Γη για την επίτευξη ειρήνης στην Κολομβία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γη για την επίτευξη ειρήνης στην Κολομβία

Το κλειδί για τον τερματισμό του πολέμου της Μπογκοτά με τον FARC
Περίληψη: 

Ακόμη και ενώ τα κολομβιανά στρατεύματα πολεμούν τους αντάρτες του FARC στην ζούγκλα, οι δύο πλευρές διαπραγματεύονται μια ειρηνευτική συμφωνία. Η αγροτική μεταρρύθμιση θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για μια μόνιμη διευθέτηση και ταυτόχρονα να μειώσει την ανισότητα στην χώρα.

Ο OLIVER KAPLAN είναι λέκτορας στην Σχολή Josef Korbel για Διεθνείς Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ.
Ο MICHAEL ALBERTUS είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Η έρευνά τους μπορεί να διαβαστεί εδώ [1].

Ακόμη και ενώ τα κολομβιανά στρατεύματα πολεμούν εναντίον των ανταρτών των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC) στην ζούγκλα, οι διαπραγματευτές από τις δύο πλευρές έχουν κάνει πρόοδο στις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Αβάνα. Τα θέματα της ατζέντας περιλαμβάνουν την συμμετοχή του FARC στην πολιτική διαδικασία της χώρας, την διακίνηση ναρκωτικών και την αποπληρωμή των αποζημιώσεων από την κυβέρνηση για τα θύματα της αναγκαστικής μετατόπισης κατά την διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης. Για μερικούς μήνες τώρα, όμως, οι αξιωματούχοι της Κολομβίας και οι εκπρόσωποι των FARC έχουν εστιάσει κυρίως στην αγροτική μεταρρύθμιση ως το κλειδί για την αποκατάσταση της τεράστιας οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας της Κολομβίας - μια βασική κινητήρια δύναμη της σύγκρουσης.

Ένα ενθαρρυντικό σημάδι αποτελεί το γεγονός ότι τα δύο μέρη αναμένεται να ανακοινώσουν το περίγραμμα μιας προκαταρκτικής συμφωνίας σε θέματα γης αυτό τον μήνα. Όμως, για να οδηγήσει αυτή η συμφωνία σε μια διαρκή ειρήνη, οι δύο πλευρές θα πρέπει να κοιτάξουν τα παραδείγματα προηγούμενων διαπραγματεύσεων στην Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ και να επικεντρωθούν τόσο στην εφαρμογή όσο και στο περιεχόμενο της ίδιας της συμφωνίας.

Προχωρώντας στις συνομιλίες, η θέση του FARC για την γη ήταν λιγότερο επαναστατική από όσο παλαιότερα. Προηγουμένως, είχε υποστηρίξει την κατάσχεση όλων των latifundios (των λατιφούντιων, δηλαδή των μεγάλων αγροκτημάτων) και την διανομή τους στους φτωχούς. Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, επέμεινε στην προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και στην εκμηχανοποίηση της γεωργίας για την αύξηση της παραγωγής τροφίμων, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού για τους μικρούς αγρότες. Αν και οι λεκτικές επιθέσεις του FARC σε αυτό που αποκαλεί «ολιγαρχία» συνεχίζονται, η οργάνωση έχει περιορίσει τις απαιτήσεις της μόνο σε εκείνα τα latifundios που είναι αντιπαραγωγικά. Και αυτά τα αιτήματα ουσιαστικά συμπίπτουν με τους νέους αγροτικούς αναπτυξιακούς νόμους που έχει προτείνει το κολομβιανό Υπουργείο Γεωργίας.

