Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου επί ξυρού ακμής

Παρά τα πολιτικά, κυρίως, προβλήματα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), τις συνεχείς αναβολές και τις μεταθέσεις ημερομηνιών κατάληξης σε συμφωνία του Γύρου Ντόχα, τα εμπορικά, οικονομικά και αναπτυξιακά οφέλη που εκτιμάται ότι θα προκύψουν για τα κράτη μέλη είναι σημαντικά, γεγονός που επαναλαμβανόμενα επισημαίνουν οι πολιτικοί ηγέτες τους σε κάθε Διεθνή Συνδιάσκεψη (G5, G7, G8, G20). Η αδυναμία προσέγγισης και κατανόησης των συμφερόντων, τόσο των μεγάλων όσο και των μικρότερων παικτών στο διεθνές εμπορικό σύστημα είναι εντυπωσιακή, ώστε να διερωτάται κάποιος για ποιο λόγο συμμετέχουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, του οποίου έχουν αποδεχτεί τις Καταστατικές Αρχές του.

Η αμφισβήτηση του Οργανισμού ως παγκόσμιου εμπορικού forum είναι έντονη, ενώ οι ελπίδες για πιθανή αναζωογόνησή του ελάχιστες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, ο ΠΟΕ μοιάζει με ένα τρένο χωρίς μηχανή. Η μηχανή είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ, οι ηγέτες των οποίων δεν μπορούν να τρέξουν το τρένο. Η ουσιαστικότερη δυσκολία στη λειτουργία του είναι η καταστατική απαίτηση για ομοφωνία των κρατών μελών, ως προαπαιτούμενο επίτευξης συμφωνίας για τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης. Η δυσκολία κάθε Γενικού Διευθυντή είναι να διαβουλευθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αμβλύνει τα αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα και να πείσει τους Αντιπροσώπους του συνόλου των κρατών μελών του ΠΟΕ για τα εμπορικά και οικονομικά οφέλη των υπό διαπραγμάτευση θεμάτων. Όμως, τα αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα είναι αρκετά ισχυρά καθώς η διάσταση των «Αναπτυγμένων» και «Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών» είναι εντονότατη, οι φτωχές χώρες εκτιμούν ότι πάντα υποαντιπροσωπεύονται και αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τις προσφορές των πλουσίων κρατών μελών.

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΟΣ ΓΥΡΟΣ ΝΤΟΧΑ

Οι συνεχείς αποτυχίες κατάληξης σε Συμφωνία του Γύρου Ντόχα (ξεκίνησε τον Νοέμβριο 2001) δείχνει την έλλειψη αποφασιστικότητας των ηγετών των 158 πλέον κρατών μελών του ΠΟΕ να αποδεχτούν τα οφέλη νέων κανόνων στο Πολυμερές Εμπορικό Σύστημα (Διεθνές Εμπόριο), προτιμώντας την προσφυγή σε διμερείς ή πλειονομερείς προτιμησιακές συμφωνίες που να εξυπηρετούν, πρόσκαιρα, τα στενά εθνικά τους συμφέροντα.

Οι προσπάθειες κατάληξης των διαπραγματεύσεων σε Γενική Συμφωνία Εμπορίου που καταβλήθηκαν ιδιαίτερα τα τελευταία 5 χρόνια, με σημαντικότερη αυτή του Ιουλίου 2008, απέβησαν όλες άκαρπες. Οι κύριοι διαπραγματευτές (ΗΠΑ-Ινδία), προβάλλοντας διαφορές σε επιμέρους τεχνικά θέματα διαπραγματεύσεων, όπως στο θέμα του Ειδικού Μηχανισμού Διασφάλισης στο Εμπόριο Αγροτικών Προϊόντων για τις αναπτυσσόμενες χώρες, έφτασαν τον Κύκλο Ντόχα σε αδιέξοδο και πλήρη κατάρρευση. Κατά τις διαπραγματεύσεις του Ιουλίου 2008, ο ρόλος των μεγάλων παικτών, όπως των ΗΠΑ, της Ινδίας και της Βραζιλίας, υπήρξε έντονα αρνητικός, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας (η Ρωσία εισήλθε στον ΠΟΕ στις 17 Δεκεμβρίου 2011). Οι διαφορές παραμένουν ακόμα αγεφύρωτες με αποτέλεσμα να καταρρίπτονται όλες οι καταληκτικές ημερομηνίες επίτευξης Γενικής Συμφωνίας. Το «πάγωμα» των επίσημων διαπραγματεύσεων έχει σοβαρότατες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες στο διεθνές εμπόριο.

