Εποχή για συμφωνίες στο Μεξικό

Το Μεξικό εδώ και πολύ καιρό είναι όμηρος αδιαμφισβήτητων παραδόσεων: της εθνικιστικής προσέγγισής του στον πλούτο του πετρελαίου, της υπερβολικά ευαίσθητης στάσης του απέναντι στην εθνική κυριαρχία των παραδοσιακών μονοπωλίων εργασίας, της επίμονης διαφθοράς και της αυτο-εξυπηρετούμενης γραφειοκρατίας. Αυτές οι συμπεριφορές και οι πρακτικές, που αποκτήθηκαν με την πάροδο του χρόνου, «τσιμεντώθηκαν» στην εθνική ψυχή και ενσωματώθηκαν στις συνήθειες της κυβέρνησης και της κοινωνίας, υποσκάπτοντας τις δυνατότητες της χώρας.

Τα καλά νέα είναι ότι όλα αυτά μεταβάλλονται ραγδαία, καθώς το Μεξικό αφήνει πίσω το βαρύ ψυχολογικό φορτίο του. Ναι, τα τελευταία 15 χρόνια, μια εποχή με πολύ μικρή οικονομική ανάπτυξη και πολύ λίγες μεταρρυθμίσεις, ήταν απογοητευτικά, ειδικά για εκείνους που ανέμεναν ότι η μετάβαση προς τη δημοκρατία θα λύσει όλα τα προβλήματα. Αλλά αυτά τα χρόνια παρουσίασαν μια νέα εθνική συναίνεση: μια ευρεία συμφωνία σχετικά με τις αξίες, που αν και θα ήταν φαινομενικά φυσιολογική για οποιαδήποτε άλλη σύγχρονη δημοκρατία, δεν φαινόταν ξεκάθαρα στην συνείδηση των Μεξικανών μέχρι πολύ πρόσφατα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των Μεξικανών τώρα συμφωνεί ότι ο μόνος τρόπος ώστε οι πολιτικοί να πάρουν και να κρατήσουν την εξουσία είναι μέσω της κάλπης και ότι η κραυγή για μεγαλύτερη υπευθυνότητα και λιγότερη διαφθορά είναι νόμιμη. Πιστεύουν ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η τήρηση του κράτους δικαίου και η λήξη της κουλτούρας της ατιμωρησίας είναι αδιαπραγμάτευτοι στόχοι. Απαιτούν διαδικασίες προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων και μεγαλύτερη ασφάλεια και πιστεύουν ότι η φτώχεια και η κοινωνική ανισότητα πρέπει να μειωθούν, μαζί με την επιρροή των ισχυρών μονοπωλίων και των ολιγοπωλίων του Μεξικό. Ωστόσο, απορρίπτουν επίσης κάθε μακροοικονομική πολιτική που συνδέεται με τα μεγάλα δημόσια ελλείμματα και θεωρούν ότι τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης, του ελεύθερου εμπορίου και της οικονομικής ολοκλήρωσης με την υπόλοιπη Βόρεια Αμερική είναι μεγαλύτερα από τα μειονεκτήματα.

Αυτό το νέο πρότυπο έχει εκτοπίσει αργά τον επαναστατικό εθνικισμό που προκαλούσε το κεντρώο Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI), το οποίο είχε την προεδρία από το 1929 μέχρι το 2000 και νικήθηκε από το συντηρητικό Κόμμα Εθνικής Δράσης (PAN). Στις εκλογές του περασμένου Ιουλίου, το PRI ξαναπήρε την εκτελεστική εξουσία, όταν ο Ενρίκε Πένα Νιέτο νίκησε πανηγυρικά τον υποψήφιο του PAN για την προεδρία και το αριστερό Κόμμα της Δημοκρατικής Επανάστασης (PRD) έκανε μια εκπληκτικά ισχυρή παρουσία. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν επιφανειακά ανησυχητικό: η προεκλογική εκστρατεία ήταν πικρή, ο νικητής έλαβε μόνο το 38% των ψήφων, το κόμμα του δεν κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία ούτε στο Κογκρέσο και η αριστερά έφτασε πολύ κοντά στο να κερδίσει αρκετές έδρες ώστε να μπλοκάρει τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Όμως, η προεκλογική εκστρατεία αποκάλυψε σε πόσα πράγματα συμφωνούν τώρα οι Μεξικανοί και ότι οι εκλογές, παρά το μπερδεμένο αποτέλεσμά τους, μπορούν στην πραγματικότητα να οδηγήσουν σε ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον. Οι Μεξικανοί πολιτικοί μπορεί τώρα να είναι στα πρόθυρα να περάσουν τελικά τις πολυπόθητες απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που αναβάλλονται εδώ και πολύ καιρό.

