Μια φιλία που συμφέρει

Στο τελευταίο debate της προεκλογικής εκστρατείας για την ανάδειξη νέου προέδρου φέτος στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και ο κυβερνήτης Μιτ Ρόμνεϊ αναφέρθηκαν στο Ισραήλ περίπου 30 φορές, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα εκτός από το Ιράν. Και οι δύο υποψήφιοι αποκαλούσαν το εβραϊκό κράτος «πραγματικό φίλο», υποσχόμενοι να σταθούν δίπλα του στις καλές και τις κακές μέρες. Ορισμένοι πολιτικοί σχολιαστές επέκριναν αυτές τις διαχυτικές δηλώσεις υποστήριξης ως εκμαυλιστικές, υποδηλώνοντας ότι οι υποψήφιοι απλά κυνηγούσαν τις εβραϊκές και φιλο-ισραηλινές ψήφους.

Αλλά εάν η υποστήριξη προς το Ισραήλ είναι πράγματι ένα τέτοιο πολιτικό χαρτί, τότε είναι τουλάχιστον εν μέρει επειδή οι ψηφοφόροι γνωρίζουν καλύτερα. Η συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ συμβάλλει τώρα περισσότερο από ποτέ στην ασφάλεια της Αμερικής, καθώς η διμερής συνεργασία για την αντιμετώπιση τόσο των στρατιωτικών όσο και των μη στρατιωτικών προκλήσεων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Η σχέση μπορεί να μην είναι συμμετρική: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έδωσαν στο Ισραήλ την απαραίτητη διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη συνολικής αξίας άνω των 115 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το 1949. Αλλά είναι μια αμφίδρομη συνεργασία, τα οφέλη της οποίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σημαντικά. Τα άλλα, λιγότερο απτά κόστη της συμμαχίας ΗΠΑ-Ισραήλ – κυρίως η ζημιά στη φήμη της Ουάσιγκτον στις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, ένα πρόβλημα που προκαλείται επίσης από τις αμερικανικές παρεμβάσεις και τις δεκαετίες υποστήριξης των ΗΠΑ σε αυταρχικούς ηγέτες στη Μέση Ανατολή – είναι χλωμά σε σύγκριση με τα οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά οφέλη που προσφέρονται στην Ουάσιγκτον.

Η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ χρονολογείται από τις εποχές του Ψυχρού Πολέμου, όταν το εβραϊκό κράτος είδε την Ουάσιγκτον ως προπύργιο ενάντια στη σοβιετική επιρροή στη Μέση Ανατολή και ως ένα αντίβαρο στον αραβικό εθνικισμό. Παρά το γεγονός ότι ο κόσμος έχει αλλάξει από τότε, η στρατηγική λογική στη συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ δεν έχει αλλάξει. Το Ισραήλ εξακολουθεί να αποτελεί αντίβαρο έναντι των ριζοσπαστικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού Ισλάμ και του βίαιου εξτρεμισμού. Έχει, επίσης, εμποδίσει την περαιτέρω διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής στην περιοχή με την παρεμπόδιση των πυρηνικών προγραμμάτων του Ιράκ και της Συρίας.

Το Ισραήλ συνεχίζει να βοηθά τις Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίζουν τις παραδοσιακές απειλές ασφαλείας. Οι δύο χώρες μοιράζονται πληροφορίες σχετικά με την τρομοκρατία, τη διάδοση των πυρηνικών και την πολιτική κατάσταση της Μέσης Ανατολής. Η στρατιωτική εμπειρία του Ισραήλ έχει διαμορφώσει την προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την εσωτερική ασφάλεια. Οι δύο κυβερνήσεις συνεργάζονται για να αναπτύξουν εξελιγμένη στρατιωτική τεχνολογία, όπως το αντιπυραυλικό σύστημα «Η σφενδόνη του Δαβίδ» και τα συστήματα πυραυλικής άμυνας Arrow, τα οποία μπορεί σύντομα να είναι έτοιμα για εξαγωγή σε άλλους συμμάχους των ΗΠΑ. Το Ισραήλ έχει επίσης αναδειχθεί ως σημαντικός προμηθευτής αμυντικού υλικού για τον στρατό των ΗΠΑ, με τις πωλήσεις να αυξάνονται από τα 300 εκατομμύρια δολάρια ετησίως πριν από τις 11 Σεπτεμβρίου έως το 1,1 δισ. δολάρια το 2006, εξαιτίας των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Το ισραηλινό σύμπλεγμα της στρατιωτικής Έρευνας και Ανάπτυξης έχει πρωτοπορήσει σε πολλές τεχνολογίες αιχμής που μεταμορφώνουν το πρόσωπο του σύγχρονου πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνο-όπλων, των μη επανδρωμένων οχημάτων (όπως τα ρομπότ εδάφους και τα εναέρια μη επανδρωμένα αεροσκάφη, drones), τους αισθητήρες και τα ηλεκτρονικά συστήματα πολέμου, και προηγμένες άμυνες για στρατιωτικά οχήματα.