Εκτιμάται ότι η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων και η Συμφωνία του Γύρου Ντόχα θα είχε πολλαπλά οφέλη στην παγκόσμια οικονομία, ιδιαίτερα σε περίοδο βαθιάς κρίσης. Πιθανή συμφωνία υπολογίζεται ότι θα οδηγούσε το Διεθνές Εμπόριο σε κέρδη 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων (Hufbauer, Schott and Wong, 2010), ενώ τα έσοδα από τη μείωση των δασμών στα αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα θα έφθαναν στα 160 δισεκατομμύρια δολάρια (World Bank, 2009). Επίσης, οι εξαγωγές των Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών εκτιμάται ότι θα αυξάνονταν από 2 έως 5 δισεκατομμύρια δολάρια και το «Εμπόριο στις Υπηρεσίες» θα βελτιωνόταν κατά τουλάχιστον 90 δισεκατομμύρια δολάρια (Centre for International Economics, 2010).

Ειδικά για το Εμπόριο στις Υπηρεσίες (ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα λόγω Ναυτιλίας και Τουρισμού), οι διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωσή του ήταν τα τελευταία τρία χρόνια εξαιρετικά σημαντικές και με απτά αποτελέσματα. Σημειώνεται ότι μέχρι το 2008, το θέμα του Εμπορίου στις Υπηρεσίες στον ΠΟΕ ήταν περιθωριακό και σε κάθε περίπτωση αμελητέο, καθώς το βάρος των διαπραγματεύσεων είχε δοθεί αποκλειστικά στο «Εμπόριο Αγροτικών και Βιομηχανικών Προϊόντων». Από τον Ιούλιο του 2008 μέχρι σήμερα, τα 100 και πλέον κράτη-μέλη που συμμετέχουν στην Επιτροπή Εμπορίου για τις Υπηρεσίες στον ΠΟΕ προσπάθησαν να καλύψουν το χαμένο έδαφος σε πολυμερές επίπεδο, παρά το γεγονός ότι, ακόμα, υπολείπονται των στόχων μιας νέας Γενικής Συμφωνίας στο Εμπόριο Υπηρεσιών (GATS).

Ο ΠΟΕ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Η ατζέντα των διαπραγματεύσεων του Γύρου Ντόχα βασίζεται σε τρεις κύριους πυλώνες: τα Αγροτικά Προϊόντα, τα Μη Αγροτικά Προϊόντα και τις Υπηρεσίες. Τα κράτη μέλη ΠΟΕ διαπραγματεύονται πάνω σε «προσφορές» που έχουν καταθέσει προς διαπραγμάτευση. Τα Ελληνικά συμφέροντα στον ΠΟΕ αντιπροσωπεύονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Αντιπρόσωπος της οποίας διαπραγματεύεται για λογαριασμό των 27 κρατών μελών της.

Όσον αφορά στα καθαρά ελληνικά συμφέροντα, η Ελλάδα επιδιώκει το άνοιγμα των διεθνών αγορών για τα βιομηχανικά προϊόντα χωρίς επιπλέον παραχωρήσεις στα γεωργικά θέματα. Στον τομέα των Υπηρεσιών είναι υπέρ της απελευθέρωσης καθώς υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της ναυτιλίας, του τουρισμού, των τηλεπικοινωνιών, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των κατασκευαστικών εταιριών. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα έχουν οι γεωγραφικές ενδείξεις, δηλ. οι ενδείξεις με τις οποίες επισημαίνεται ότι ένα αγαθό (π.χ. οίνος, οινοπνευματώδη, ελαιόλαδο, φέτα, ούζο) κατάγεται από το έδαφος κάποιου συμβαλλόμενου μέρους ή από συγκεκριμένο τόπο (χώρα προέλευσης) σε κάποιο συμβαλλόμενο μέρος, εφόσον από τη γεωγραφική καταγωγή του προϊόντος συναρτώνται σε μεγάλο βαθμό η ποιότητα, η φήμη και τα λοιπά χαρακτηριστικά του εν λόγω αγαθού.

Η ελληνική γεωργία επηρεάζεται άμεσα, αλλά και έμμεσα, από τις διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα επιδιώκοντας την αναγνώριση της γεωργίας σε πολυλειτουργικό τομέα. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται η γενικότερη ανάπτυξη μιας γεωγραφικής περιοχής και ως εκ τούτου μπορούν να δικαιολογηθούν μέτρα οικονομικής στήριξης των αγροτικών επιχειρήσεων της περιοχής. Επίσης, η ελληνική γεωργία επηρεάζεται από την πολιτική έμμεσων επιδοτήσεων των αγροτικών προϊόντων των ΗΠΑ, μέσω εξαγωγικών πιστώσεων και επισιτιστικής βοήθειας, αλλά και των μονοπωλιακών Κρατικών Εμπορικών Εταιριών κρατών μελών, όπως της Αυστραλίας, του Καναδά και της Νέας Ζηλανδίας.