Θεωρητικά, λοιπόν, ο FARC και η κυβέρνηση της Κολομβίας δεν απέχουν πολύ. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο, ότι η ειρήνη είναι εξασφαλισμένη. Υπάρχουν μερικά πραγματικά σημεία τριβής. Εκεί που ο FARC αντιτίθεται στις ξένες επενδύσεις στην ύπαιθρο, η κυβέρνηση βλέπει τις ξένες επενδύσεις ως έναν τρόπο για να αξιοποιήσει την επιτυχία της Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών που υπεγράφη πρόσφατα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να βοηθήσει στην ανάπτυξη του γεωργικού τομέα της Κολομβίας. Αλλά ο FARC ανησυχεί ότι η ξένη συμμετοχή σε γεωργικές επιχειρήσεις και εξορυκτικές βιομηχανίες θα οδηγήσει στην εκμετάλλευση και τον εκτοπισμό των αγροτών. Η κυβέρνηση προέβαλε αντιρρήσεις, υποστηρίζοντας ότι οι ξένες επενδύσεις είναι εκτός των παραμέτρων της τρέχουσας ατζέντας των διαπραγματεύσεων. Σε αντάλλαγμα, ο FARC επισήμανε την πρόθεσή του να προστατεύσει και να επεκτείνει τις ειδικές περιοχές που είναι γνωστές ως «αποθεματικές ζώνες αγροτών», ένα πρόγραμμα που η κυβέρνηση είχε αρχικά δημιουργήσει για την υποστήριξη των κολεκτίβων, δηλαδή των συνεταιρικών αγροκτημάτων, αλλά είναι πλέον διστακτική στο να επεκταθούν με τον φόβο ότι οι εν λόγω χώροι θα γίνουν ακυβέρνητοι.

Ο FARC έχει δίκιο να θέτει τα θέματα των ξένων επενδύσεων και των «αποθεμάτων των αγροτών» τώρα: Η έρευνά μας δείχνει ότι κατά το παρελθόν, οι τμηματικές, ελλιπείς μεταρρυθμίσεις για την γη έχουν κάνει τις συγκρούσεις χειρότερες, όχι καλύτερες. Στην δεκαετία του 1960, για παράδειγμα, η πόλη της Saravena στην βορειοανατολική επαρχία της Arauca αποικήθηκε από αγρότες από άλλες τοποθεσίες, ως μέρος του κυβερνητικού σχεδίου Arauca # 1. Πάνω από 200.000 εκτάρια αποδόθηκαν με τίτλους ως οικόπεδα για τους εποίκους αυτούς, οι οποίοι έλαβαν επίσης σπόρους και άλλα αντικείμενα που θα ενίσχυαν την παραγωγικότητά τους, καθώς και δημόσια αγαθά, όπως ασφαλτοστρωμένους δρόμους για να μεταφέρουν τα προϊόντα τους στην αγορά. Αλλά, οι μεταρρυθμίσεις βάλτωσαν την δεκαετία του 1990, όταν ο διαχειριστής της γης της περιοχής έχασε την υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων. Το αδιέξοδο απογοήτευσε τις οργανώσεις των αγροτών και οδήγησε σε ευρύτερη σύγκρουση στην Saravena και στις κοντινές κοινότητες.

Τα προβλήματα εφαρμογής δεν υπάρχουν μόνο στην Saravena. Ένα πρόσφατο ρεπορτάζ στο Semana, ένα εβδομαδιαίο περιοδικό της Κολομβίας, απεικόνισε την υπηρεσία αγροτικής μεταρρύθμισης της Κολομβίας, την INCODER, ως τυλιγμένη με έναν ζουρλομανδύα. Η INCODER έχει ένα μεγάλο όγκο ανεπίλυτων διαφορών γης, πολλές από τις οποίες αφορούν υποθέσεις με αγρότες εναντίον μεγάλων γαιοκτημόνων και εγκληματικών ομάδων. Ο οργανισμός συγκρούστηκε με άλλα Υπουργεία, τοπικούς δικαστές και πολιτικούς, οι οποίοι μερικές φορές απέτυχαν να συνεργαστούν για την επίλυση των διαφορών γης. Κατά καιρούς, για παράδειγμα, έθεσαν σε εφαρμογή άχρηστα ή ακόμη και παράνομα διοικητικά εμπόδια, όπως την κατάθεση των αρχικών πωλητηρίων εγγράφων. Το ρεπορτάζ στο Semana, εύστοχα τόνισε την πεποίθηση πολλών Κολομβιανών ότι τα θεσμικά όργανα που είναι επιφορτισμένα με την εφαρμογή κάθε συμφωνίας για τη μεταρρύθμιση της γης θα αποτύχουν να την υλοποιήσουν.

Πώς, λοιπόν, μπορούν και οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν να δοθεί στους μικρούς αγρότες πρόσβασης στην γη, ενώ θα επιτρέπουν ταυτόχρονα υπεύθυνες και δίκαιες ξένες επενδύσεις; Παραδείγματα από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής που προέκυψαν από εμφύλιες συγκρούσεις εξαιτίας θεμάτων γης προσφέρουν κατευθυντήριες γραμμές.