Η συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ άνοιξε το δρόμο στις χώρες για να συνεργαστούν σε πολύ περισσότερα από τα ακριβώς παραδοσιακά θέματα ασφαλείας. Εν μέρει λόγω της μακροχρόνιας σχέσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ στην πολιτική και την ασφάλεια, οι περισσότεροι Ισραηλινοί γνωρίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τρέφουν θετικά συναισθήματα προς αυτές. Οι ισραηλινές εταιρείες που ψάχνουν μια παγκόσμια αγορά για τα προϊόντα τους έχουν δει συχνά τους αμερικανούς ομολόγους τους ως συνεργάτες από επιλογή. Έτσι, σήμερα, οι ισραηλινές τεχνολογικές καινοτομίες για πολιτική χρήση, βοηθούν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν την οικονομική τους ανταγωνιστικότητα, να προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη και να αντιμετωπίζουν μια σειρά από μη-στρατιωτικές προκλήσεις ασφαλείας.

Δεκάδες κορυφαίες αμερικανικές εταιρείες έχουν δημιουργήσει θερμοκοιτίδες τεχνολογίας στο Ισραήλ για να εκμεταλλευτούν την τάση της χώρας για νέες ιδέες, που είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Bill Gates παρατήρησε το 2006 ότι η «καινοτομία που εξελίσσεται στο Ισραήλ είναι κρίσιμη για το μέλλον του τομέα της τεχνολογίας». Ομοίως, οι ισραηλινές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας στρέφονται συχνά προς τις εταιρείες των ΗΠΑ ως εταίρους για ευκαιρίες από κοινού παραγωγής και εμπορίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες νέες αμερικανικές θέσεις εργασίας. Και παρόλο που οι Ισραηλινοί αποτελούν μόλις το 3% του πληθυσμού της Μέσης Ανατολής, το 2011 το Ισραήλ ήταν ο προορισμός του 25% του συνόλου των εξαγωγών των ΗΠΑ στην περιοχή, αφού ξεπέρασε πρόσφατα την Σαουδική Αραβία ως η κορυφαία εκεί αγορά για αμερικανικά προϊόντα.

Η ουσιαστική συνεργασία των αμερικανικών εταιρειών με το Ισραήλ σχετικά με την τεχνολογία της πληροφορικής έχει ζωτική σημασία για την επιτυχία της Silicon Valley. Στα κέντρα Έρευνας και Τεχνολογίας της Intel στο Ισραήλ, οι μηχανικοί έχουν σχεδιάσει πολλούς από τους πιο επιτυχημένους μικροεπεξεργαστές της εταιρείας, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των εσόδων της επιχείρησης το περασμένο έτος. Αν έχετε κάνει μια ασφαλή οικονομική συναλλαγή στο Διαδίκτυο, στείλει ένα άμεσο μήνυμα ή αγοράσει κάτι μέσω PayPal, μπορείτε να ευχαριστήσετε τους ισραηλινούς ερευνητές IT.