Η περαιτέρω μείωση των δασμών και των δασμολογικών ποσοστώσεων των ευαίσθητων αγροτικών προϊόντων αποτελεί άλλο ένα θέμα ιδιαίτερης προσοχής για την Ελλάδα, όπως και το θέμα των τροπικών προϊόντων. Το θέμα αυτό επηρεάζει άμεσα και τις άλλες μεσογειακές χώρες καθώς πολλά προϊόντα που δηλώνονται από τις αναπτυσσόμενες χώρες ως τροπικά, συμπίπτουν με τα μεσογειακά. Τέλος, η προστασία του καθεστώτος των τιμών εισόδου των οπωροκηπευτικών προϊόντων αποτελεί κύρια πηγή κινδύνου για την ελληνική αγροτική παραγωγή καθώς επηρεάζεται άμεσα το σύστημα των τιμών εισόδου των οπωροκηπευτικών στην εγχώρια αγορά.

Η κατηγορία των Μη Γεωργικών Προϊόντων (ΝΑΜΑ) αποτελεί διεθνώς το 90% της αξίας των εξαγόμενων εμπορευμάτων και περιλαμβάνει τα βιομηχανικά προϊόντα, τα καύσιμα, τα αλιευτικά και τα δασικά προϊόντα. Οι στόχοι των διαπραγματεύσεων για τα μη γεωργικά προϊόντα αναφέρονται με σαφήνεια στο κείμενο της 4ης Υπουργικής Διακήρυξης της Ντόχα (2001) και περιλαμβάνει:

1. Μείωση ή εξάλειψη των δασμών, δασμολογικών κορυφών, υψηλών δασμών, κλιμάκωση των δασμών καθώς και μη δασμολογικών εμποδίων, κυρίως για προϊόντα εξαγωγικού ενδιαφέροντος των αναπτυσσόμενων κρατών μελών ΠΟΕ.
2. Συνολική κάλυψη των προϊόντων, χωρίς εξαιρέσεις.
3. Δέσμευση για τα εξειδικευμένα ενδιαφέροντα και ανάγκες των Αναπτυσσόμενων και Λιγότερο Αναπτυσσόμενων Χωρών.

Ουσιαστικά, το κύριο θέμα των διαπραγματεύσεων των μη αγροτικών προϊόντων αφορά στη μέθοδο και στους συντελεστές υπολογισμού μείωσης των δασμών καθώς και στις ευελιξίες που θα απολαμβάνουν οι Αναπτυσσόμενες χώρες. Οι αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ανοικτές με χαμηλούς εισαγωγικούς δασμούς (4% περίπου) και κινδυνεύουν άμεσα από τα φτηνά εισαγόμενα προϊόντα (π.χ. υποδήματα) των αναδυόμενων οικονομιών.

Η Συμφωνία για την Προστασία των Πνευματικής Ιδιοκτησίας (TRIPS, 1995) αποτελεί την πλέον εμπεριστατωμένη πολυμερή Συμφωνία που επηρεάζει το Διεθνές Εμπόριο και περιλαμβάνει τομείς όπως, 1) οι γεωγραφικές ενδείξεις, 2) τα συγγραφικά δικαιώματα και δικαιώματα δημιουργού, 3) τα βιομηχανικά σχέδια, 4) τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, 5) τις τοπογραφίες ολοκληρωμένων κυκλωμάτων και 6) την προστασία μη αποκαλυφθεισών πληροφοριών. Η Συμφωνία προβλέπει τους ελάχιστους κανόνες προστασίας για κάθε έναν από τους παραπάνω τομείς με την προσθήκη συμμόρφωσης με τους κανόνες του Παγκοσμίου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) καθώς και των Συμφωνιών των Παρισίων (προστασία βιομηχανικής ιδιοκτησίας) και της Βέρνης (προστασία δικαιωμάτων δημιουργού).

Στις γεωγραφικές ενδείξεις που αφορούν στα κρασιά και τα οινοπνευματώδη έχει προβλεφθεί μια επιπρόσθετη προστασία με τη δημιουργία ενός διεθνούς συστήματος καταχώρησης κρασιών. Για το θέμα αυτό, και λόγω της σημαντικότητας για τις οικονομίες των κρατών μελών, έχει προκύψει έντονη διαφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ και Αυστραλίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει το μητρώο οίνων να είναι νομικά δεσμευτικό με δυνατότητα επιβολής κυρώσεων μέσω του οργάνου επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ. Αντίθετα, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία αντιπροτείνουν την καθιέρωση μιας απλής βάσης δεδομένων, όπου οι ενδεχόμενες παραβιάσεις θα επιλύονται από τα εθνικά δικαστήρια. Το θέμα είναι αρκετά σημαντικό καθώς οι περισσότερες από τις Αναπτυσσόμενες και Ελάχιστα Αναπτυγμένες Χώρες έχουν προβάλει το αίτημα επέκτασης της επιπρόσθετης προστασίας και σε άλλα προϊόντα, εκτός από τους οίνους και τα οινοπνευματώδη. Όπως προαναφέρθηκε, η φέτα και το ούζο περιλαμβάνονται στον κατάλογο προστατευόμενων προϊόντων με γεωγραφική ένδειξη, όμως παρατηρείται διεθνώς καταχρηστική χρήση από τρίτες χώρες, τόσο της ονομασίας όσο και της παραγωγής των προϊόντων.

