Η Ε.Ε. προς την «ομοσπονδοποίηση»

Το ζητούμενο σήμερα είναι η ανταγωνιστικότητα, και η πρόταση Μέρκελ –Σαρκοζί υποστήριζε πως κάθε προσέγγιση των οικονομικών πολιτικών θα πρέπει να κατατείνει σε μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και, μάλιστα, σε όλους τους τομείς. Η δέσμη ιδεών «για μια ασφαλιστική και φορολογική σύγκλιση των κρατών-μελών» που παρουσίασαν οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, είχε στόχο τη δημοσιονομική σταθερότητα στην Ε.Ε. και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών. [11]

H πρόταση για το λεγόμενο Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, θα έχει άμεση επίδραση και στην Ελλάδα, η οποία έπρεπε να αναμένει την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για το Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας για να κριθεί η περίφημη επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. που είχε συμφωνήσει με τους εταίρους και το ΔΝΤ. [12]

Για την Άγκελα Μέρκελ, «δεν βρίσκεται σε κρίση το ευρώ αλλά υπάρχει κρίση υπερβολικού χρέους σε ορισμένα κράτη-μέλη…». Μια μέρα πριν από τη σύνοδο κορυφής, η Μέρκελ εξηγούσε πως «δεν έχουμε ανάγκη μια επανίδρυση του ευρώ, αλλά να καταστεί το ευρώ πιο ανταγωνιστικό και να διατηρηθεί στο μέλλον το Σύμφωνο Σταθερότητας». [13]

Το Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας προβλέπει σιδερένια δημοσιονομική πειθαρχία και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Απουσιάζει, όμως, η αναπτυξιακή διάσταση. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μπορεί να συμβάλει σε βάθος χρόνου στην αναπτυξιακή διαδικασία, ωστόσο οι περιφερειακές χώρες-μέλη της ευρωζώνης θα πρέπει να επιταχύνουν άμεσα τους ρυθμούς ανάπτυξης. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση της Ένωσης, είτε μέσω μεταφοράς πόρων του προϋπολογισμού (πράγμα πολιτικά δύσκολο) είτε με την αξιοποίηση άλλων μέσων όπως το αναπτυξιακό ευρωομόλογο. [14]

Αν το Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας λειτουργήσει τελικά ως σύμφωνο για βαθύτερη ενοποίηση τότε θα έχουμε κάνει ένα σοβαρό βήμα στην κατεύθυνση της βαθύτερης οικονομικής και τελικά πολιτικής ένωσης. Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση πρέπει να διορθώσει οπωσδήποτε τα σοβαρά λάθη αρχιτεκτονικής που είχε από την πρώτη μέρα της δημιουργίας της. Ήταν και είναι νομισματική Ένωση και πολύ λιγότερο οικονομική και δημοσιονομική Ένωση. «Όσο υπήρχε παγκόσμια ευφορία στις χρηματοπιστωτικές αγορές αυτό το σημαντικό κενό αρχιτεκτονικής δεν δημιουργούσε πρόβλημα. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές ανακύκλωναν χωρίς προβλήματα τα πλεονάσματα των ώριμων οικονομιών του ευρωπαϊκού βορρά προς τις λιγότερο ώριμες οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου. Αυτός ο «μήνας του μέλιτος», έληξε με την κατάρρευση της Lehman Brothers του 2008, την αποκάλυψη των δημοσιονομιών προβλημάτων της Ελλάδας και των προβλημάτων των τραπεζών της Ιρλανδίας και άλλων κρατών-μελών. Επομένως η οικονομική διακυβέρνηση που επιχειρείται να ενισχυθεί τώρα, προσπαθεί να απαλείψει αυτά τα λάθη του παρελθόντος. Και με τον τρόπο αυτό να κάνει πιο συνεκτική την οικονομική και νομισματική ένωση της Ευρώπης και επομένως πιο ανταγωνιστική προς την Αμερική και την Ασία», έγραφε τον Φεβρουάριο του 2011 ο καθηγητής Γιάννης Στουρνάρας [15] και μας θύμιζε αυτό που είχε αναφέρει ο Κέινς το 1944 κατά την ιδρυτική συνδιάσκεψη του Bretton Woods: Προσαρμογή πρέπει να υφίστανται τόσο οι χώρες με ελλείμματα όσο και οι χώρες με πλεονάσματα. Αυτή θα πρέπει να είναι η βάση για τη νέα οικονομική διακυβέρνηση.

Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος που διανύουμε είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για το μέλλον της ευρωζώνης και της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Όπως υπογράμμιζαν και οι «27» στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 28ης και 29ης Οκτωβρίου 2010, «για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αποκάλυψε η χρηματοπιστωτική κρίση, είναι απαραίτητη μια θεμελιώδης αλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης». [16]

ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΕΛΑΧΙΣΤΟΥ ΠΑΡΟΝΟΜΑΣΤΗ

«Αυτό είναι ένα μήνυμα προς την Ευρώπη να κάνει ό, τι μπορεί για να διασφαλίσει όσα έχει επιτύχει… Ταυτόχρονα, αποτελεί υπενθύμιση για το τι μπορεί να χαθεί αν η Ευρωπαϊκή Ένωση καταρρεύσει». Με αυτή τη διατύπωση δικαιολόγησε την απονομή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στην Ε.Ε. ο πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής του βραβείου, Θόρνμπγιορν Γιάγκλαντ. [17]

H ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία ήταν πάντα μια δύσκολη υπόθεση. Ο Ζακ Ντελόρ έλεγε πως πρέπει να πειστούν γι’ αυτό εκείνοι που, μη έχοντας ζήσει στα μεταπολεμικά χρόνια, έχουν την τάση να θεωρούν την ανάδυση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης σαν μια παλιά ιστορία, μια ιδέα που ξεπεράστηκε από τις μεταβολές που μεσολάβησαν έκτοτε.

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία δεν ταλανίζεται μόνο από την κρίση χρέους αλλά από μια κρίση πολιτική. Σε καιρούς φυσιολογικούς η διαχείριση του ευρώ ήταν ήδη μια υπόθεση περίπλοκη. Σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που βιώνουμε, απαιτούνται κινήσεις ελεγχόμενες και στοχευμένες. Η ευρωπαϊκή κακοφωνία σχετικά με το ελληνικό πρόβλημα εμφάνισε μια εικόνα απογοητευτική για μια ΕΕ που επιθυμεί να εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωμένο παγκόσμιο παράγοντα. Η ΕΕ εμφανίσθηκε πολιτικά διαιρεμένη και οικονομικά εξασθενημένη.
Σε όλη αυτήν την περίοδο της κρίσης οι συζητήσεις γύρω από την Ευρώπη επικεντρώθηκαν κυρίως στα οικονομικά ζητήματα. Πως θα επιλυθεί το ζήτημα του χρέους και πως θα βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των πολιτών της Ευρώπης. Αυτή η επιμονή με τα οικονομικά ζητήματα έχει ως συνέπεια να περάσει σε δεύτερη μοίρα η προοπτική πολιτικής ενοποίησης. Σήμερα είμαστε σε αναζήτηση ενός κοινού παρονομαστή, ενός Homo Europeanus, που θα απαλύνει τις διαφορές μεταξύ των Ευρωπαίων. [18]