Γιατί ο Πούτιν διέλυσε τον Ναβάλνυ

Με τον Ναβάλνυ να οδηγείται στη φυλακή, θα ήταν άνευ νοήματος να πούμε οτιδήποτε άλλο εκτός από ότι το Κρεμλίνο έχει κερδίσει αυτή την αψιμαχία. Αλλά όχι χωρίς κόστος: κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, με τις δύο πλατφόρμες, της δίκης του και της εκστρατείας για τη δημαρχία, ο ίδιος ο Ναβάλνυ έχει μετατραπεί από ένας πολύ γνωστός μπλόγκερ και ακτιβιστής, σε έναν σεβάσμιο ρήτορα και πολιτικό. Παραδόξως, κατάφερε να στρέψει τα φώτα της δίκης παρωδίας πάνω στον εαυτό του, κερδίζοντας την προβολή και το κύρος τα οποία το Κρεμλίνο ήθελε απεγνωσμένα να του αρνηθεί. Η τελευταία δήλωσή του στο δικαστήριο διαβάζεται ως μια πολιτική διακήρυξη. «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να είναι ουδέτερος», είπε, γεγονός που υποδηλώνει ότι η αδράνεια το μόνο που κάνει είναι να «βοηθά αυτό το απεχθές φεουδαρχικό καθεστώς, το οποίο κάθεται σαν μια αράχνη στο Κρεμλίνο». Τελικά, η προπαγάνδα του κράτους φαίνεται να έχει αποτύχει: μια άλλη δημοσκόπηση του Κέντρου Levada έδειξε ότι μόνο το 23% των Ρώσων που ρωτήθηκαν, πιστεύουν ότι η υπόθεση είχε κάποια πραγματική βάση.

Παρ’ όλ’ αυτά, η φυλάκισή του είναι μια αναμφισβήτητη απώλεια για την αντιπολίτευση. Αν και τα πολιτικά ένστικτα του Ναβάλνυ εξακολουθούν να είναι στο στάδιο της ωρίμανσης, ήταν ο μόνος ηγέτης διαμαρτυρίας που θα μπορούσε να κινητοποιήσει ένα μέρος του κόσμου. Όπως μου είπε ο Βλαντιμίρ Ασούρκοφ, πρώην τραπεζίτης και στενός σύμβουλος του Ναβάλνυ, είναι «αληθινό και ατυχές το γεγονός ότι δεν έχει ανταγωνιστή». Μερικά από τα έργα του, όπως το Ταμείο για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, έχουν το δικό τους προσωπικό και τη δική τους δυναμική, και, επομένως, είναι πιθανό να συνεχίσουν να υπάρχουν. Αλλά, όσον αφορά την υποψηφιότητα για πολιτικά αξιώματα, ο Ασούρκοφ είπε ότι είναι «αδιανόητο να γίνει αυτό από έναν αυτοδύναμο μηχανισμό, χωρίς τη συμμετοχή του».
Αυτό λέει ίσως περισσότερα για την γκριζάδα της ρωσικής πολιτικής ζωής από ό, τι για την ιδιαίτερη λάμψη του Ναβάλνυ. Η ρωσική πολιτική υποφέρει από την έλλειψη προσώπων με χάρισμα και γοητεία. Ο Αρσένυ Μποντρόφσκυ, ο ένας από το δημοφιλές σατιρικό δίδυμο «Κρεμλίνο Ρωσία», που παίρνει, επίσης, συνεντεύξεις πολιτικών προσωπικοτήτων για το ρωσικό GQ, μου παραπονέθηκε ότι «δεν υπάρχουν προσωπικότητες» μεταξύ των Ρώσων αξιωματούχων. Ο Ναβάλνυ, με την αυτοπεποίθησή του, το χιούμορ του και το ενδιαφέρον του για τη διαδικτυακή έκφραση, είναι αν μη τι άλλο μια προσωπικότητα.