Ο τομέας των Υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ελληνική οικονομία συμμετέχοντας κατά 2/3 στο ΑΕΠ της χώρας. Οι δε εισπράξεις από τις ελληνικές εξαγωγές Υπηρεσιών υπερβαίνουν κατά πολύ τις εισπράξεις από τις εξαγωγές αγαθών. Σε όλες τις Αναπτυγμένες, αλλά και τις Αναπτυσσόμενες χώρες, ο τομέας των Υπηρεσιών αναπτύσσεται ταχύτερα από τους τομείς της Γεωργίας και της Βιομηχανίας. Στις Αναπτυγμένες χώρες μάλιστα καλύπτει ποσοστό μεγαλύτερο του 70% του ΑΕΠ τους, ενώ οι εξαγωγές Υπηρεσιών τους αποτελούν σχεδόν το 1/5 των διεθνών συναλλαγών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα και εξαγωγέα Υπηρεσιών παγκοσμίως, ακολουθούμενη από τις χώρες της Ασίας και της Βόρειας Αμερικής. Η σημαντική θέση που κατέχει η Ελλάδα στο παγκόσμιο εμπόριο Υπηρεσιών οφείλεται στη μεγάλη ανάπτυξη των εξαγωγών στις Υπηρεσίες Μεταφορών (Ναυτιλία) και στις Τουριστικές Υπηρεσίες, όπως επίσης και στον Κατασκευαστικό τομέα (κατασκευαστικές εταιρίες σε Ανατολική Ευρώπη και Μέση Ανατολή).

Στο πλαίσιο του ΠΟΕ, το Εμπόριο στις Υπηρεσίες καλύπτεται από τη Γενική Συμφωνία Εμπορίου Υπηρεσιών (GATS) και περιλαμβάνει τις Υπηρεσίες Επιχειρηματικής Δράσης, τις Χρηματοπιστωτικές και Ασφαλιστικές Υπηρεσίες, τις Τηλεπικοινωνίες, το Ηλεκτρονικό Εμπόριο, τις Ταχυδρομικές και Μεταφορικές Υπηρεσίες, Υπηρεσίες Αρχιτεκτονικής και Μηχανικής καθώς και τις Περιβαλλοντικές και Τουριστικές Υπηρεσίες. Επίσης, περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών σε διασυνοριακό επίπεδο (mode 1), κατανάλωσης υπηρεσιών στο εξωτερικό (mode 2), άμεσων επενδύσεων για παροχή εμπορικών υπηρεσιών (mode 3) και φυσικής παρουσίας εργαζομένων στο εξωτερικό (mode 4).

Οι διαπραγματεύσεις με στόχο την απελευθέρωση του Εμπορίου στις Υπηρεσίες πραγματοποιούνται μέσω θέσπισης κανόνων σε 4 κυρίως επίπεδα:

1. Εθνικές ρυθμίσεις. Αφορά πιστοποιητικά καταλληλότητας, άδειες παροχής Υπηρεσιών και τεχνικών διευκολύνσεων.
2. Επείγοντα μέτρα διασφάλισης. Αφορά στον εντοπισμό μέτρων που λαμβάνονται σε περίπτωση που οι εισαγωγές Υπηρεσιών προκαλούν ζημία στους εγχώριους παρόχους Υπηρεσιών.
3. Επιδοτήσεις. Αφορά στον εντοπισμό των επιδοτήσεων εκείνων που διαστρεβλώνουν το Εμπόριο Υπηρεσιών, μέσω επιδοτήσεων στην παραγωγή, στις επενδύσεις, στις εξαγωγές και στην κατανάλωση Υπηρεσιών.
4. Κρατικές Προμήθειες. Τον Δεκέμβριο του 2011 υπογράφηκε η νέα διαπραγμάτευση της αναθεωρημένης Συμφωνίας Κρατικών Προμηθειών.