ADIÓS ΣΤΟΝ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟ

Κατά κύριο λόγο, το PRI το 2000, έμεινε έξω από την εξουσία λόγω της δημοσιονομικής του ανευθυνότητας και της ευνοιοκρατίας, που είχε οδηγήσει στις φρικτές οικονομικές κρίσεις του 1976, του 1982, του 1987, και του 1994. Ωστόσο, οι Μεξικανοί δεν χρειάζεται να φοβούνται μια αναβίωση του εν λόγω παλαιού καθεστώτος. Η δημοκρατία κατέστρεψε το επίκεντρο του: ένα ενιαίο κόμμα με συνταγματική πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου, με επικεφαλής έναν πρόεδρο χωρίς αντίβαρα σε οποιονδήποτε άλλο κλάδο της κυβέρνησης.
Παρόλα αυτά, η παλιά διαφθορά εξακολουθεί να κυριαρχεί στην τοπική πολιτική. Τα τεράστια εργατικά συνδικάτα του δημόσιου τομέα είναι πιο δυνατά, πιο αυτόνομα και πιο αναποτελεσματικά από ποτέ. Το ίδιο ισχύει και για άλλα δημόσια και ιδιωτικά μονοπώλια. Καμία από αυτές τις ομάδες δεν έχει υποστεί το κράτος δικαίου και τη δημοκρατική προεδρική εξουσία.

Παραδόξως, όμως, αυτά ακριβώς τα συμφέροντα τώρα βοηθούν στην πρόληψη της επιστροφής της προεδρικής παντοδυναμίας που τα υποστήριζε κάποτε. Κανείς στο Μεξικό δεν θέλει έναν ισχυρό πρόεδρο: ούτε οι τοπικές αρχές, που επιθυμούν να αποφύγουν τον έλεγχο του προϋπολογισμού της κεντρικής κυβέρνησης, ούτε τα συνδικάτα, τα οποία θέλουν να διατηρήσουν το μονοπώλιό τους στις προσλήψεις, τις απολύσεις και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και ούτε οι μεγάλες επιχειρήσεις της χώρας, οι οποίες φοβούνται κάθε είδους αντιμονοπωλιακή νομοθεσία. Οι ψηφοφόροι, επίσης δεν θέλουν μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία. Από το 1997, έχουν αρνηθεί σε τέσσερις διαδοχικούς προέδρους την καταστατική πλειοψηφία. Αυτό το αίσθημα και μόνο θα πρέπει να είναι επαρκές για να αποτρέψει την επανεμφάνιση μιας λαϊκίστικης κυβέρνησης που θα βυθίσει τη χώρα για άλλη μια φορά στις «φιέστες» του προϋπολογισμού και στο «χανγκόβερ» της λιτότητας, στα οποία υπέπιπτε το PRI.

Ο Πένα Νιέτο θα είναι επίσης ο πρώτος πρόεδρος του PRI που δεν ορίστηκε από τον προκάτοχό του. Κάθε υποψήφιος του PRI από το 1934 είχε οριστεί από τον απερχόμενο πρόεδρο, παίρνοντας το δαχτυλίδι με στημένες εκλογές. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για τις δημοκρατικές πεποιθήσεις του Πένα Νιέτο, αλλά όταν πρόκειται για τη δημιουργία μιας αίσθησης λογοδοσίας, το να έχει επιλεγεί δεν είναι το ίδιο με το να έχει εκλεγεί. Εκτός αυτού, ο Πένα Νιέτο δεν έχει την πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου. Το αριστερό PRD θα συνεχίσει να ελέγχει τη δεύτερη σημαντικότερη εκλεγμένη θέση της χώρας, τη δημαρχία της Πόλης του Μεξικό, την οποία έχει στην κατοχή του από το 1997.

