Ο Ναβάλνυ νίκησε παρά την ήττα του | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Ναβάλνυ νίκησε παρά την ήττα του

Το ότι έχασε την δημαρχία ίσως τον κάνει βασιλιά
Περίληψη: 

Ο Αλεξέι Ναβάλνυ, η προσωπικότητα της ρωσικής αντιπολίτευσης έχασε στις δημαρχιακές εκλογές της Μόσχας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει η αίσθηση ότι ακόμα κι αν το Κρεμλίνο κατορθώνει να ρίχνει γροθιά μετά την γροθιά, κερδίζοντας κάθε γύρο «στα σημεία», κατά κάποιο τρόπο ο αγώνας δεν εξελίσσεται όπως θέλει.

Ο JOSHUA YAFFA είναι δημοσιογράφος στην Μόσχα, όπου γράφει μεταξύ άλλων και για τον Economist. Είναι επίσης επισκέπτης μελετητής στο Ινστιτούτο Harriman στο Πανεπιστήμιο Columbia.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Σεργκέι Σομπιάνιν, ο εκτελών χρέη δημάρχου τής Μόσχας, ήταν και ο νικητής και ο ηττημένος των δημαρχιακών εκλογών τής Κυριακής στη Μόσχα. Ανακηρύχθηκε νικητής με 51% των ψήφων, εξασφαλίζοντας στον εαυτό του για τα επόμενα πέντε χρόνια τον έλεγχο της πρωτεύουσας της Ρωσίας, των περίπου 12 εκατομμυρίων πολιτών της και των 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων του ετήσιου προϋπολογισμού της. Για τους λόγους αυτούς, καθώς και για την τεράστια επιρροή και το προφίλ που εξασφαλίζει η θέση του, θεωρείται το πιο ισχυρό αιρετό αξίωμα στην χώρα μετά την ίδια την προεδρία.

Ωστόσο, η νίκη του Σομπιάνιν θα τον αφήσει με μειωμένη αυτοπεποίθηση. Θα εισέλθει στο γραφείο του ως ένα πληγωμένο πολιτικό πρόσωπο, με όχι τόσο ηχηρή εντολή από όσο ήλπιζε. Και αυτή η ανησυχία θα επεκταθεί μάλλον στο σύνολο του ρωσικού πολιτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο λόγος είναι ο Αλεξέι Ναβάλνυ, ένας ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και blogger, ο οποίος, κατά τα τελευταία δύο χρόνια, έχει κάνει τον εαυτό του το μοναδικό ξεκάθαρο αστέρι τής αντιπολίτευσης - και τον πιο αξιόπιστο υποψήφιο για πολιτικά αξιώματα.

Από την αρχή, ο Σομπιάνιν ήθελε τον Ναβάλνυ στον αγώνα, και το προχώρησε τόσο πολύ ώστε να τον βοηθήσει να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες υπογραφές για τις εκλογές, γιατί θεώρησε ότι θα μπορούσε να τον νικήσει εύκολα. Στην αρχή τού καλοκαιριού, δημοσκοπήσεις κρατικής επιρροής έδιναν στον Ναβάλνυ το πολύ 10% των ψήφων. Με το να συντρίψει την καλύτερη ελπίδα τής αντιπολίτευσης σε ένα καθαρό αγώνα, ο Σομπιάνιν ήλπιζε να ενισχύσει την συνολική θέση του Κρεμλίνου, ενώ θα αύξανε και το προσωπικό πολιτικό βάρος του μεταξύ των ελίτ.

Ο Ναβάλνυ και η ομάδα τής προεκλογικής του εκστρατείας κατάφεραν να ανατρέψουν αυτές τις προσδοκίες. Ως την περασμένη εβδομάδα, οι περισσότεροι δημοσκόποι θεωρούσαν ότι ως το 20% των ψήφων ήταν εφικτό για τον Ναβάλνυ και, σε περίπτωση που αυτός το πετύχαινε, θα ήταν ένα σημάδι για τις πολιτικές του ικανότητες και τις μελλοντικές του δυνατότητες. Στο τέλος, πήρε 27% των ψήφων, σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση. Το πέτυχε αυτό χωρίς πρόσβαση σε ομοσπονδιακή τηλεόραση ή στο είδος των πλεονεκτημάτων που δίνονται στους κατεστημένους φορείς που τάσσονται υπέρ τού Κρεμλίνου, όπως λεγεώνες πιστών, δημοσίων υπαλλήλων ψηφοφόρων ή η δυνατότητα να συνδυάσουν επίσημα καθήκοντα και προεκλογική δραστηριότητα.