Ιδιαίτερα για το Εμπόριο στις Υπηρεσίες, οι διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωσή του ήταν τα τελευταία τρία χρόνια εξαιρετικά σημαντικές και με απτά αποτελέσματα. Σημειώνεται ότι μέχρι το 2008, το θέμα του Εμπορίου στις Υπηρεσίες στον ΠΟΕ ήταν περιθωριακό, και σε κάθε περίπτωση αμελητέο, καθώς το βάρος των διαπραγματεύσεων είχε δοθεί αποκλειστικά στο Εμπόριο Αγροτικών και Βιομηχανικών Προϊόντων. Από τον Ιούλιο του 2008 μέχρι σήμερα, τα 100 και πλέον κράτη μέλη που συμμετέχουν στην Επιτροπή Εμπορίου για τις Υπηρεσίες στον ΠΟΕ προσπάθησαν να καλύψουν το χαμένο έδαφος σε πολυμερές επίπεδο, παρά το γεγονός ότι, ακόμα, υπολείπονται των στόχων μιας νέας Γενικής Συμφωνίας στο Εμπόριο Υπηρεσιών. Από τις διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα εξαιρούνται οι τομείς της Υγείας, της Εκπαίδευσης και γενικότερα Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας.

Από πλευράς ελληνικού ενδιαφέροντος, έμφαση δίδεται στις διαπραγματεύσεις που αφορούν στη Ναυτιλία, τον Τουρισμό, τον Κατασκευαστικό τομέα, τις Τηλεπικοινωνίες, τον Χρηματοπιστωτικό τομέα και τις Περιβαλλοντικές Υπηρεσίες (mode 3). Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στo αίτημα των Αναπτυσσόμενων χωρών με σκοπό την αύξηση του χρόνου παραμονής εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού για παροχή Υπηρεσιών εκτός συνόρων (mode 4).

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΝΕΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ

H εκλογή της ηγεσίας κάθε Οργανισμού έχει τεράστια σημασία για το παρόν και το μέλλον του, ιδιαίτερα όταν αυτός είναι Διεθνής Οργανισμός, όταν η διεθνής οικονομία βρίσκεται σε μακρά περίοδο κρίσης και όταν ο Οργανισμός αυτός αγωνίζεται πλέον να δικαιολογήσει την ύπαρξή του στην παγκόσμια κοινότητα.

Η (δεύτερη) θητεία του νυν Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) P. Lamy λήγει τον Αύγουστο 2013 και για το λόγο αυτό, στη Γενεύη, έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες εκλογής νέου ηγέτη. Ο ΠΟΕ, ως Διεθνής Οργανισμός, διέρχεται περίοδο έντονης αμφισβήτησης, κυρίως λόγω των συνεχών αποτυχημένων προσπαθειών επίτευξης Γενικής Συμφωνίας για το Πολυμερές Εμπόριο, οι διαπραγματεύσεις της οποίας ξεκίνησαν προ 12 ετών στη Ντόχα (Γύρος Ντόχα). Ως εκ τούτου, η εκλογή του νέου Γενικού Διευθυντή είναι καθοριστική τόσο για την αξιοπιστία, όσο και για τη λειτουργία, αυτή καθ’ εαυτή, του ΠΟΕ.

Η προσωπικότητα και οι ικανότητες του νέου Γενικού Διευθυντή του ΠΟΕ θα επηρεάσουν την τύχη του Οργανισμού, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της τετράχρονης διοίκησής του, αλλά και για πολλά χρόνια ακόμα. Ο ΠΟΕ έχει πολλά πολιτικά, διοικητικά και οικονομικά προβλήματα, η διεθνής αναγνώρισή του έχει μειωθεί σημαντικά, ενώ οι Αντιπροσωπείες των 158 κρατών μελών στη Γενεύη έχουν συρρικνωθεί. Η διεθνής οικονομική κρίση μείωσε τον όγκο του διεθνούς εμπορίου, η διατροφική κρίση εξαθλίωσε ακόμα περισσότερο τον πληθυσμό των φτωχών χωρών, τα φυσικά αποθέματα ελαττώθηκαν, η μεταβλητότητα στις διεθνείς τιμές των αγαθών και υπηρεσιών μείωσε περαιτέρω το εισόδημα των παραγωγών, ενώ οι κλιματικές αλλαγές και οι περιβαλλοντικές καταστροφές αφάνισαν γεωγραφικές περιοχές και παραγωγικές μονάδες.