Επιπλέον, ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να συνυπάρχει με ένα πλήθος θεσμών που έχουν κερδίσει πρόσφατα ουσιαστική αυτονομία από την εκτελεστική εξουσία: την κεντρική τράπεζα, το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο για την Πρόσβαση στις Δημόσιες Πληροφορίες, το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής, καθώς και τους οργανισμούς που ρυθμίζουν τις εκλογές, τη χρηματοδότηση, τις τηλεπικοινωνίες, το εμπόριο και τα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Το πιο σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της, η χώρα έχει ένα πραγματικά ανεξάρτητο και ισχυρό Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο έκανε τη ζωή δύσκολη στους πρώην προέδρους Βισέντε Φοξ και Φελίπε Καλδερόν, αλλά καλύτερη για τους απλούς Μεξικανούς. Ούτε για τον Πένα Νιέτο ούτε για κανέναν άλλο δεν θα είναι εύκολο να δαμάσουν αυτές τις νέες γραφειοκρατίες.

Επίσης, το Μεξικό έχει αλλάξει τις σχέσεις του με τον υπόλοιπο κόσμο. Η χώρα έχει εμπλακεί σε ένα δίκτυο συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και άλλων διεθνών συνθηκών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στην ανοιχτή οικονομία της, τις ορθόδοξες μακροοικονομικές πολιτικές της καθώς και τη δέσμευσή της για δημοκρατική διακυβέρνηση. Το Μεξικό έχει υπογράψει και επικυρώσει πολλές άλλες διεθνείς συμβάσεις από το 1998, οι οποίες το υπέβαλλαν σε συνεχή αξιολόγηση από το εξωτερικό. Αν οι επανενισχυμένοι αξιωματούχοι του PRI προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τη θέση τους για να γίνουν πλούσιοι, ξένοι και εγχώριοι πληροφοριοδότες είναι έτοιμοι να τους καταγγείλουν, ακριβώς όπως έκαναν την εποχή του Φοξ και τον Καλδερόν.

Γενικότερα, το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν οι πολιτικοί του Μεξικό έχει αλλάξει πάρα πολύ από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τα μέσα ενημέρωσης του Μεξικό είναι πιο ελεύθερα, καλύτερα και ισχυρότερα από ποτέ. Η κοινωνία των πολιτών έχει γίνει πιο οργανωμένη, ισχυρή και ζωηρή. Καλώς ή κακώς, η κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να κάνει ό, τι θέλει.

ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ

Αυτές οι δυνάμεις λογοδοσίας θα πρέπει να κρατήσουν την κυβέρνηση του PRI στον δρόμο της εφαρμογής της πολιτικής που έχει υποσχεθεί. Το PRI και το ΡΑΝ και οι υποστηρικτές τους, τώρα συμφωνούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη φορά στο παρελθόν ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, - τόσο που τα δύο μέρη θα μπορούσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να τις θεσπίσουν.

Αρκετές εβδομάδες πριν από τις εκλογές του Ιουλίου, μια ομάδα Μεξικανών με διαφορετικό επαγγελματικό, πολιτικό, περιφερειακό και οικογενειακό υπόβαθρο έθεσαν ερωτήσεις σε κάθε υποψήφιο για την προεδρία. Και οι τέσσερις απάντησαν γραπτώς και οι απαντήσεις τους αποκάλυψαν μια σαφή επιθυμία για επιτάχυνση των αλλαγών όχι τον περιορισμό τους. Οι υποψήφιοι συμφώνησαν ότι το Μεξικό χρειάζεται μια καλύτερη αστυνομική δύναμη με περισσότερους αξιωματικούς και ότι ο ρόλος του στρατού στην εσωτερική ασφάλεια θα πρέπει να καταργηθεί. Όλοι ήθελαν να δημιουργήσουν μια εθνική επιτροπή κατά της διαφθοράς. Όλοι υποστήριξαν την ανεξάρτητη αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και των άλλων εργαζομένων στα σχολεία. Όλοι υποσχέθηκαν να εξαλείψουν τις φορολογικές απαλλαγές και τα φορολογικά κενά. Και όλοι είπαν ότι οι εισαγγελικοί μηχανισμοί του Μεξικό θα πρέπει να είναι εντελώς αυτόνομοι. Επιπλέον, τρεις από τους τέσσερις υποψηφίους – ο Πένα Νιέτο, η Ζοζεφίνα Βάσκεζ Μότα του PAN και ο Γκαμπριέλ Κουάντρι του κόμματος της Νέας Συμμαχίας - οι οποίοι μαζί αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 70% των ψήφων, συμφώνησαν σε άλλες τρεις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις. Υποστήριξαν το άνοιγμα της κρατική εταιρείας πετρελαίου, Πεμέξ, στις ιδιωτικές επενδύσεις, την ενθάρρυνση του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για επενδύσεις σε έργα υποδομής και τη δημιουργία ενός καθολικού συστήματος κοινωνικής προστασίας που θα περιλαμβάνει την υγειονομική περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση, και την ασφάλιση σε περιόδους ανεργίας.