Αντί όλων αυτών, ο Ναβάλνυ διεξήγαγε έναν προεκλογικό αγώνα πότρα-πόρτα με τους πολίτες – λέγεται ότι αντέγραψε ατάκες από τα επεισόδια του «The Wire» - στην διάρκεια του οποίου έκανε συναντήσεις με τους ψηφοφόρους έξω από εισόδους μετρό και είχε ομάδες εθελοντών που μοίραζαν προεκλογικά φυλλάδια και πινακίδες σε όλη την πόλη. Συγκέντρωσε δωρεές 3 εκατομμυρίων δολαρίων, ένα επίτευγμα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί σε μια χώρα που δεν έχει καμία κουλτούρα για μικρής κλίμακας φιλανθρωπία και για πολιτικές δωρεές. Ήταν μια άνευ προηγουμένου επίδειξη ζήλου και πρωτοβουλίας στην εποχή του Πούτιν, μια πολιτική εποχή που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από κυνική αποστασιοποίηση και δυσπιστία για οτιδήποτε φέρει ακόμα το άρωμα της επίσημης πολιτικής.

Αντιθέτως, ο Σομπιάνιν αγωνίστηκε με τον συνήθη τρόπο. Δηλαδή, μόλις και μετά βίας έκανε κάτι. Στηρίχθηκε στην εικόνα του ως ικανού, καλοπροαίρετου τεχνοκράτη για τον οποίο η επιφυλακτικότητα από το εκλογικό σώμα έχει μετατραπεί σε αρετή. Η θητεία του ως δήμαρχος της Μόσχας - διορίστηκε το 2010 από τον τότε πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, οπότε ετούτη είναι η πρώτη εκλογή του - έχει όντως πάει αρκετά καλά, με τα πάντα, από τα πάρκα της πόλης ως την διαβόητη κατάσταση στάθμευσης, να βελτιώνονται στις μέρεςτου. Δεν συναντήθηκε άμεσα με ψηφοφόρους ούτε συμμετείχε σε ντιμπέιτ, αλλά το κρατικό Channel One τον παρουσίασε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων 24 φορές μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Ιστορικά, αυτό ήταν αρκετό για να καταγάγει ένας υποψήφιος που είναι του περιβάλλοντος του Κρεμλίνου μια εύκολη νίκη όταν οι αντίπαλοι υποψήφιοι είναι άφαντοι και δεν ενθουσιάζουν.

Αλλά η συνήθης στρατηγική απέτυχε στον Σομπιάνιν. Η προσέλευση την ημέρα των εκλογών ήταν μόνο 32%, και η δημόσια έκθεση του Σομπιάνιν ήταν πολύ χαμηλότερη από το αναμενόμενο. Τα προηγούμενα χρόνια, η χαμηλή προσέλευση ευνοούσε τους υποψήφιους του Κρεμλίνου: όσο λιγότερη φασαρία, τόσο το καλύτερο, καθώς προσερχόταν στην κάλπη μόνο εκείνο που οι Ρώσοι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «πειθαρχημένο εκλογικό σώμα». Αλλά, καθώς ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του άρχισαν να ανησυχούν για μια πιθανή αποδυνάμωση της θέσης τους, η ελάχιστη συμμετοχή τούς έριξε σε μια παγίδα: για να συνεχίσουν να είναι προβλέψιμες οι εκλογές, οι Αρχές έπρεπε να τις υποτιμήσουν - αν όχι να τις δυσφημίσουν -, αλλά αυτό, με τη σειρά του, υπονόμευσε τη νομιμοποίηση εκείνων που προορίζονταν για να κυβερνήσουν.

Αυτός είναι, εν μέρει, ο λόγος γιατί το Κρεμλίνο συγκατένευσε για ένα ελεγχόμενο πείραμα, αφήνοντας σε μεγάλο βαθμό ανεμπόδιστη την εκστρατεία τού Ναβάλνυ. Ωστόσο, το Κρεμλίνο δεν προώθησε την δική του υποψηφιότητα με ιδιαίτερες πρωτοβουλίες – ο Σομπιάνιν διεξήγαγε μια μάλλον άτονη, αποστασιοποιημένη εκστρατεία, επιτρέποντας στον Ναβάλνυ να απορροφήσει όλη την ενέργεια στην πόλη. Ο Andrei Grazhdankin, ο αναπληρωτής διευθυντής του Levada Center, ενός ανεξάρτητου οργανισμού δημοσκοπήσεων, είπε ότι η εκλογική βάση του Σομπιάνιν έμεινε «αποπροσανατολισμένη» και «δεν ήξερε τι της ζητείται, δεν ήξερε πώς να ενεργήσει». Και έτσι, μου είπε ο Grazhdankin, «απλά δεν πήγε στα εκλογικά κέντρα».