Οι ισραηλινοί εφευρέτες έχουν επίσης καταλήξει σε καινοτόμες λύσεις για την ασφάλεια των υδάτων και των τροφίμων, προκλήσεις που θέτει η αύξηση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και η οικονομική ανάπτυξη. Από ανάγκη, λόγω της γεωγραφίας της Μέσης Ανατολής, το Ισραήλ είναι ένας παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της προστασίας και διαχείρισης των υδάτων και της γεωργίας υψηλής τεχνολογίας. Το Ισραήλ ανακυκλώνει πάνω από το 80% των λυμάτων του - το υψηλότερο επίπεδο στον κόσμο - και έχει πρωτοπορήσει σε ευρέως διαδεδομένες τεχνικές διατήρησης ή καθαρισμού του νερού, συμπεριλαμβανομένης της στάγδην άρδευσης και της αφαλάτωσης αντίστροφης όσμωσης. Και μια σειρά από ισραηλινές εταιρείες κατέχουν ηγετική θέση στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η BrightSource Industries, για παράδειγμα, κατασκευάζει έναν ηλιακό σταθμό παραγωγής ενέργειας στην Καλιφόρνια με τη χρήση ισραηλινής τεχνολογίας που θα διπλασιάσει την ποσότητα της ηλιακής θερμικής ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στην Αμερική. Αυτές οι καινοτομίες, ενισχυμένες από σημαντικές αμερικανικές επενδύσεις στο Ισραήλ, συμβάλουν στους μακροπρόθεσμους αμερικανικούς εγχώριους στόχους και στους στόχους εξωτερικής πολιτικής που σχετίζονται με την αειφόρο ανάπτυξη.

Σίγουρα, η συμμαχία με το Ισραήλ δεν ήταν χωρίς κινδύνους ή κόστος για την Ουάσιγκτον. Ο πόλεμος του 1973 μεταξύ του Ισραήλ και των γειτόνων του έφερε την Αμερική στο χείλος της σύγκρουσης με τη Σοβιετική Ένωση και προκάλεσε ένα αραβικό εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά την ισραηλινή εισβολή του 1982 στον Λίβανο, η κυβέρνηση Ρέηγκαν έστειλε Αμερικανούς πεζοναύτες να συμβάλουν στην σταθεροποίηση της χώρας, κάτι που τελικά οδήγησε σε δαπανηρές επιθέσεις κατά Αμερικανών διπλωματών και στρατιωτικών εκεί. Και η αμερικανική διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη προς το Ισραήλ ενίσχυσε την αρνητική στάση απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε πολλές αραβικές και κυρίως μουσουλμανικές χώρες.

Όμως, το κόστος αυτό δεν θα πρέπει να υπερεκτιμάται. Πέραν του να οδηγεί σε αρνητικές ψήφους – σε μεγάλο βαθμό συμβολικές –στα Ηνωμένα Έθνη κατά των αμερικανικών θέσεων, η υποστήριξη της Ουάσινγκτον προς το Ισραήλ δεν έχει καταστρέψει τις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με τους Άραβες και μουσουλμάνους συμμάχους τους. Η υποστήριξη προς το Ισραήλ σίγουρα δεν εμπόδισε την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή όσο το έκανε ο πόλεμος στο Ιράκ ή η υποστήριξη της Ουάσιγκτον στα αυταρχικά αραβικά καθεστώτα. Εν τω μεταξύ, κανένας Άραβας σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν αρνήθηκε ποτέ, ως αποτέλεσμα της φιλο-ισραηλινής στάση τους, να συνεργαστεί με την Ουάσινγκτον για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ή δεν αρνήθηκε τις αιτήσεις τους για πρόσβαση, τοποθέτηση δυνάμεων ή δικαιώματα υπερπτήσεων.

