Οι σχέσεις Ελλάδας – ΠΓΔΜ

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η ανάδειξη του Μακεδονικού σε παράγοντα αποσταθεροποίησης της νοτιο-ανατολικής Ευρώπης έφερε εκ νέου στην επιφάνεια τις εγγενείς αδυναμίες του Βαλκανικού υποσυστήματος ασφαλείας: ρεβιζιονισμός, Μεγάλη Ιδέα και αδυναμία δημιουργίας μιας κοινότητας κρατών που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις στο πεδίο της διεθνούς πολιτικής μέσα από win-win προσεγγίσεις. Σήμερα η διαμάχη Ελλάδας – ΠΓΔΜ επανέρχεται στο προσκήνιο με έμφαση από τους Ευρωπαίους εταίρους και τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Αποτελεί ένα ζήτημα αιχμής για την ελληνική εξωτερική πολιτική και την εθνική ασφάλεια, την στρατηγική διεύρυνσης του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια και την διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ.

Η εσωτερική διαμάχη στα Σκόπια δημιουργεί πιέσεις στο πολιτικό σύστημα και τη βιωσιμότητα της πολιτικής σύμπραξης της αλβανικής συνιστώσας. Οι περισσότερο διαλλακτικοί θεωρούν ότι οι εμμονές σε ιστορικούς άξονες προώθησης των συμφερόντων της χώρας και η αρχαιολατρία συνιστούν μια λανθασμένη επιλογή που δημιουργεί δικαιολογημένες αρνητικές αντιδράσεις στην Ελλάδα έναντι ενός επιθετικού αναθεωρητισμού [1]. Ο εθνικισμός οδήγησε τους γείτονές μας σε ακραίες εκφράσεις μιας αναθεωρημένης ιστοριογραφίας [2] που αποτέλεσαν σημαντική παράμετρο του προσδιορισμού της ελληνικής πολιτικής αλλά και της αναθεωρημένης βουλγαρικής πολιτικής έναντι της προοπτικής ένταξης της χώρας στην ΕΕ.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΓΔΜ

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2005 η ΠΓΔΜ έλαβε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας, ενώ τον Οκτώβριο του 2009 η Επιτροπή συνέστησε στο Συμβούλιο την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Την ίδια σύσταση έκανε τα έτη 2010 και 2011. Η ενταξιακή πορεία της χώρας καθίσταται προβληματική από μια σειρά προσδιοριστικές παραμέτρους εσωτερικής και διεθνούς υφής. Στην παρούσα φάση οι εσωτερικές διεργασίες αποτελούν μια πολυσχιδή πρόκληση για το πολιτικό σύστημα στην γείτονα χώρα.

Οι τρέχουσες εξελίξεις στην ΠΓΔΜ προκαλούν παράπλευρες, εμφανείς ή υποδόριες πιέσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Η συστημική αντιπαράθεση του κ. Γκρούεβσκι με την αντιπολίτευση οξύνει το πολιτικό κλίμα δημιουργώντας συνθήκες ελεγχόμενης επί του παρόντος, αλλά απροσδιορίστου μελλοντικά, έντασης. Το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στη χώρα ταλανίζεται από κατηγορίες για αυταρχικές μορφές διακυβέρνησης. Ιδιαίτερα στο χώρο των ΜΜΕ καταγράφεται μια αντιπαράθεση με άξονα τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Η αντιπολίτευση ήδη από το 2011 καταγράφει απώλειες στην προσπάθειά της να εξεύρει βήμα δημοσιοποίησης των θέσεών της. Η παράμετρος αυτή την έχει οδηγήσει στο να καταγγείλει πρακτικές ανελευθερίας τύπου, καθώς η πρόσβασή της στα ΜΜΕ είναι περιορισμένη.

Στο πρόσφατο παρελθόν ο South East Europe Media Organisation (SEEMO), ως μέλος του International Press Institute, κατήγγειλε παραβιάσεις της ελευθερίας του έντυπου τύπου. Μέσα από την έκθεση που υπέβαλλε καταγράφεται μια συστηματική προσπάθεια περιορισμού της ελευθερίας του Τύπου και φίμωσης των δημοσιογράφων που αλλοιώνει τον πλουραλισμό. Αιτία αυτής της αρνητικής αξιολόγησης ήταν το επιλεκτικό κλείσιμο εφημερίδων και η κρατική χρηματοδότηση αποκλειστικά φιλικών προς την κυβέρνηση Γκρούεβσκι εντύπων. Το κλείσιμο, τον Ιούλιο του 2011, τριών ημερησίων εφημερίδων και ενός τηλεοπτικού σταθμού (A1 TV) προκάλεσε τις έντονες διαμαρτυρίες της Ένωσης Συντακτών της ΠΓΔΜ αλλά και την καταγγελία του καθεστώτος ανελευθερίας της χώρας από την SEEMO. Ο τηλεοπτικός σταθμός είχε σταθεί κριτικά απέναντι στην απόφαση του κρατικού Πανεπιστημίου του Στιπ να απονέμει στους φοιτητές του πτυχία στα οποία απεικονίζεται το αστέρι της Βεργίνας. Η στάση αυτής της μερίδας του Τύπου αντανακλούσε μια εναλλακτική πολιτική έναντι της Ελλάδας, που θεμελιωνόταν στην αποφυγή πρακτικών πρόκλησης και δημιουργίας κλίματος έντασης. Ήταν η φωνή της λογικής σε μια προσπάθεια προσέγγισης της Ελλάδας και δημιουργίας ενός στοιχειώδους κλίματος εμπιστοσύνης. Τον προβληματισμό της για τους οργανωτικούς και λειτουργικούς κανόνες της δημοκρατίας στην ΠΓΔΜ έθεσε πρόσφατα και η Ιρλανδική Προεδρία σε επίπεδο διμερών επαφών. Τότε επισημάνθηκε η ανάγκη προώθησης των εσωτερικών μεταρρυθμίσεων με βάση το πλαίσιο της Συμφωνίας της Οχρίδας, η προστασία του πλουραλισμού και των ΜΜΕ, αλλά και η αναμόρφωση του εκλογικού συστήματος.

Η διεύρυνση της ΕΕ προϋποθέτει διαχρονικά την αποδοχή καταστατικών και δικαιϊκών κανόνων και την εφαρμογή ενός κανονιστικού πλαισίου από πλευράς υποψήφιων κρατών-μελών. Σε έκθεση του επίτροπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης στην ΠΓΔΜ, Ν. Μούιζνιεκς, καταγράφονται παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η αδυναμία προστασίας τους, ειδικά στην περίπτωση των Ρομά, αλλά και στην απαγόρευση παροχής ταξιδιωτικών εγγράφων σε πολίτες της χώρας. Ουσιαστικά, η έκθεση περιέγραφε τους δύο πυλώνες που προκαλούν εσωτερική αστάθεια: μη ισόνομη αντιμετώπιση των εθνοτήτων και πρακτικές κοινωνικού αποκλεισμού.

Η Έκθεση Προόδου της Επιτροπής για το 2012 επισημαίνει αδυναμίες στο πεδίο διεθνοτικής συνεργασίας, όπως καταγράφηκαν από τον ΟΑΣΕ, στο νομοθετικό πλαίσιο διεξαγωγής των εκλογών, τον εκλογικό κώδικα, σε ζητήματα διαφάνειας και χρηματοδότησης των κομμάτων, επικαιροποίησης των εκλογικών καταλόγων, εκφοβισμού των ψηφοφόρων και τον διαχωρισμό του κρατικού μηχανισμού από την λειτουργία των πολιτικών κομμάτων [3]. Νοηματικά και λειτουργικά, τα προβλήματα παραπέμπουν στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής οργάνωσης της χώρας και του οργανογράμματος που διέπει τις σχέσεις κράτους και πολιτικών φορέων. Θύματα αυτών των διαρθρωτικών και συνταγματικών αδυναμιών είναι συχνά οι πολίτες και η έκφραση αυτονομίας σε επίπεδο πολιτικής βούλησης και πολιτικών επιλογών.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΟΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