Όμως, τα κοινά μεταξύ του PRI και του PRD είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Ο Αντρές Μάνουελ Λόπεζ Ομπραδόρ, ο υποψήφιος του PRD, που έχασε από τον Πένα Νιέτο, κατηγόρησε τον Πένα Νιέτο για εξαγορά ψήφων και κατά πάσα πιθανότητα θα αντιταχθεί στις μεταρρυθμίσεις του, έστω και αν ορισμένοι από τους υποστηρικτές του PRD τις στηρίξουν. Παραδοσιακά, το PRD βρίσκεται στο περιθώριο της εθνικής πολιτικής, περιορίζοντας τον εαυτό του να αμφισβητεί τις στρατηγικές αποφάσεις της κυβέρνησης. Έχει πρωτοστατήσει μόνο - και αυτό δεν είναι μικρό θέμα - στο πέρασμα μιας φιλελεύθερης νομοθεσίας στον τρόπο ζωής στην Πόλη του Μεξικό, όπως να επιτρέπονται από το νόμο οι αμβλώσεις και οι γάμοι μεταξύ ομοφυλοφίλων.

Παρά την αντίθεση του PRD, οι επικαλύψεις μεταξύ της ατζέντας του PRI και αυτής του PAN θα μπορούσαν να μετατρέψουν τις κοινές επιθυμίες των Μεξικανών ψηφοφόρων σε πραγματικές πολιτικές. Αρχικά, τα δύο κόμματα ενώθηκαν το 1988, αφού η αριστερά εξαπέλυσε μαζικές διαμαρτυρίες για τις κατάφωρα χειραγωγημένες εκλογές της χρονιάς εκείνης. Η αντίδραση έπεισε το PRI και το PAN ότι αν δεν υιοθετήσουν μια πλατφόρμα εκσυγχρονισμού, θα χάσουν και οι δύο στις επόμενες εκλογές. Έτσι, τα δύο κόμματα εμπλούτισαν όρους για μια θεσμική μετάβαση στη δημοκρατία, ένα σχέδιο για την πλήρη απελευθέρωση της «στραγγαλισμένης» οικονομίας, έναν τρόπο για να ολοκληρωθεί η εδαφική μεταρρύθμιση και τις προετοιμασίες που απαιτούνταν για τη NAFTA. Από τότε, καμία μεταρρύθμιση οποιουδήποτε μεγέθους στο Μεξικό δεν έχει περάσει χωρίς διαπραγματεύσεις μεταξύ του PRI και του ΡΑΝ και οι συχνές διαφωνίες τους έχουν επιβραδύνει τη χώρα.

Αντίθετα, σήμερα τα δύο κόμματα μπορούν να πραγματοποιήσουν μια συμμαχία για μια σειρά μεταρρυθμίσεων που έχουν καθυστερήσει πολύ. Όσον αφορά το πετρέλαιο, - ένα εμβληματικό θέμα στο Μεξικό από τότε που η χώρα εθνικοποίησε τη βιομηχανία πετρελαίου της, το 1938 - η αριστερά αντιτίθεται στην αλλαγή των ισχυόντων νόμων, αλλά το PAN και ο Πένα Νιέτο υποστηρίζουν και οι δύο μια συνταγματική τροπολογία που επιτρέπει τις ιδιωτικές επενδύσεις στην Πεμέξ. Περνώντας το αυτό θα προσελκύσει τα απολύτως αναγκαία ξένα κεφάλαια κάτι που θα αποτελέσει ένα γιγαντιαίο νομικό και ψυχολογικό άλμα προς τα εμπρός για το Μεξικό.

Το PAN και το PRI συμφωνούν επίσης για την απόλυτη ανάγκη μια διαρκούς εκστρατείας για την απόκτηση εμπιστοσύνης. Οι πολιτικοί και των δύο κομμάτων έχουν υποστηρίξει ότι το Μεξικό θα πρέπει να μειώσει τη συγκέντρωση της εξουσίας και του πλούτου μέσω μιας έντονης πίεσης ενάντια σε όλα τα είδη μονοπωλίων - δημόσιων και ιδιωτικών, οικονομικών και πολιτικών, καθώς και στον τομέα της βιομηχανίας, των τραπεζών, των τηλεπικοινωνιών, της εργασίας και των ΜΜΕ.

