Πρόβλημα στο Τριπλό Σύνορο

Οι αρχές έχουν υποψιαστεί εδώ και καιρό την παρουσία ισλαμικών τρομοκρατικών οργανώσεων στο Τριπλό Σύνορο. Οι αργεντίνικες υπηρεσίες επιβολής του νόμου (με τη βοήθεια ερευνητών του Ισραήλ) εντόπισαν ένα κύμα βομβιστικών επιθέσεων εναντίον εβραϊκών στόχων στο Μπουένος Άιρες τη δεκαετία του 1990 από την περιοχή. Η πρώτη επίθεση έγινε το 1992, όταν ένα φορτηγό φορτωμένο με εκρηκτικά οδηγήθηκε στην εκεί Ισραηλινή Πρεσβεία, σκοτώνοντας 29 και τραυματίζοντας 242. Το δεύτερο ήρθε μόλις δύο χρόνια αργότερα, όταν ένα φορτηγό γεμάτο με εκρηκτικά εξερράγη μπροστά από ένα εβραϊκό κοινοτικό κέντρο. 85 έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 300 τραυματίστηκαν. Η Ισλαμική Τζιχάντ - μια σιιτική οργάνωση του Λιβάνου - ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση το 1992. Καμία ομάδα δεν ανέλαβε την ευθύνη για τη άλλη του 1994, αν και αργεντίνοι αξιωματούχοι κατηγορούν την Χεζμπολάχ.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεπλάκησαν. Ο Τζορτζ Μπους κατηγόρησε την εκεί εμπορική κοινότητα των σιιτών ότι φιλοξενούν και υποστηρίζουν τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς ακόμη και την Αλ Κάιντα. Πολλοί από τους κατοίκους της Ciudad del Este αγανάκτησαν με την κατηγορία, επιμένοντας ότι ήταν έμποροι - που έτυχε να είναι Άραβες – με κίνητρο το κέρδος και όχι την ιδεολογία. Αλλά η Ασουνσιόν, που ενδιαφερόταν για το τι θα μπορούσε να κερδίσει (σε κύρος, ικανότητα και πόρους), συνεργάστηκε με την Ουάσιγκτον. Εν τω μεταξύ, το Μπουένος Άιρες αποδέχθηκε και επανέλαβε τον ισχυρισμό των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Μπραζίλια, όμως, υιοθέτησε την αντίθετη άποψη, αρνούμενη ότι η περιοχή ήταν ένα φυτώριο ισλαμικής τρομοκρατίας και αντί γι’ αυτό απέδωσε το πρόβλημα στο μαζικό άτυπο εμπόριο που προερχόταν από την Παραγουάη.

Παρ' όλα αυτά, κάτω από πίεση, το 2002, η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Παραγουάη συμφώνησαν να συμμετάσχουν στην «Ομάδα 3 +1 για την Ασφάλεια του Τριεθνούς» που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ, η οποία υποτίθεται ότι θα αύξανε την περιφερειακή επιτήρηση και την ανταλλαγή πληροφοριών, θα διερευνούσε το διεθνικό έγκλημα και θα επέβαλλε μέτρα κατά της τρομοκρατίας. Το 2005 η Παραγουάη συμφώνησε σε μια σειρά κοινών εκπαιδευτικών ασκήσεων μεταξύ του στρατού της και των αμερικανικών δυνάμεων με στόχο την πάταξη της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος.

