Στην Λιβύη ξημέρωσε | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Στην Λιβύη ξημέρωσε

Γιατί η δημοκρατία επελαύνει
Περίληψη: 

Σχεδόν δύο χρόνια μετά από την ευρέως αποδεκτή επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, οι παρατηρητές φοβούνται ότι η χώρα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα αποτυχημένο κράτος. Παρ’ όλα αυτά, οι Λίβυοι είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της χώρας τους - και έχουν βάσιμα επιχειρήματα γι’ αυτό.

Η LINDSAY BENSTEAD είναι επίκουρη καθηγήτρια στην Σχολή Διακυβέρνησης Mark O. Hatfield στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Portland.
Η ELLEN LUST είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικών επιστημών και ιδρυτικό στέλεχος (διευθύντρια) στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης και Τοπικής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Yale.
Ο JAKOB WICHMANN είναι ιδρυτικός εταίρος της JMW Consulting, μιας συμβουλευτικής εταιρείας με ειδικότητα στις χώρες σε μετάβαση και στην πολιτική και κοινωνική έρευνα*.

Σχεδόν δύο χρόνια μετά την ευρέως αποδεκτή επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, οι παρατηρητές φοβούνται ότι η χώρα θα μπορούσε να γίνει ένα αποτυχημένο κράτος. Η κυβέρνηση της Λιβύης έχει αγωνιστεί για την ανοικοδόμηση της οικονομίας και των πόλεων της χώρας που είχαν καταστραφεί από τον πόλεμο. Πολλοί ξένοι δωρητές, ανήσυχοι για την αύξηση της ισλαμικής τρομοκρατίας, έχουν αποτραβηχτεί. Παραστρατιωτικές ομάδες πολιόρκησαν Υπουργεία για να εκδιώξουν αξιωματούχους που είχαν δεσμούς με το παλιό καθεστώς - ένα ανησυχητικό σημάδι για την θέσπιση νόμων δια των όπλων. Τον Μάιο, μια βίαιη σύγκρουση μεταξύ διαδηλωτών και παραστρατιωτικών ομάδων στη Βεγγάζη άφησε νεκρούς πάνω από 30 άτομα, και στα τέλη Ιουλίου δύο ισχυρές βόμβες σε βαλίτσες εξερράγησαν στην πόλη. Ένας τίτλος εφημερίδας προειδοποίησε ότι τα πρόσφατα γεγονότα ήταν ένα «χρονικό προαναγγελθέντος θανάτου».

Οι ίδιοι οι Λίβυοι, όμως, λένε μια ελαφρώς διαφορετική ιστορία. Σε μια εθνική έρευνα μετά τις εκλογές [1], που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο, οι Λίβυοι κατέθεσαν την αίσθησή τους για το μέλλον τής χώρας. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά: το 81% των Λίβυων λένε ότι είναι «αισιόδοξοι» ή «πολύ αισιόδοξοι», και μόνο το 19% περιγράφει την αίσθησή του ως «απαισιόδοξη».

Οι Λίβυοι δεν είναι μόνο αισιόδοξοι για το μέλλον τους, αλλά και αποφασισμένοι για την επίτευξη της δημοκρατίας. Από τους ερωτηθέντες, το 83% συμφωνούν με τον ισχυρισμό ότι «η δημοκρατία μπορεί να έχει τα προβλήματά της, αλλά είναι η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης». Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς η δημοκρατία είναι δημοφιλής σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Αλλά η Λιβύη ξεχωρίζει στο ότι πάνω από το 80% των Λίβυων εστιάζουν τις ελπίδες τους για δημοκρατία ειδικά όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ελεύθερες εκλογές και τις πολιτικές ελευθερίες. Οι Τυνήσιοι και οι Αιγύπτιοι, αντίθετα, τείνουν να βλέπουν τη δημοκρατία από την άποψη της οικονομικής ισότητας: το 70% των Αιγυπτίων λένε ότι πρωταρχικός ρόλος τής δημοκρατίας είναι να ικανοποιεί τις βασικές ανάγκες των πολιτών ή να μειώνει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Μόνο το 12% των Λίβυων εξισώνουν τα οικονομικά θέματα με την δημοκρατία.

Η υποστήριξη των δημοκρατικών ιδεωδών από τους Λίβυους μεταφράζεται σε υποστήριξη προς τους εν τη γενέσει τους κυβερνητικούς θεσμούς τής χώρας. Σχεδόν τα δύο τρίτα των Λίβυων έχουν γενικά θετική άποψη για το ηλικίας ενός έτους κοινοβουλευτικό σώμα τής Λιβύης, το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο (GNC). Και περισσότερο από το ήμισυ των Λίβυων πιστεύουν ότι τα πολιτικά κόμματα είναι απαραίτητα για τη δημοκρατία.

