Η Ιαπωνία διατηρεί την ψυχραιμία της

Κατά το περασμένο έτος, καθώς η Ιαπωνία εμπλεκόταν σε άσχημες εδαφικές διαμάχες με την Κίνα και την Νότια Κορέα, οι εξωτερικοί παρατηρητές ανησυχούσαν για την στροφή της χώρας προς τα δεξιά. Η τάση αυτή, φαινόταν να επιβεβαιώνεται με την εκλογή του συντηρητικού Σίνζο Άμπε, ο οποίος επέστρεψε στα πρωθυπουργικά καθήκοντά τον περασμένο Δεκέμβριο, έχοντας προηγουμένως υπηρετήσει σε αυτήν την θέση το 2006- 2007. Δεδομένων των επιθετικών δηλώσεων του Άμπε στην προεκλογική εκστρατεία, μερικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επιστροφή του στην εξουσία σήμαινε ότι η Ιαπωνία θα γυρίσει ξαφνικά την σελίδα της ειρηνιστικής στρατηγικής που έχει διατηρήσει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, χαράζοντας μια πιο δυναμική και εθνικιστική πορεία. Το «Economist» υποστήριξε τολμηρά ότι το «τρομακτικά δεξιό» υπουργικό συμβούλιο του Άμπε είναι γεμάτο από «ριζοσπάστες εθνικιστές», οι οποίοι προοιωνίζονται κακά για την περιοχή. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το Τόκιο θα κοιτάξει να αναχαιτίσει περαιτέρω την Κίνα και την Βόρεια Κορέα και να πάρει μια πιο σκληρή διπλωματική στάση απέναντι στην Νότια Κορέα και την Ρωσία.

Το επιχείρημα αυτό στηρίζεται σε αρκετούς επισφαλείς πυλώνες. Πρώτος είναι ο φόβος ότι η κυβέρνηση του Άμπε θα αναθεωρήσει τον τρόπο που αντιμετωπίζει η Ιαπωνία την πολεμική ιστορία της, σηματοδοτώντας μια νέα συγκρουσιακή στάση. Η Κίνα και η Νότια Κορέα ανησυχούν ότι ο Άμπε θα συνεχίσει, παρά τις διαμαρτυρίες τους, να επισκέπτεται το Yasukuni Shrine, ένα μνημείο νεκρών του πολέμου της Ιαπωνίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Η τελευταία επίσκεψη του Άμπε στο ιερό ήταν τον περασμένο Οκτώβριο, ως αρχηγός της αντιπολίτευσης). Είτε αυτή η αντίληψη είναι ακριβής είτε όχι, το Yasukuni εξακολουθεί να συμβολίζει για την Νότια Κορέα και την Κίνα, ότι η Ιαπωνία δεν ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει το επεκτατικό παρελθόν της. Η Σεούλ και το Πεκίνο φοβούνται επίσης ότι ο Άμπε θα καταγγείλει ή θα τροποποιήσει τις δηλώσεις του Murayama και του Kono - τις επίσημες απολογίες των προηγούμενων Ιαπωνικών κυβερνήσεων σχετικά με τις δράσεις του ιαπωνικού αυτοκρατορικού στρατού πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο οι ξένοι περιμένουν την Ιαπωνία να κάνει μια επιθετική στροφή είναι η αυξανόμενη ένταση στη βορειοανατολική Ασία. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Άμπε πήρε σθεναρή στάση για τις εδαφικές διεκδικήσεις της Ιαπωνίας απέναντι στην Κίνα, την Νότια Κορέα και την Ρωσία. Τα σκληρά λόγια απέκτησαν πραγματικό νόημα όταν ο Άμπε διαπίστωσε, στις αρχές Ιανουαρίου, ότι «δεν υπάρχουν περιθώρια για διαπραγμάτευση» για το ζήτημα των Νησιών Σενκάκου (γνωστά ως Νησιά Diaoyu στην Κίνα), τα οποία και το Τόκιο και το Πεκίνο διεκδικούν, αλλά η Ιαπωνία τα διοικεί. Επιπλέον, το νέο υπουργικό συμβούλιο του Άμπε αντιτίθεται στην προσπάθεια της Κίνας να αλλάξει το status quo στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας μέσω της διπλής κατοχής των υδάτων και του εναέριου χώρου γύρω από τα νησιά εκεί. Άλλοι πιστεύουν ότι ο Άμπε και η επιθυμία του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος για την τροποποίηση του ειρηνιστικό Συντάγματος της Ιαπωνίας θα ανοίξει το δρόμο για την επαναστρατιωτικοποίηση και της κλιμάκωση των εχθροπραξιών στην περιοχή. Η εφημερίδα Ημερησία της Κίνας αποφάνθηκε τον Δεκέμβριο ότι «η εξωτερική και η αμυντική πολιτική που εκδηλώνει το LDP ... μπορεί να αποσταθεροποιήσουν την Ανατολική Ασία».

Αυτό το συμπέρασμα, ωστόσο, είναι εσφαλμένο για διάφορους λόγους. Πρώτον, η αντίθεση προς την Κίνα δύσκολα μπορεί να εκληφθεί ως ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής του Τόκιο. Ο προηγούμενος πρωθυπουργός και ηγέτης του ειρηνιστικού Δημοκρατικού Κόμματος της Ιαπωνίας, ο Γιοσιχίκο Νόντα, διατηρούσε την ίδια θέση σχετικά με τις εδαφικές διαφορές. Δεύτερον, αυτές οι σαρωτικές κρίσεις στην εξωτερική πολιτική της Ιαπωνίας επικεντρώνονται μόνο στις ταραγμένες σχέσεις του Τόκιο με το Πεκίνο και την Σεούλ και παραβλέπουν την ευρύτερη διπλωματική στρατηγική της Ιαπωνίας που προσπαθεί να διατηρήσει με την περιοχή της. Πράγματι, ακόμα και αν η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα διατηρήσουν σταθερές τις θέσεις τους σχετικά με τις εδαφικές διαφορές και άλλα ευαίσθητα ζητήματα, θα σημειώσουν πιθανή πρόοδο όσον αφορά την οικονομική ολοκλήρωση. Ο Άμπε έχει καταστήσει σαφές ότι θεωρεί τις οικονομικές σχέσεις της Ιαπωνίας με την Κίνα και την Νότια Κορέα υψίστης σημασίας. Η Ιαπωνία συνεχίζει να υποστηρίζει μια πιθανή συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των τριών χωρών – μια τεράστια επιχείρηση που θα συνδυάζει την δεύτερη και την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Βέβαια, στον δρόμο μιας τέτοιας συμφωνίας στέκονται πολλά εμπόδια, αλλά είναι κάτι από το οποίο όλες οι πλευρές θα επωφεληθούν.