Οι διοικητικές συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσματικών τρομοκρατών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι διοικητικές συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσματικών τρομοκρατών

Γιατί οι εγκέφαλοι των τρομοκρατικών οργανώσεων βασίζονται στο μάνατζμεντ
Περίληψη: 

Όταν τα τελευταία σχέδια της Αλ Κάιντα ανατράπηκαν επειδή ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι ξεκίνησε μια τετριμμένη τηλεδιάσκεψη, απλώς εμπεδώθηκε η φήμη του ως αναποτελεσματικού και ενοχλητικού μάνατζερ. Αλλά οι επικριτές του Ζαουάχρι κάνουν λάθος - η γραφειοκρατία μπορεί να είναι ο καλύτερος φίλος ενός τρομοκρατικού ιθύνοντα νου.

Ο JACOB N. SHAPIRO είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Terrorist’s Dilemma: Managing Violent Covert Organizations.

Εκτός του ότι είναι ένας αδίστακτος τζιχαντιστής, ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι έχει από καιρό κερδίσει τη φήμη ότι είναι ένα τρομερό αφεντικό. Όταν ανέλαβε την Αλ Κάιντα το 2011, ανώτεροι αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ είχαν ήδη επισημάνει την τάση του για μάνατζερ. (Σε μια περίπτωση στη δεκαετία του 1990, πήγε ο ίδιος σε υφισταμένους του στην Υεμένη για να τους τιμωρήσει επειδή αγόρασαν ένα καινούργιο φαξ, όταν το παλιό δούλευε μια χαρά). Αναφορές ότι ο συναγερμός για τρομοκρατικές επιθέσεις της περασμένης εβδομάδας ενεργοποιήθηκε όταν ο Ζαουάχρι προσέγγισε τον Nasir al-Wuhayshi, τον δεύτερο στην ιεραρχία και ηγέτη της Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο - μια επικοινωνία που η Ουάσιγκτον κατάφερε να υποκλέψει – απλώς εμπέδωσε την εντύπωση ότι δεν διαθέτει το μυαλό να διοικεί μια παγκόσμια τρομοκρατική οργάνωση.

Αλλά λίγοι από τους πολλούς επικριτές του Ζαουάχρι έχουν καθίσει να σκεφθούν τι πράγματι συνεπάγεται το έργο της διοίκησης μιας τρομοκρατικής οργάνωσης. Είναι αλήθεια ότι το ύφος της διαχείρισης Ζαουάχρι έχει κάνει την οργάνωσή του ευάλωτη στις ξένες μυστικές υπηρεσίες και προκάλεσε δυσαρέσκεια μεταξύ των τάξεων των ενεργών τρομοκρατών, για να μην αναφέρουμε ότι προκάλεσε τα χτυπήματα από μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) τις περασμένες ημέρες. Αλλά, είναι εξίσου αλήθεια ότι ο Ζαουάχρι διέθετε λίγες άλλες επιλογές.

Δεδομένου ότι οι τρομοκράτες είναι, εξ ορισμού, εμπλεγμένοι σε εγκληματικές δραστηριότητες, θα έλεγε κανείς ότι θα είχαν ως προτεραιότητα την μυστικότητα. Αλλά ιστορικά, πολλές τρομοκρατικές ομάδες έχουν κρατήσει σχολαστικά αρχεία. Τα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών, της ιταλικής τρομοκρατικής ομάδας που δραστηριοποιείτο την δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, φέρονται ότι έχουν περάσει περισσότερο χρόνο υπολογίζοντας τις δραστηριότητές τους από ό, τι στην εκπαίδευση ή την προετοιμασία επιθέσεων. Από το 2005 έως τουλάχιστον το 2010, ανώτερα στελέχη τής Αλ Κάιντα στο Ιράκ διατηρούσαν λεπτομερείς καταλόγους πληρωμών μισθοδοσίας για εκατοντάδες μαχητές, ανάμεσα σε πολλές άλλες μορφές γραπτών αρχείων. Και όταν ο πρώην στρατιωτικός διοικητής της Αλ Κάιντα, Μοχάμεντ Ατέφ, είχε μια διαφωνία με τον Μιντχάτ Μουρσί αλ-Σαγίντ Ουμάρ, έναν ειδικό στα εκρηκτικά στην Αιγυπτιακή Ισλαμική Τζιχάντ, στη δεκαετία του 1990, ένα από τα παράπονά του ήταν ότι ο Ουμάρ δεν παρέδωσε τις αποδείξεις για τα έξοδα από ένα ταξίδι που πήγε με την οικογένειά του.

Μια τέτοια γραφειοκρατία καθιστά τους τρομοκράτες ευάλωτους στους εχθρούς τους. Αλλά οι τρομοκράτες το κάνουν έτσι κι αλλιώς. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι μεγάλης κλίμακας συνωμοσίες και οι εκτεταμένες εκστρατείες τρόμου απαιτούν τόσο πολύ συντονισμό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς λεπτομερή επικοινωνία μεταξύ των σχετικών φορέων και χωρίς γραπτά αρχεία για να βοηθήσουν τους επικεφαλής να παρακολουθούν το τι συμβαίνει. Ο Gerry Bradley, ένας πρώην τρομοκράτης του Προσωρινού Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, για παράδειγμα, περιγράφει στα απομνημονεύματά του πως απαιτούσε από τους υφισταμένους του στο Μπέλφαστ το 1973 να συντάσσουν καθημερινές εκθέσεις σχετικά με τις προτεινόμενες εργασίες τους, έτσι ώστε να μπορεί να διασφαλίσει ότι οι δραστηριότητες των υπομονάδων δεν είναι αντίθετες η μια στην άλλη. Αρκετοί ηγέτες της κενυάτικης εξέγερσης Mau Mau αναφέρουν ότι, καθώς το κίνημά τους μεγάλωνε στις αρχές του 1950, χρειάστηκε να ξεκινήσουν να τηρούν γραπτά λογιστικά βιβλία και μητρώα μαχητών για να παρακολουθούν τα οικονομικά και το προσωπικό τους.

Αλλά το σημαντικότερο μέρος του ζητήματος είναι ότι οι διαχειριστές των τρομοκρατικών οργανώσεων αντιμετωπίζουν τις ίδιες βασικές προκλήσεις όπως οι διευθυντές κάθε μεγάλης οργάνωσης. Αυτό που είναι αναγκαίο για την Wal-Mart είναι αναγκαίο και για την Αλ Κάιντα: Οι διευθυντές πρέπει να κρατήσουν καρτέλες για το τι κάνουν οι άνθρωποί τους και να αφιερώσουν πόρους για να παρακινήσουν τους υφισταμένους τους στην επίτευξη των στόχων της οργάνωσης. Στην πραγματικότητα, οι διαχειριστές των τρομοκρατικών οργανώσεων αντιμετωπίζουν μια πολύ πιο δύσκολη πρόκληση. Ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν τον ευρύ στόχο της μεγιστοποίησης των κερδών τους, οι στόχοι των τρομοκρατών είναι υπολογισμένοι με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια: Μια επίθεση που είναι πάρα πολύ βίαιη μπορεί να είναι εξίσου επιζήμια για το σκοπό τους, όπως και μια επίθεση που δεν είναι αρκετά βίαιη. Η Αλ Κάιντα στο Ιράκ έμαθε αυτό το μάθημα στην επαρχία Ανμπάρ, το 2006, όταν ο τοπικός πληθυσμός στράφηκε εναντίον της, εν μέρει ως απάντηση στη βία της οργάνωσης κατά αμάχων οι οποίοι διαφωνούσαν με αυτήν.

Οι ηγέτες των τρομοκρατών αντιμετωπίζουν επίσης ένα επίμονο πρόβλημα ανθρώπινων πόρων: η δεξαμενή των ανθρώπων με τις ιδιότητες που τους ενδιαφέρουν είναι εγγενώς ασταθής. Οι τρομοκράτες είναι υποχρεωμένοι να αναζητήσουν νεοσύλλεκτους που έχουν προδιάθεση στη βία - δηλαδή, νεαρούς άνδρες έτοιμους για καυγά. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτοί οι στρατολογηθέντες συνήθως δεν είναι διατεθειμένοι να ακολουθούν εντολές ή να υπακούουν πρόσωπα με εξουσία. Οι διευθύνοντες τις τρομοκρατικές οργανώσεις μπορεί να σχεδιάζουν σχολαστικά μακροπρόθεσμες στρατηγικές, αλλά αυτά έχουν μικρή χρησιμότητα εάν οι άνθρωποι που είναι επιφορτισμένοι με την υλοποίησή τους θέλουν να κάνουν «το κομμάτι τους» εδώ και τώρα.