Αυτά τα στοιχεία δεν παρατίθενται για να πούμε ότι οι Λίβυοι έχουν ξεπεράσει εντελώς την κληρονομιά του Μουαμάρ αλ-Καντάφι στο ξερίζωμα των συμμετοχικών θεσμών και την δαιμονοποίηση των πολιτικών κομμάτων. Αλλά, δεδομένου ότι ο Καντάφι ταύτισε τα κομματικά μέλη με τους προδότες, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στους Λίβυους αρέσει η ιδέα των πολιτικών κομμάτων στο σύνολό της. Την ίδια στιγμή, έχουν μικρή εμπιστοσύνη - ή ακόμα και γνώση – για τα υφιστάμενα κόμματα. Σχεδόν το 60% των Λίβυων λένε ότι η εμπιστοσύνη τους στα πολιτικά κόμματα είναι «χαμηλή» ή «πολύ χαμηλή». Επιπλέον, οι περισσότεροι Λίβυοι μπορούν να κατονομάσουν μόνο τα δύο μεγάλα κόμματα, σε ποσοστό πάνω από 50%. Ερωτηθέντες εάν έχουν θετικά ή αρνητικά συναισθήματα προς τα κόμματα, το 70% απάντησε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για τα δύο μεγάλα κόμματα, ενώ μόνο το 30% με 40% απάντησε για τα υπόλοιπα κόμματα. Ομοίως, οι Λίβυοι υποστηρίζουν το GNC στη θεωρία, αλλά αποδοκιμάζουν τις επιδόσεις του στην πράξη: λιγότεροι από το ένα τρίτο των Λίβυων πιστεύουν ότι το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την δημιουργία μιας συνταγματικής επιτροπής, την βελτίωση της ασφάλειας, την καταπολέμηση της διαφθοράς, ή την κινητοποίηση της χώρας προς την εθνική συμφιλίωση.

Οι Λίβυοι έχουν προφανώς μεγάλη επιθυμία να οικοδομήσουν δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά αντιμετωπίζουν τεράστια εμπόδια στον δρόμο τους. Η πλειοψηφία των Λίβυων επιθυμεί κρατικούς θεσμούς αρκετά ισχυρούς για να διατηρήσουν την ασφάλεια και να προασπίσουν το κράτος δικαίου, αλλά θέλουν επίσης να επανορθώσουν τις αδικίες του παρελθόντος, με τους περισσότερους Λίβυους να προτιμούν την τιμωρία έναντι της αμνηστίας. Περίπου το 70% των Λίβυων θέλουν οι υπάλληλοι που υπηρέτησαν το καθεστώς Καντάφι να υποβληθούν σε πολιτικό αποκλεισμό, και σχεδόν το 90% πιστεύουν ότι οι συνεργάτες του Καντάφι που διέπραξαν εγκλήματα θα πρέπει να προσαχθούν σε δίκη.

Οι περιφερειακές διαιρέσεις έχουν επίσης δημιουργήσει προβλήματα στο κράτος. Πολλοί Λίβυοι υποστηρίζουν πως η περιφερειοποίηση είναι υπερβολική, και μια πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Βεγγάζης διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των Λίβυων υποστηρίζει ένα ενιαίο κράτος. Ωστόσο, οι γνώμες διίστανται ανάλογα με τις περιφερειακές γραμμές. Για παράδειγμα, οι Λίβυοι στη νότια περιοχή τής Fezzan πιστεύουν ότι ο αφοπλισμός των παραστρατιωτικών ομάδων είναι πιο σημαντικός από όσο οι Λίβυοι στα ανατολικά και τα δυτικά. Οι κάτοικοι της ανατολικής περιοχής τής Κυρηναϊκής επικεντρώνονται περισσότερο στα οικονομικά θέματα. Άλλες περιοχές έχουν επιζητήσει μεγαλύτερη αυτονομία με την ελπίδα να μετριάσουν ένα μελλοντικό κύμα καταστολής. Τον Ιούνιο, το Συμβούλιο του Εμιράτου της Κυρηναϊκής με βάση την Βεγγάζη ανακήρυξε ανεξαρτησία, μια κίνηση που υπονόμευσε δημοσίως την ανάπτυξη ενός ισχυρού κεντρικού κράτους.

Παρ’ όλα αυτά, οι Λίβυοι έχουν λόγο να είναι αισιόδοξοι για τις πιθανότητές τους σχετικά με την επίτευξη της δημοκρατίας. Η Λιβύη έχει αποφύγει βαθιά ιδεολογικά ρήγματα που μαστίζουν γειτονικές χώρες, όπως η Αίγυπτος. Οι ισλαμιστές και οι κοσμικοί δεν μάχονται για την φύση που πρέπει να έχει το κράτος. Πράγματι, οι δημοσκοπήσεις μας δείχνουν ότι υπάρχει ευρεία συμφωνία μεταξύ των διαφόρων πολιτικών παρατάξεων υπέρ ενός συντάγματος βασισμένου στο Ισλάμ.