Όπως αποδεικνύεται, οι κάτοικοι της Ciudad del Este έχουν επιβεβαιώσει την αθωότητά τους. Μετά από πολλαπλές συναντήσεις της Ομάδας 3+1 και χρόνια εκπαίδευσης και έρευνας, το 2005, η Ομάδα ανακοίνωσε ότι «δεν έχουν εντοπιστεί επιχειρησιακές τρομοκρατικές δραστηριότητες την περιοχή των Τριών Συνόρων» και το 2012 το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ επανέλαβε ότι, «καμιά αξιόπιστη πληροφορία δεν έδειξε ότι η Χεζμπολάχ, η Χαμάς ή άλλες ισλαμικές εξτρεμιστικές ομάδες χρησιμοποίησαν την τριεθνή περιοχή για εκπαίδευση τρομοκρατών ή άλλη επιχειρησιακή δραστηριότητα». Αν υπήρχε τρομοκρατική παρουσία στην περιοχή, έχει φύγει. Αλλά με την κυβερνητική διαφθορά, το βίαιο έγκλημα, το διασυνοριακό λαθρεμπόριο να συνεχίζουν να είναι ισχυρά, η ανασφάλεια στην Ciudad del Este αποτελεί ακόμα ένα περιφερειακό πρόβλημα.

Η λύση, όμως, θα μπορούσε πράγματι να προέλθει από την ίδια την κοινότητα των εμπόρων της συνοριακής ζώνης. Τρεις αλληλένδετες καταστάσεις μειώνουν τα κέρδη. Πρώτον, αρχής γενομένης από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι διακυμάνσεις στην αξία του ρεάλ της Βραζιλίας και οι αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία του Συμφώνου της Mercosur (της Κοινής Αγοράς της Νότιας Αμερικής, που περιλαμβάνει την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη) και η τελωνειακή πολιτική της Βραζιλίας που μείωσε το κόστος των ηλεκτρονικών και των προϊόντων πολυτελείας μέσα στη Βραζιλία. Δεύτερον, η Βραζιλία έχει αναπτύξει μια ακμάζουσα δική της βιομηχανία ηλεκτρονικών και τεχνολογίας της πληροφορικής. Και, τρίτον, η αύξηση των ελέγχων στα σύνορα της Βραζιλίας έχει διογκώσει το κόστος του λαθρεμπορίου των επανεξαγομένων εμπορευμάτων. (Η επαγρύπνηση κατά μήκος των συνόρων είναι εν μέρει αποτέλεσμα των σχεδίων των χωρών να μετατρέψουν τη ζώνη γύρω από την Foz do Iguaçu και το υδροηλεκτρικό φράγμα Itaipu σε έναν σημαντικό κόμβο για τον τομέα της βιοτεχνολογίας και της τεχνολογίας πληροφορικής). Αυτές οι αλλαγές πλήττουν πρώτα τους μη τεχνολογικούς τομείς (είδη ένδυσης, οικιακής χρήσης και πολυτελείας). Ανάμεσα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η άνοδος της μεσαίας τάξης στη Βραζιλία και το μειωμένο κόστος παραγωγής στην Ασία συνέχισαν να ενισχύουν τον τομέα των ηλεκτρονικών και της πληροφορικής. Μέχρι το 2009, ωστόσο, οι εν λόγω συναλλαγές δέχθηκαν επίσης ένα χτύπημα και πλέον μόνο ένας στους δέκα υπολογιστές στη Βραζιλία προέρχετα από την Ciudad del Este.

Απελπισμένοι να βρουν έναν τρόπο που θα σταματήσει τη συρρίκνωση της οικονομίας, οι έμποροι στον τομέα της τεχνολογίας της Ciudad del Este στοιχημάτισαν υπέρ της διαφάνειας για να μειώσουν το κόστος στην Παραγουάη και να αυξήσουν τις πωλήσεις στη Βραζιλία. Ένας εισαγωγέας με έδρα την Παραγουάη παραδέχθηκε το 2006 ότι ένας από τους κύριους λόγους που αυτός (και άλλοι) λειτουργούν στην παραοικονομία ήταν το τίμημα της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Παραγουάη: εκτός από μια μικρή αύξηση της φορολογίας, το κόστος των τακτικών δωροδοκιών για τις πλήρως νόμιμες επιχειρήσεις διπλασίαζε το κόστος της εισαγωγής αγαθών στη χώρα. Έτσι, με την διαφάνεια ως στόχο, οι έμποροι, στράφηκαν προς την USAID, τη συμφωνία Mercosur καθώς και τη διεθνή κοινότητα για να χαράξουν τη δική τους θέση στην Κοινή Αγορά.