Στην πραγματικότητα, η συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ έχει κατά καιρούς βοηθήσει να έρθουν πιο κοντά οι σχέσεις ΗΠΑ-Αράβων, με βάση την θεωρία ότι μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να πείσουν το Ισραήλ να κάνει παραχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις. Αυτό ήταν μέρος της λογικής πίσω από την μετατόπιση της Αιγύπτου μακριά από τη Σοβιετική Ένωση και προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στη δεκαετία του 1970. Και, ακόμη και κατά τη διάρκεια της στενής συνεργασίας ΗΠΑ-Ισραήλ της τελευταίας δεκαετίας και παρά το αδιέξοδο στην ισραηλινο-παλαιστινιακή ειρηνευτική διαδικασία, οι σχέσεις των Αράβων με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μεγάλο βαθμό έχουν ακμάσει: το διμερές εμπόριο και οι επενδύσεις είναι ιδιαίτερα αυξημένα, καθώς οι αμερικανικές εξαγωγές προς τη Μέση Ανατολή το 2011 ανήλθαν σε ένα υψηλό όλων των εποχών, στα 56 δισ. δολάρια. Οι συνεργασίες στον αμυντικό τομέα είναι τόσο στενές όσο ποτέ, και υπογραμμίζονται από τις πολυάριθμες συμφωνίες όπλων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που η Ουάσιγκτον έχει πετύχει με τους συμμάχους της στον Κόλπο κατά τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, πολλά κράτη, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, καθώς και η Παλαιστινιακή Αρχή, μοιράζονται πληροφορίες με το Ισραήλ και κατά καιρούς έχουν εργαστεί παρασκηνιακά για να στρατολογήσουν το Ισραήλ ως έναν ενδιάμεσο με την Ουάσιγκτον. Τέτοια ήταν η περίπτωση, ακόμη και με την μετα-επαναστατική κυβέρνηση της Αιγύπτου. Όλα αυτά υπογραμμίζουν το γεγονός ότι το συμφέρον και όχι η ιδεολογία, είναι η πρωταρχική κινητήρια δύναμη των σχέσεων των αραβικών κρατών με την Ουάσιγκτον.

Παρά τους δεσμούς που εξακολουθούν να δένουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένες αραβικές χώρες, τα τελευταία δύο χρόνια έχουν φέρει αναστάτωση σε πολλούς από τους παραδοσιακούς συμμάχους της Ουάσινγκτον στην περιοχή. Σε μια εποχή μεγάλης αβεβαιότητας, ιδιαίτερα καθώς οι εντάσεις με το Ιράν οξύνονται, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ακόμη πιο πιθανό να εξαρτηθούν από τους κάπως σταθερούς μη δημοκράτες συμμάχους τους, όπως η Σαουδική Αραβία, και τους σταθερούς δημοκρατικούς συμμάχους τους, όπως το Ισραήλ και η Τουρκία, για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Αν μη τι άλλο, τα πρόσφατα γεγονότα έχουν ενισχύσει τη λογική που διέπει την στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ-Ισραήλ.

Τα οφέλη για τις Ηνωμένες Πολιτείες από την σχέση τους με το Ισραήλ διαψεύδουν το επιχείρημα ότι η συμμαχία βασίζεται αποκλειστικά στις κοινές δημοκρατικές πεποιθήσεις των δύο χωρών, στην δημοτικότητα του Ισραήλ στην εσωτερική αμερικανική πολιτική σκηνή ή στην αόριστη επιδίωξη της προόδου στην ειρηνευτική διαδικασία. Πρόκειται για μια σχέση που βασίζεται σε απτά συμφέροντα - και θα παραμείνει έτσι για το άμεσο μέλλον.

Δεν είναι πάντα εύκολο να είσαι σύμμαχος του Ισραήλ (και οι ενέργειες του Ισραήλ δεν το κάνουν ευκολότερο). Η χώρα αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανεπίλυτης σύγκρουσης με τους Παλαιστινίους, εσωτερικές κοινωνικοοικονομικές διαφορές, φωνές σε όλο τον κόσμο που αρνούνται το δικαίωμά του να υπάρχει και τώρα το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το Ισραήλ έχει κάνει ασύμμετρη πρόοδο προς την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων και πρέπει να κάνει περισσότερα για να παραμείνει ένας ελκυστικός εταίρος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, οι προηγούμενες επιτυχίες του στην ενσωμάτωση τεράστιων αριθμών μεταναστών, γεφυρώνοντας βαθιές κοινωνικές ανισότητες και δείχνοντας αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα απέναντι στον πόλεμο και την τρομοκρατία παρέχουν λόγους να πιστεύει κανείς ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να συνεχίσει να υπολογίζει στον πιο κοντινό συνεργάτη της στη Μέση Ανατολή, και θα συνεχίσει να επωφελείται από τη συμμαχία της με το εβραϊκό κράτος.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138422/michael-eisenstadt-and-dav...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/asset-test-how-t...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr