Η στροφή του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η στροφή του Πούτιν

Γιατί η Ρωσία κοιτάζει προς την Ανατολή
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες στρέφονται προς την Ασία. Το ίδιο κάνει τώρα και η Ρωσία. Αντί να αντισταθμίσει την Κίνα, όμως, η Ρωσία στοχεύει απλώς στο να καταθέσει μια πρόωρη αξίωση σε μια νέα παγκόσμια τάξη - μια τάξη στην οποία οι μεγάλες δυνάμεις, όπως υποθέτει, θα είναι πιο ασιατικές από όσο δυτικές.

Η FIONA HILL είναι βασική συνεργάτις στο Ινστιτούτο Brookings και συν-συγγραφέας, με τον Clifford Gaddy, του βιβλίου με τίτλο Mr. Putin: Operative in the Kremlin [1].
Ο BOBO LO είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Axis of Convenience: Moscow, Beijing, and the New Geopolitics [2] και του επερχόμενου Russia and the New World Disorder.

Τον Ιούνιο φέτος, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη, διατύπωσε την πρόθεσή του να αντιγράψει κατά τι τις Ηνωμένες Πολιτείες και να στραφεί ανατολικά. Ανακοίνωσε φιλόδοξα σχέδια για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας δίνοντας έμφαση στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και όχι στις παραδοσιακές αγορές της στην Ευρώπη. Πρότεινε μαζικές επενδύσεις στις υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης της διασιβηριακής σιδηροδρομικής γραμμής για την καλύτερη σύνδεση της χώρας του με τον Ειρηνικό. Και εξήρε την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Rosneft για τη σύναψη μιας σημαντικής συμφωνίας εξαγωγών με την Κίνα. Η ομιλία έλαβε χώρα λιγότερο από ένα χρόνο αφότου ο Πούτιν φιλοξένησε την ετήσια συνάντηση των ηγετών τής Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού στο Βλαδιβοστόκ, μια εκδήλωση που αξιολογήθηκε ως το πάρτι της Ρωσίας για την έξοδό της στον κόσμο - ή τη νέα έξοδό της στον κόσμο - μετά από δεκαετίες στρατηγικής και οικονομικής παραμέλησης ακόμη και για την δική της Άπω Ανατολής.

Η μετατόπιση της οικονομικής εστίασης μπορεί να ακούγεται παρόμοια με την στροφή των ΗΠΑ προς την Ασία, και η Ρωσία έχει όντως αρχίσει να επαναβεβαιώνει την στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού, όπως κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες περιφερειακές δυνάμεις. Αυτό που είναι διαφορετικό, όμως, είναι ότι η Μόσχα έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες για να τονίσει ότι ο πρωταρχικός της στόχος είναι να συνεργαστεί, και όχι να ανταγωνιστεί, με το Πεκίνο. Η Ρωσία αρνείται ότι υπάρχει έστω και το παραμικρό στοιχείο προσπάθειας να αναχαιτίσει την περιφερειακή πολιτική τής Κίνας. Πράγματι, κατά τη διάρκεια συνάντησης με διεθνείς δημοσιογράφους και αναλυτές στην ρωσική πόλη θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας, Σότσι, τον Σεπτέμβριο του 2010, ο Πούτιν κατηγόρησε «ξένους ειδικούς» ότι «πάντα προσπαθούν να μας φοβίσουν με την Κίνα». Και συνέχισε, «Δεν είμαστε φοβισμένοι. Η Κίνα δεν μας ανησυχεί. . . Κίνα και Ρωσία θα συνεργαστούν σε πολλά ζητήματα». Ο Πούτιν είπε ότι είναι ικανοποιημένος με την κατάσταση των διμερών σχέσεων, και το Πεκίνο φαίνεται να πήρε μια παρόμοια στάση. Ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping επέλεξε να πραγματοποιήσει την πρώτη επίσημη επίσκεψή του ως πρόεδρος στην Ρωσία το Μάρτιο. Και τον Ιούλιο, το Πεκίνο και η Μόσχα παγίωσαν την συνεργασία τους με κοινές ναυτικές ασκήσεις στη Θάλασσα της Ιαπωνίας.