Στον πόλεμο κατά του οργανωμένου εγκλήματος, επίσης, το PRI και το PAN μοιράζονται μία κοινή στρατηγική. Κατά τη διάρκεια της φετινής εκστρατείας, ο Πένα Νιέτο και η Βάσκεζ Μότα ζήτησαν δύο σημαντικές αλλαγές στην προσέγγιση του Καλδερόν. Πρώτον, υποστήριξαν τη συγκέντρωση πόρων για την καταπολέμηση της βίας, - την πρόληψη των απαγωγών, των εκβιασμών και των δολοφονιών - , αντί για τη σύλληψη των βαρόνων ου εγκλήματος ή την παρεμπόδιση των φορτίων ναρκωτικών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεύτερον, πρότειναν την αναμόρφωση του συστήματος επιβολής του νόμου στο Μεξικό και την μεγέθυνση της ομοσπονδιακής αστυνομίας από περίπου 30.000 υπαλλήλους σε περίπου 100.000 άτομα, σε διάστημα τριών ετών.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2012, περισσότερο από το 66% των εδρών στο Κογκρέσο - το κατώτατο όριο που απαιτείται για την έγκριση συνταγματικών τροποποιήσεων - κερδήθηκε από τους υποψηφίους οι οποίοι συμφώνησαν σε αυτά, καθώς και σε άλλα θέματα.

ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Όμως, το PRI και το ΡΑΝ δεν συμφωνούν σε όλα. Ο Πένα Νιέτο έχει τονίσει την πρόθεσή του να χτίσει ένα καθολικό σύστημα κοινωνικής προστασίας που θα χρηματοδοτείται από το κεντρικό φορολογικό ταμείο και όχι από ατομικές συνεισφορές, που σημαίνει αύξηση Φόρου προστιθέμενης Αξίας του Μεξικό και την εξάλειψη των επιδοτήσεων για την ενέργεια. Το PAN δεν είναι απολύτως πεπεισμένο.

Παρά το γεγονός ότι και ο Πένα Νιέτο και η Βάσκεζ Μότα δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν να συνεργάζονται στενά με την Ουάσινγκτον στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, το PRI μπορεί να θέλει να αποστασιοποιηθεί από τις πτυχές της στρατηγικής του Καλδερόν, κάτι που θα μπορούσε πιθανότατα να έκανε οποιοσδήποτε ήταν ο νικητής το 2012. Κάποιοι δημοσκόποι θεωρούν ότι ο κύριος λόγος που το PAN τα πήγε τόσο άσχημα στις εκλογές ήταν λόγω της αντιδημοφιλούς εκστρατείας του ενάντια στα ναρκωτικά, μιας δαπανηρής επιχείρησης που έχει οδηγήσει σε περισσότερους από 60.000 θανάτους από το 2007, με προφανείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σοβαρή βλάβη στην εικόνα του Μεξικό στο εξωτερικό. Με δεδομένες τις τεράστιες δαπάνες αυτού του πολέμου, δεν υπάρχουν πεδία εύκολης σύγκλισης μεταξύ του απερχόμενου κόμματος που είναι υπεύθυνο για την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων και μιας νέας κυβέρνησης, που επιδιώκει τη ρήξη με το παρελθόν. Στην πραγματικότητα, το PAN πιθανώς παραμένει διχασμένο για το θέμα αυτό, όπως και το PRI και ο λαός του Μεξικό.

Το PAN, από την πλευρά του ζήτησε αρκετές σημαντικές μεταρρυθμίσεις που ο Πένα Νιέτο αποφεύγει. Το κόμμα θέλει να επιτρέψει στους δημάρχους και στους δικαστές να υπηρετούν συνεχόμενες θητείες, μια πρακτική που έχει τεθεί εκτός νόμου εδώ και σχεδόν έναν αιώνα και έχει προτείνει την προσθήκη ενός δεύτερου γύρου προεδρικών εκλογών, έτσι ώστε ο επόμενος πρόεδρος να χρειαστεί περισσότερο από το 38% των ψήφων που πήρε ο Πένα Νιέτο για να κερδίσει. (Ο Πένα Νιέτο φοβάται ότι μια τέτοια αλλαγή θα επέτρεπε στην αριστερά και στη δεξιά να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να νικήσουν το κόμμα του). Το PAN έχει, επίσης προτείνει τη μετατροπή των συνδικάτων του δημοσίου τομέα με το να πάψει η αυτόματη συλλογή τελών, παύοντας την αναγνώρισης της κυβέρνησης στα συνδικάτα και του δικαιώματός τους για συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και απαγορεύοντας στα συνδικάτα να απολύουν τους εργαζόμενους που δεν συμφωνούν με τις απόψεις τους.

