Το Τόκιο δεν έχει δυνάμεις… | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Τόκιο δεν έχει δυνάμεις…

Πώς τα πολιτικά της Ιαπωνίας εκτροχιάζουν την αμυντική της στρατηγική
Περίληψη: 

Η πρόσφατη ρητορική έδειξε ότι η ιαπωνική κυβέρνηση κρατάει μια σκληρή στάση όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Στην πραγματικότητα, όμως, οι πολιτικοί καθώς και οι πολίτες αποπροσανατολίζονται εύκολα από εντυπωσιασμούς και από την προφανή ανικανότητα διαμόρφωσης μιας συνεκτικής στρατηγικής άμυνας. Όταν πρόκειται για την εθνική ασφάλεια, η Ιαπωνία είναι ο χειρότερος εχθρός του εαυτού της.

O TAKASHI YOKOTA είναι αρχισυντάκτης του Newsweek Ιαπωνίας και ανταποκριτής του Newsweek στο Τόκιο.
Ο KIRK SPITZER είναι δημοσιογράφος που ασχολείται με θέματα άμυνας στο Τόκιο και ανταποκριτής του Newsweek Japan και του TIME.com.

Η πρόσφατη ρητορική που αφορά την Ανατολική Θάλασσα της Κίνας και τα νησιά Σενκάκου, τα οποία οι κινέζοι ονομάζουν νησιά Ντιαόγιου, δείχνει ότι η ιαπωνική κυβέρνηση κρατάει μια πιο σκληρή στάση στην εξωτερική πολιτική της και στις στρατιωτικές της υποθέσεις. Η απόφασή της να αγοράσει τα διεκδικούμενα νησιά τον Σεπτέμβριο, προκάλεσε την οργή της Κίνας και γέννησε σκέψεις ότι η Ιαπωνία προσανατολίζεται προς τα δεξιά.

Αλλά αυτή η κίνηση δεν είναι τόσο επιθετική όσο φαίνεται. Στην πραγματικότητα, οργανώθηκε για να λειτουργήσει σαν «φάρμακο» ώστε να μην επιδεινώνονται τα πράγματα. Έρχεται ως απάντηση στα σχέδια του επιθετικού κυβερνήτη του Τόκιο, Σιντάρο Ισιχάρα, ο οποίος προσπάθησε να αγοράσει τα νησιά μαζεύοντας δημόσιες δωρεές. Δεδομένων των επιθετικών εθνικιστικών απόψεων του Ισιχάρα, αυτή η αγορά θα προκαλούσε περαιτέρω κλιμάκωση των διαφωνιών. Η αγορά από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η οποία εμπόδισε τις προσπάθειες της μητροπολιτικής κυβέρνησης του Τόκιο, με αυτόν τον τρόπο σηματοδοτεί μια αντι-συγκρουσιακή προσέγγιση.

Σίγουρα, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που υποδηλώνουν μια μετατόπιση προς τα δεξιά. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με εδαφικά ζητήματα με την Κίνα, τη Νότια Κορέα και τη Ρωσία έχει πράγματι αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και οι συντηρητικοί πολιτικοί κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα με δηλώσεις για την αύξηση της ισχύος τής Ιαπωνίας. Τον προηγούμενο μήνα ο πρωθυπουργός Γιοσιχίκο Νόντα δεσμεύτηκε ότι δε θα συμβιβαστεί ποτέ όσον αφορά την εδαφική διαμάχη με την Κίνα. Και ακόμα και ο αντίπαλός του Σίνζο Άμπε, πρώην πρωθυπουργός και ηγέτης του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (LDP), είχε επίσης δεσμευτεί να υπερασπιστεί τα εδάφη της Ιαπωνίας.

Ακόμα και πριν προκύψουν τα Σενκάκου, ο Νόντα τον Ιούλιο υποστήριξε ότι τα ιαπωνικά στρατεύματα θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τους συμμάχους στη μάχη - μια πρακτική που απαγορεύεται από την τρέχουσα ερμηνεία του ειρηνιστικού συντάγματος της χώρας. Αλλά, παρά τους νομικούς περιορισμούς η Ιαπωνία εξακολουθεί να έχει από τις μεγαλύτερες και πιο ικανές ένοπλες δυνάμεις στον κόσμο. Ο 4,7 τρισεκατομμυρίων γεν (59,3 δισ. δολάρια) αμυντικός προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους, ήταν ο έκτος μεγαλύτερος στον κόσμο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών Παγκόσμιας Ειρήνης στη Στοκχόλμη. Ο ιαπωνικός στόλος, που ξεπερνά τα 100 πολεμικά πλοία ξεπερνά οποιαδήποτε άλλη ασιατική δύναμη. Και η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη F-35 νέας γενιάς για να αντικαταστήσουν την «γερασμένη» δύναμη του αεροπορικού στόλου της. Μετά το περσινό τσουνάμι, το Τόκιο κινητοποίησε γρήγορα πάνω από 100.000 στρατιώτες - ένα εντυπωσιακό επίτευγμα διοικητικής μέριμνας.

Η στρατηγική «δυναμικής άμυνας», η οποία εγκρίθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Ναότο Καν στα τέλη του 2010, επιδιώκει να ανακατανείμει αυτούς τους εντυπωσιακούς αμυντικούς πόρους προκειμένου να αντιμετωπίσει την άνοδο της Κίνας. Το σχέδιο απαιτεί ελαφρύτερες αλλά περισσότερο ευέλικτες στρατιωτικές ικανότητες και μετατόπιση των Ιαπωνικών Δυνάμεων Αυτοάμυνας (SDF) από τα βόρεια - όπου αρχικά τοποθετούνταν για να αμυνθούν έναντι μιας ψυχροπολεμικής εισβολής από τη Σοβιετική Ένωση - προς το νότο με σκοπό να βρίσκονται σε θέση να αντιμετωπίσουν μια πιθανή απειλή από την Κίνα. Επίσης, η «δυναμική άμυνα» έχει ως αποτέλεσμα την κινητοποίηση της εποπτείας, της αναγνώρισης και των υπηρεσιών πληροφοριών, όπως επίσης την δημιουργία μιας αμφίβιας μονάδας πολέμου για την υπεράσπιση των νοτιοδυτικών νησιών. Στα τέλη του περασμένου μήνα, περίπου 40 Ιάπωνες στρατιώτες πραγματοποίησαν κοινές ασκήσεις με πεζοναύτες των ΗΠΑ στο Γκουάμ, για να διδαχτούν αμφίβιες τακτικές πολέμου.

Όμως, στην πράξη αυτές οι εξελίξεις είναι τακτικές και όχι στρατηγικές και πολλές από αυτές τις πρωτοβουλίες έχουν κάνει ελάχιστη πρόοδο. Η πρόσφατη έντονη ρητορική είναι παραπλανητική. Για τη μεγαλύτερη περίοδο των τελευταίων δύο δεκαετιών οι Ιάπωνες συντηρητικοί ζητούσαν την τροποποίηση του συντάγματος, καθώς και την ενίσχυση του ρόλου των SDF. Ωστόσο, με την εξαίρεση λίγων σταδιακών βελτιώσεων, οι SDF εξακολουθούν να λειτουργούν υπό ασφυκτικούς περιορισμούς κατά τη διάρκεια ειρηνευτικών αποστολών στο εξωτερικό. Τα ιαπωνικά στρατεύματα στο εξωτερικό δεν επιτρέπεται να υπερασπιστούν τον εαυτός τους – ή άλλα φιλικά στρατεύματα - εκτός και αν δέχονται άμεση επίθεση. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό της ανάπτυξης των ιαπωνικών στρατευμάτων στο Νότιο Σουδάν: οι επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν ότι αν προκύψουν εχθροπραξίες οι Ιάπωνες στρατιώτες θα πρέπει να προστατεύονται από άλλες ειρηνευτικές δυνάμεις - στην προκειμένη περίπτωση από το στρατό της Ρουάντα. Το γεγονός ότι τα άρτια εκπαιδευμένα και εξοπλισμένα στρατεύματα μίας από τις πλουσιότερες και πλέον τεχνολογικά προηγμένες χώρες αναγκάστηκαν να βασίζονται σε στρατιώτες αμφιβόλου κατάρτισης μιας υποανάπτυκτης χώρας, θα πρέπει να είναι αιτία συναγερμού. Ωστόσο, σχεδόν κανείς στο ιαπωνικό κοινοβούλιο δεν πήρε θέση.

Αντ’ αυτού οι πολιτικοί εντυπωσιασμοί αποπροσανατολίζουν τις πολιτικές και δημόσιες συζητήσεις. Η συνέχιση της διαμάχης για την αεροπορική βάση Futenma στην Οκινάουα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πριν από δεκαέξι χρόνια, το Τόκιο και η Ουάσιγκτον συμφώνησαν να μεταφέρουν το μικρό αεροδρόμιο μακριά από την πολυκοσμία της πόλης του Ginowan. Από τότε οι Ιάπωνες αξιωματούχοι ασχολούνται με θέματα όπως το μέγεθος και το σχήμα των διαδρόμων την προτεινόμενη τοποθεσία για την μεταφορά των εγκαταστάσεων, οι οποίες δεν έχουν ακόμα κατασκευαστεί, ούτε καν εγκριθεί. Η Futenma παίζει μικρό ρόλο στη συνολική άμυνα της Ιαπωνίας. Κατά κύριο λόγο, τη βάση τη χρησιμοποιούν οι αμερικανοί πεζοναύτες για να εκπαιδευτούν με μερικές δεκάδες οχήματα και πολεμικά ελικόπτερα και για να υποστηρίξουν μια μικρή μονάδα εκστρατείας. Η σημασία της υστερεί σε σύγκριση με τις μεγάλες αεροπορικές βάσεις των ΗΠΑ στην Καντένα και την Μισάουα ή τη βάση του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στη Γιοκοσούκα.