Είναι αυτό το χάρισμα που έφερε χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους τού κέντρου της Μόσχας κατά τις ώρες μετά την ετυμηγορία. Το στοίχημα του Κρεμλίνου είναι ότι μπορεί να ξεπεράσει το βραχυπρόθεσμο κόστος πιο εύκολα από όσο τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο να αφήσει τον Ναβάλνυ να παραμείνει ελεύθερος να κατέβει στις εκλογές. Ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του έχουν ουσιαστικά εγκαταλείψει τις αστικές επαγγελματικές τάξεις της χώρας, οι οποίες αποτελούν την κύρια εκλογική βάση του Ναβάλνυ. Ο Σεργκέι Γκουρίεφ, ένας πρώιμος υποστηρικτής του Ναβάλνυ και πρώην πρύτανης της Νέας Οικονομικής Σχολής, ο οποίος εγκατέλειψε τη Ρωσία τον Μάιο φοβούμενος μια δίωξη εναντίον του, μου είπε από το τηλέφωνο από τη Γαλλία ότι, «ο συνολικός υπολογισμός άλλαξε πριν από ένα χρόνο». Νωρίτερα, είπε ο Γκουρίεφ, το Κρεμλίνο θεωρούσε ότι «δεν θα μπορούσε να κυνηγήσει τον Ναβάλνυ διότι αυτό θα ήταν αντιδημοφιλές στην μεσαία τάξη. Ωστόσο, η κυβέρνηση εγκατέλειψε την προσπάθεια να παραμείνει δημοφιλής στη μεσαία τάξη. Εάν είναι δυσαρεστημένοι, ας είναι».

Αυτό αφήνει το πιο μορφωμένο και προηγμένο τμήμα της ρωσικής κοινωνίας χωρίς μια πολιτική διέξοδο ή φωνή. Αυτό θα προκαλέσει μια αίσθηση ήττας μεταξύ πολλών ανθρώπων και σε άλλους θα δημιουργήσει ένα κίνητρο για κλιμάκωση. «Οι άνθρωποι θα απογοητευθούν και θα αποπροσανατολιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα», μου είπε ο Ασούρκοφ. «Αλλά η επιθυμία για αλλαγή δεν θα εξαφανιστεί, αυτή η επιθυμία θα βρει άλλους τρόπους για να εκφραστεί». Ο κίνδυνος για το Κρεμλίνο είναι ότι αυτή η επιθυμία μπορεί να βράζει απαρατήρητη για κάποιο χρονικό διάστημα, και στη συνέχεια, με τον σωστό καταλύτη, να εκραγεί ανοικτά - όπως συνέβη τον Δεκέμβριο του 2011.

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Την περασμένη Δευτέρα - μια αποπνικτική, βροχερή μέρα στη Μόσχα - πήγα στην έδρα της εκστρατείας του Ναβάλνυ, σε ένα ήσυχο προεπαναστατικό δρομάκι. Δεκάδες νέοι εθελοντές κάθονταν πίσω από φορητούς υπολογιστές, στέλνοντας μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μελετώντας χάρτες δημοτικών διαμερισμάτων. Σε έναν πίνακα σημειώνονταν οι σταθμοί του μετρό όπου οι εργαζόμενοι στην εκστρατεία θα μοίραζαν φυλλάδια κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής.

Λίγο μετά τις έξι το απόγευμα, ο Ναβάλνυ μπήκε μέσα. Το πρόσωπό του ήταν κουρασμένο και ιδρωμένο, αλλά διέτρεξε όλο το γραφείο ανταλλάσσοντας χειραψίες και κοιτώντας πάνω από τις οθόνες των laptop. Τον ρώτησα για την πολιτική του εξέλιξη και τον σκοπό της. «Θα ήταν υποκριτικό και ανόητο να πιστεύουμε ότι είναι δυνατό να εμπλακούμε σε έρευνες για διαφθορά και να μην εμπλακούμε σε μια πάλη για την πολιτική εξουσία», είπε. «Αυτό που κάνουμε τώρα σε αυτό το γραφείο, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν είναι καθόλου μια μάχη ενάντια στη διαφθορά, στην πραγματικότητα είναι ακριβώς μια μάχη κατά της διαφθοράς. Δεν θα κατέβαινα ποτέ στις εκλογές αν οι άλλες μέθοδοί μου για την καταπολέμηση της διαφθοράς είχαν λειτουργήσει. Όταν το σύστημα αυτό ελέγχει τα δικαστήρια, το γραφείο του εισαγγελέα και οτιδήποτε άλλο στη γη, θα πρέπει να αλλάξεις το ίδιο το σύστημα, αυτό είναι όλο».