Μέσα σε αυτό το διεθνές αρνητικό κλίμα έρχεται να εκλεγεί ο νέος Γενικής Διευθυντής του ΠΟΕ, η θητεία του οποίου είναι τετραετής (με δικαίωμα μιας επανεκλογής). Τα κυριότερα κριτήρια επιλογής του νέου Γενικού Διευθυντή είναι σίγουρα η πολιτική επιρροή και διπλωματική διείσδυση της χώρας, από την οποία προέρχεται στα υπόλοιπα κράτη μέλη του Οργανισμού καθώς και οι προσωπικές ικανότητες των υποψηφίων. Βασικά κριτήρια είναι η ικανότητα ηγεσίας, η τεχνική γνώση θεμάτων εμπορίου και διεθνών διαπραγματεύσεων, η δέσμευση στην επίτευξη πολιτικών στόχων και η ευαισθησία σε μικρές και φτωχές χώρες, η διπλωματική ικανότητα επίλυσης εντάσεων και επίτευξης συναινέσεων καθώς και η προσωπικότητα του υποψήφιου ως ικανού πολιτικού.

Στις 29 έως 31 Ιανουαρίου 2013, οι εννέα υποψήφιοι παρουσίασαν τις θέσεις τους στα μέλη του Γενικού Συμβουλίου του ΠΟΕ (η Ελλάδα αντιπροσωπεύεται από τον εκάστοτε εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σήμερα κατά τύχη είναι Έλληνας, ο κ. Άγγελος Πανγκράτης) και απάντησαν στις ερωτήσεις τους. Τον Απρίλιο 2013 αναμένεται να ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις εκλογής υπό την ηγεσία του προέδρου του Γενικού Συμβουλίου του ΠΟΕ, Shahid Bashir (Πακιστάν), συνεπικουρούμενου από τους προέδρους του Σώματος Επίλυσης Διαφορών και του Σώματος Ανάλυσης Εμπορικής Πολιτικής (αναμένεται να εκλεγούν τον Μάρτιο 2013). Η εκλογή του νέου Γενικού Διευθυντή θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι την 31η Μαΐου και να αναλάβει καθήκοντα την 1η Σεπτεμβρίου 2013.
Οι υποψηφιότητες για τη θέση του Γενική Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ήταν εννέα. Οκτώ υποψήφιοι προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες (Γκάνα, Κόστα Ρίκα, Ινδονησία, Κένυα, Ιορδανία, Μεξικό, Νότια Κορέα, Βραζιλία) και ένας από αναπτυγμένη χώρα (Νέα Ζηλανδία). Από τους 9 συνολικά υποψήφιους, οι 6 είναι άνδρες και οι 3 γυναίκες, για πρώτη φορά στα 20 χρόνια ύπαρξης του ΠΟΕ. Το σύνολο σχεδόν των υποψηφίων είναι πολιτικά πρόσωπα, νυν ή τέως υπουργοί Εμπορίου στις χώρες τους, με μοναδική εξαίρεση έναν διπλωμάτη καριέρας με ισχυρές πολιτικές καταβολές και βλέψεις.

Ιδού μια σύντομη παρουσίαση των υποψηφίων και των κυριότερων θέσεων που ανέπτυξαν κατά την παρουσίαση της υποψηφιότητάς τους.

Ο Aalan Kyerematen (Γκάνα) είναι Συντονιστής στο Κέντρο Αφρικανικής Πολιτικής, ενώ υπήρξε υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας της Γκάνας. Ως εκ της θέσεώς του αυτής δήλωσε ότι γνωρίζει τα διαλαμβανόμενα στον ΠΟΕ και ελπίζει να ικανοποιήσει την ανάγκη για αναζωογόνηση του Οργανισμού, μέσω νέων εμπορικών συμβιβασμών και δυναμικής εκκίνησης καθώς και κάλυψης όλων των συμφερόντων των κρατών-μελών του.

Η Anabel Gonzalez (Κόστα Ρίκα) είναι υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου της Κόστα Ρίκα, ενώ υπήρξε διευθύντρια της Διεύθυνσης Αγροτικών Προϊόντων και Εμπορευμάτων του ΠΟΕ. Πιστεύει ότι η απελευθέρωση του εμπορίου είναι το μέσο και όχι το τέλος του εμπορίου, υπογραμμίζοντας την συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή των αναπτυσσόμενων κρατών στη διεθνή εμπορική κοινότητα.
Η Mari Elka Pangestu (Ινδονησία) είναι οικονομολόγος και από το 2011 υπουργός Τουρισμού και Οικονομίας της Ινδονησίας. Εκτιμά ότι ο ΠΟΕ είναι κάτι περισσότερο από τις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα και για το λόγο αυτό πρέπει να ενδυναμωθεί το ισχύον πλαίσιο διεθνών εμπορικών κανόνων καθώς και οι διαδικασίες επίλυσης εμπορικών διαφορών.

Ο Tim Groser (Νέα Ζηλανδία) υπήρξε υπουργός Εμπορίου, Θεμάτων Κλιματικής Αλλαγής και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Νέας Ζηλανδίας. Εκτιμά ότι ο ΠΟΕ δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί και να χάσει τη διεθνή προβολή του. Υπερασπίζεται τους διεθνείς εμπορικούς κανόνες και αναμένει ότι οι νέες ιδέες θα προωθήσουν, ακόμα περισσότερο, τις Διεθνείς Εμπορικές Συμφωνίες και την Ανάπτυξη σε όλες τις χώρες.

Η Anima Mohamed (Κένυα) είναι δικηγόρος σε εμπορικά θέματα και πρώην Αντιπρόσωπος της Κένυας στον ΠΟΕ. Επίσης, υπήρξε μέλος του Γενικού Συμβουλίου του ΠΟΕ και Πρόεδρος του Σώματος Επίλυσης Διαφορών. Σήμερα είναι Βοηθός Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και Αναπληρώτρια Εκτελεστική Διευθύντρια του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον στο Ναϊρόμπι. Βλέπει ευοίωνο το μέλλον των χωρών της Αφρικής και του ΠΟΕ, ενώ προτείνει τη δημιουργία μικρών επιτροπών εργασίας, δίνοντας έμφαση στη συμμετοχή της Κίνας και της Ρωσίας, με σκοπό τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων του Γύρου Ντόχα.

Ο Ahmad Thougan Hindawi (Ιορδανία) είναι μηχανικός και επιχειρηματίας και υπήρξε υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας της Ιορδανίας. Θεωρεί ότι οι διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα δεν έχουν πεθάνει, ενώ χρειάζεται ενίσχυση του μηχανισμού Ανάλυσης Εμπορικής Πολιτικής και συνεργασίας του ΠΟΕ με άλλους Διεθνείς Οργανισμούς. Επίσης, προτείνει την ανάπτυξη, εκ μέρους του ΠΟΕ, της επιχειρηματικής εικόνας, της ταυτότητας και του πολιτισμού και την υιοθέτηση των καλύτερων διεθνών διοικητικών αρχών για την καθημερινή λειτουργία του.

Ο Herminio Blanco (Μεξικό) είναι πρώην υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας του Μεξικού και πρώην κύριος διαπραγματευτής της Βόρειο-Δυτικής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου. Δίνει έμφαση στα θέματα που λείπουν σήμερα στον ΠΟΕ, όπως η πιστή εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων Διεθνούς Εμπορίου και η συμβολή τους στην περαιτέρω ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Σκοπός του είναι η διάσωση του ΠΟΕ από την ανυπαρξία και από «τον γκρεμό της μη σχετικότητας» με τις παγκόσμιες ανάγκες.

O Taeho Bark (Νότια Κορέα) είναι οικονομολόγος και υπουργός Εμπορίου της Νότιας Κορέας από το 2011. Είναι υπέρμαχος της ‘αποκατάστασης της εμπιστοσύνης’ της διεθνούς κοινότητας προς τον ΠΟΕ και του πνεύματος αναζωογόνησης των διαπραγματεύσεων με βάση τη Γενεύη. Εκτιμά ότι οι αντικρουόμενες θέσεις των κρατών μελών του ΠΟΕ δεν μπορούν να φθείρουν τον κοινό σκοπό τους που είναι η προώθηση του εμπορίου, η μείωση της φτώχιας και η ανάπτυξη των οικονομιών τους.
Ο Roberto Carvalho de Azevedo (Βραζιλία) είναι διπλωμάτης και Αντιπρόσωπος της Βραζιλίας στον ΠΟΕ από το 2008. Επιδιώκει την επαναφορά των κρατών μελών στις σκληρές διαπραγματεύσεις του Γύρου Ντόχα, ενώ παρατηρεί ότι το εμπόριο θα πρέπει να συμβάλλει και στη βελτίωση των συνθηκών επιβίωσης των καθημερινών ανθρώπων και των οικογενειών τους. Για το λόγο αυτό, το διεθνές εμπορικό σύστημα θα πρέπει να προσαρμοστεί στις σημερινές ανάγκες και δεν θα πρέπει να αποφεύγεται από τους πολιτικούς η ανάληψη ευθυνών σε δύσκολα προσεγγίσιμα θέματα.

Από την παραπάνω σύντομη παράθεση των κυριότερων θέσεων των υποψηφίων παρατηρείται ότι όλοι πρόβαλαν, με διαφορετικές λέξεις ο κάθε ένας, την ίδια πρόταση: επανάκτηση αξιοπιστίας του ΠΟΕ, συνέχιση διαπραγματεύσεων, εστίαση στις φτωχιές και μικρές χώρες καθώς και στα προβλήματα των αναπτυσσόμενων χωρών. Άρα, η εκλογή του Γενικού Διευθυντή αναμένεται να βασιστεί περισσότερο στις πολιτικές επιρροές και διεργασίες μεταξύ των κρατών μελών του ΠΟΕ παρά στα προβληθέντα σχέδια και ιδέες των υποψηφίων. Αν επιτρέπεται μια προσωπική πρόγνωση για την εθνικότητα του νέου Γενική Διευθυντή του ΠΟΕ, εκτιμώ ότι η υποψηφιότητα του Βραζιλιάνου διπλωμάτη, και καλού γνώστη από το 2008 των διαλαμβανόμενων στον ΠΟΕ, έχει τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Την ίδια πρόβλεψη είχα διακινδυνεύσει σε προ έτους άρθρο μου στo ΕΛΙΑΜΕΠ (16 Ιανουαρίου 2012), χωρίς βέβαια να γνωρίζω τότε τις υποψηφιότητες. Απλά εκτιμώ ότι ήρθε η ώρα της Βραζιλίας για τη θέση αυτή.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

Σήμερα, το οξύμωρο στον ΠΟΕ είναι ότι παρά την γενική απραξία και απαξίωση του θεσμού, τα περισσότερα κράτη μέλη επιθυμούν να διαπραγματευτούν, αγωνίζονται να καταλήξουν σε συμφωνία και δείχνουν να αγωνιούν για το μέλλον του Οργανισμού. Για το λόγο αυτό και καταφεύγουν σε σχήματα υποκατάστατα των επίσημων διαπραγματεύσεων, όπως οι πλειονομερείς συμφωνίες, οι οποίες θεωρούνται περισσότερο ευέλικτες, γρήγορες και διαφανείς διαδικασίες διαπραγματεύσεων μεταξύ εθελοντικά συμβαλλόμενων κρατών μελών. Κυριότερο παράδειγμα είναι οι «Πραγματικοί Καλοί Φίλοι των Υπηρεσιών», Ομάδα 21 κρατών μελών που επιδιώκουν την επίτευξη μεταξύ τους συμφωνίας για περισσότερα από 100 εμπορικά θέματα που αφορούν στην απελευθέρωση και την ανάπτυξη του Εμπορίου στον τομέα των Υπηρεσιών.

Η Ομάδα αυτή αποτελείται από τους Αντιπροσώπους της Αυστραλίας, του Καναδά, της Κολομβίας, της Κόστα Ρίκα, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Χονγκ Κονγκ, της Ισλανδίας, του Ισραήλ, της Ιαπωνίας, του Μεξικού, της Νέας Ζηλανδίας, της Χιλής, της Νορβηγίας, του Περού, της Νότιας Κορέας, της Ελβετίας, της Ταιβάν, της Τουρκίας, του Περού και των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι παρήγορη η σύνθεση της ομάδας αυτής, τόσο από γεωγραφικής πλευράς όσο και από πλευράς οικονομικής ανάπτυξής τους. Από πολιτικής πλευράς, διαβουλεύονται στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Υπουργικής Συνδιάσκεψης των Υπουργών Εμπορίου του ΠΟΕ το 2011.

Μετά την εκλογή του Γενικού Διευθυντή του ΠΟΕ τον προσεχή Μάιο, το ενδιαφέρον στρέφεται στην 9η Υπουργική Διάσκεψη (MC9) τον Δεκέμβριο 2013 στο Μπαλί, η διοργάνωση της οποίας έχει ήδη ξεκινήσει. Ο απερχόμενος Γενικός Διευθυντής κάλεσε τα κράτη μέλη να αρχίσουν να εξετάζουν πιθανούς τομείς των διαπραγματεύσεων, όπως προτάσεις για τη Διευκόλυνση του Εμπορίου, τη Γεωργία και την Ανάπτυξη. Παράλληλα, αναφέρθηκε στη θετική πορεία που έχει σημειωθεί στους τομείς των Κρατικών Προμηθειών, της Συμφωνίας Προϊόντων Τεχνολογίας, της απελευθέρωσης των Υπηρεσιών και βέβαια τις προσχωρήσεις νέων κρατών μελών στο ΠΟΕ, με κύρια αυτή της Ρωσίας.

Πάντως, ο νέος Γενικός Διευθυντής, από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο που θα αναλάβει τα καθήκοντά του μέχρι τον Δεκέμβριο που θα λάβει χώρα η Υπουργική Διάσκεψη, προλαβαίνει να κάνει πολύ λίγα πράγματα. Υπενθυμίζεται ότι, το κύριο σημείο επανεκκίνησης παραμένει, πρώτιστα, πολιτικό καθώς χρειάζεται ειλικρινή διάθεση επίτευξης τελικής συμφωνίας και ολοκλήρωσης του Γύρου Ντόχα. Προς τούτο, απαιτείται νέα καθαρή εντολή διαπραγμάτευσης προς τους Εθνικούς Αντιπροσώπους από τους πολιτικούς ηγέτες των κρατών μελών του ΠΟΕ.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr