών στο Διάστημα, την ανανεώσιμη υποστήριξη ζωής και ανεφοδιασμού καυσίμων. Να δοκιμάσει διαστημικές εφαρμογές σε μια ορισμένη έκταση και να κάνει τεχνολογικές προετοιμασίες για την κατασκευή διαστημικών σταθμών». Ένας πρωτοσέλιδος τίτλος στην εφημερίδα New York Times συνέλαβε το βασικό μήνυμα: «Διαστημικό σχέδιο από την Κίνα διευρύνει την πρόκληση για τις ΗΠΑ».