Τα κίνητρα της Ρωσίας είναι σχετικά διαφανή. Όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλοί άλλοι, η Ρωσία συμφωνεί με την σύγχρονη αντίληψη ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια παγκόσμια μετατόπιση ισχύος προς την Ανατολή. Η Ρωσία συμμερίζεται επίσης την τρέχουσα αντίληψη ότι η άνοδος της Κίνας γίνεται σε βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης. Όμως, σε αντίθεση με εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η στροφή τής Ρωσίας οδηγείται επίσης από την ανησυχία της σχετικά με την ευπάθεια της αραιοκατοικημένης ανατολικής πλευράς της και από την επιθυμία της να προβάλλει επιρροή. Η Ρωσία προσπαθεί ταυτόχρονα να προστατεύσει την ενδοχώρα της, να ενισχύσει την παρουσία της στον Ειρηνικό, να γεφυρώσει το τεράστιο χάσμα μεταξύ των δικών της πολιτικών προς την Ασία και την Ευρώπη, και να βρει έναν τρόπο να συνεργαστεί με την Κίνα και άλλους περιφερειακούς παίκτες.

Δυστυχώς για τον Πούτιν, η Μόσχα έχει περιορισμένη ικανότητα να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του περί στροφής. Η φιλοξενία τής συνόδου κορυφής του APEC ήταν περισσότερο μια λαμπερή στιγμή από όσο μια παραδειγματική στροφή. Παρά την πρόσφατη πυρετώδη δραστηριότητα, η Ασία παραμένει στο περιθώριο τής ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. Παρ’ όλους τους θεατρινισμούς σχετικά με την ενεργοποίηση της Ρωσίας σε ένα κομβικό σημείο των ενδο-ασιατικών συναλλαγών και της συνεργασίας, η στρατηγική εστίαση της Μόσχας είναι ακόμα κολλημένη με τη Δύση - ο πληθυσμός της είναι ως επί το πλείστον στη Δύση, οι οικονομικοί δεσμοί της είναι κυρίως προς τη Δύση, καθώς και το επίσημο στρατιωτικό της δόγμα παραμένει προσκολλημένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ. Αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει για το προβλέψιμο μέλλον. Τα παλιά σχέδια είναι δύσκολο να καταργηθούν, και ακόμη και οι πιο ελπιδοφόρες από τις νέες προσπάθειες αποδεικνύονται δύσκολο να διατηρηθούν στον χρόνο.

Πάρτε την ενέργεια, για παράδειγμα: Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, η Ρωσία έχει αναπτύξει σημαντικές πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στη νήσο Σαχαλίνη ώστε να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας από τους γείτονές της στη Βορειοανατολική Ασία. Έχει ολοκληρώσει την κατασκευή ενός μεγάλου αγωγού εξαγωγής πετρελαίου στη Σιβηρία προς την ακτή του Ειρηνικού, που συνδέεται επίσης με την Κίνα. Πιο πρόσφατα, συμφώνησε να εξάγει 365 εκατ. τόνους πετρελαίου προς την Κίνα κατά τα επόμενα 25 χρόνια. Αλλά τα 20 εκατομμύρια τόνοι το 2011 αντιπροσώπευαν μόνο περί το 6% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας, αρκετά χαμηλότερα από την Σαουδική Αραβία και την Αγκόλα. Ακόμη και αν η τελευταία συμφωνία ισχύσει, είναι δύσκολο να δούμε πώς το μερίδιο της Ρωσίας θα αυξηθεί σημαντικά δεδομένης της γενικής αύξησης των κινεζικών εισαγωγών πετρελαίου. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Κίνα έχουν αποδειχθεί ακόμα πιο δύσκολες για τη Ρωσία. Μεταξύ του 2004 και του Ιουνίου 2013, οι δύο χώρες έχουν συνάψει τουλάχιστον έξι εμπορικές συμφωνίες για φυσικό αέριο, αλλά ακόμη δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία σχετικά με τις πραγματικές παραδόσεις ποσοτήτων αερίου.