Αυτές οι διαφωνίες μεταξύ του PRI και του ΡΑΝ έχουν δώσει την ευκαιρία για μια συμφωνία: ο Πένα Νιέτο μπορούσε να δεχθεί τις εκλογικές αλλαγές με τις οποίες διαφωνεί ως αντάλλαγμα για την υποστήριξη του PAN στις δυσάρεστες αλλά ευεργετικές μεταρρυθμίσεις που το PRI εμπόδισε κατά τη διάρκεια των δύο προεδριών του PAN, όπως την απελευθέρωση της εργασίας αγοράς, την απελευθέρωση των ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας, το κλείσιμο των φορολογικών «παραθύρων» και την αύξηση των φορολογικών συντελεστών, με σκοπό να χρηματοδοτήσει ένα νέο δίχτυ κοινωνικής ασφαλείας. Η σκηνή αυτή στήθηκε για τους πολιτικούς του PRI και του PAN, στο τέλος της κυβέρνησης του Καλδερόν και τους πρώτους μήνες της κυβέρνησης του Πένα Νιέτο, για να κατασκευάσουν μια ουσιαστική ατζέντα, αλλά και μια συνταγματική πλειοψηφία για την έγκρισή της.

Στο παρελθόν, το πεντάμηνο διάστημα μεταξύ των εκλογών του Μεξικό και της ορκωμοσίας - μια μακρά περίοδος δύσκολης συνύπαρξης της απερχόμενης κυβέρνησης και της ερχόμενης - είχε οδηγήσει σε υποτίμηση του νομίσματος, μαζικές διαδηλώσεις, απαλλοτριώσεις, εσωτερικές διαμάχες για την εξουσία, ακόμη και φήμες για πραξικόπημα. Αυτή τη φορά, όμως, το PRI και το ΡΑΝ προσπάθησαν να διαπραγματευθούν ένα αμοιβαίο επωφελές και παραγωγικό μεσοδιάστημα. Έχουν προγραμματίσει να περάσουν οι νομοθέτες τις μεταρρυθμίσεις κατά τη διάρκεια της συνόδου του Κογκρέσου μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου, που θα επιτρέψει στην απερχόμενη κυβέρνηση να λάβει τα εύσημα και στη νέα κυβέρνηση να ξεκινήσει με ορμή.

Η νομοθετική ατζέντα περιλαμβάνει μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όσον αφορά την Πεμέξ, την εργατική νομοθεσία καθώς και τους φόρους, αλλά συνεπάγεται επίσης και πιο άμεσες αλλαγές που ανταποκρίνονται στις ανησυχίες του κοινού σχετικά με τη διαφθορά. Η νέα κυβέρνηση, όπως σημειώνεται, έχει προτείνει τη δημιουργία μιας αυτόνομης επιτροπής κατά της διαφθοράς. Έχει επίσης προτείνει την ίδρυση ενός άλλου αυτόνομου οργανισμού που θα διαχειρίζεται με διαφάνεια τη χρήση των δημόσιων πόρων στα μέσα ενημέρωσης και την επέκταση της εξουσίας του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου για πρόσβαση στις δημόσιες πληροφορίες, έτσι ώστε να μπορεί να διερευνήσει τα οικονομικά του κράτους και του δήμου.

Παρά το εύφορο πολιτικό περιβάλλον, η έλλειψη εμπιστοσύνης που έχει απομείνει από την προεκλογική εκστρατεία θα μπορούσε να μειώσει τις πιθανότητες επιτυχίας στην προγραμματισμένη για το φθινόπωρο σύνοδο του Κογκρέσου. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως μια διχασμένη κυβέρνηση θα μπορούσε να προσφέρει ξαφνικά έναν «καταρράκτη» συμφωνιών και μεταρρυθμίσεων μετά από περισσότερο από μια δεκαετία εικονικής παράλυσης. Αλλά ανεξάρτητα από το αν οι πολιτικοί του PRI και του PAN συνεργαστούν αυτό το φθινόπωρο, έχουν τουλάχιστον συμφωνήσει σιωπηρά στους όρους της συναλλαγής στην οποία θα στηριχτεί η νέα ατζέντα του Μεξικό.

ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Το πιο σημαντικό ερώτημα δεν είναι κατ 'ανάγκην το πόσες μεταρρυθμίσεις έχουν εγκριθεί και πότε, αλλά μάλλον το τι σημάδια δίνουν οι πολιτικοί σχετικά με το πού θέλουν να οδηγήσουν το Μεξικό. Ένα σημαντικό μήνυμα που πρέπει να στείλουν είναι ότι η χώρα σχεδιάζει να επενδύσει στις υποδομές της. Το Μεξικό πρέπει να συνδέσει τις περιφέρειές του και να ενισχύσει τους δεσμούς του με τον υπόλοιπο κόσμο. Χρειάζεται περισσότερα λιμάνια, γέφυρες, αυτοκινητόδρομους, αεροδρόμια, βιομηχανικές ζώνες, προκαθορισμένες ζώνες για το εμπόριο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και συνδέσεις ευρυζωνικού Internet.

Ένα άλλο ελπιδοφόρο μήνυμα αφορά την φορολογική μεταρρύθμιση. Το Μεξικό πρέπει να επεκτείνει τα φορολογικά του έσοδα ώστε να χρηματοδοτήσει ένα νέο δίχτυ κοινωνικής ασφαλείας. Χωρίς μια βάση καταναλωτών προστατευμένη με καθολική υγειονομική περίθαλψη, χωρίς ασφάλιση ανεργίας και κοινωνική ασφάλιση, η εγχώρια αγορά και η παραγωγικότητα του Μεξικό δεν θα αυξηθεί αρκετά γρήγορα ώστε να διατηρήσει ένα κύκλο κοινωνικά δίκαιης οικονομικής ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα θα είναι μια από τα ίδια: μια πρωτόγονη πλατφόρμα εξαγωγών, η οποία θα στέκεται στην κορυφή μιας τριτοκοσμικής εγχώριας οικονομίας.

Για να ευημερήσει το Μεξικό, οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αποδείξουν ότι το θέλουν αρκετά. Τίποτα δεν θα το δείξει αυτό καλύτερα από την απελευθέρωση της βιομηχανίας πετρελαίου, ειδικά των αποθεμάτων σε βαρέα ύδατα, που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στον Κόλπο του Μεξικό. Ωστόσο, το Μεξικό δεν έχει κάνει αυτή τη δέσμευση για την ανάπτυξη. Παρά το γεγονός ότι η χώρα έχει επιτύχει ένα στάδιο μακροοικονομικής σταθερότητας, την οποία δεν είχε κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί η οικονομική ανάπτυξη που είναι απαραίτητη για να υποστηρίξει σωστά τον πληθυσμό της. Το χειρότερο είναι ότι αυτό που πρέπει να εξαλείψει η χώρα δεν είναι η φτώχεια, αλλά η μέτρια δημιουργία πλούτου.

Αυτό που χρειάζεται τώρα το Μεξικό περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ένα αξιόπιστο σενάριο για το μέλλον του. Ευτυχώς, τα 12 χρόνια δημοκρατίας έχουν εγκαταστήσει τελικά ένα νέο πρότυπο στα μυαλά και στον πολιτισμό των Μεξικανών. Ένας-ένας, οι μύθοι που κάποτε κυριαρχούσαν - σχετικά με την ανάγκη για ένα παντοδύναμο πρόεδρο, με την σοφία της εθνικοποίηση των πετρελαϊκών αποθεμάτων, με μια κυβέρνηση που δίνει και μια κοινωνία που δέχεται – έχουν εξαλειφθεί. Η κραυγή των Μεξικανών για ευημερία δεν είναι πλέον διαπραγματεύσιμη και σήμερα η χώρα είναι λιγότερο από μια γενιά μακριά από το να γίνει μια ολοκληρωμένη κοινωνία πολιτών μεσαίας τάξης, όπως φιλοδοξεί να είναι. Αλλά μόνο αν πρόκειται να λειτουργήσει τώρα.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138361/hector-aguilar-camin-and-j...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr