Ξανά στον δρόμο τής δημοκρατίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ξανά στον δρόμο τής δημοκρατίας

Γιατί είναι σημαντική για τις Μαλδίβες η επάνοδος στην εξουσία τού Mohamed Nasheed
Περίληψη: 

Πίνοντας κοκτέιλ σε ένα απομονωμένο θέρετρο στις Μαλδίβες, θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι, μόλις πέρυσι, ισλαμιστές οπαδοί τής σκληρής πολιτικής γραμμής βοήθησαν να ανατραπεί ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας. Καθώς οι Μαλδίβες πραγματοποιούν τις πρώτες εκλογές μετά το πραξικόπημα, προσφέρουν σημαντικά διδάγματα για άλλες χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο.

Ο ERIC RANDOLPH είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος και αναλυτής για το IHS Jane’s.

Οι περισσότεροι από τα εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τις Μαλδίβες κάθε χρόνο φεύγουν χωρίς να πάρουν ούτε καν μια γεύση από την πολιτική βία που έχει συγκλονίσει την χώρα τα τελευταία χρόνια. Αν κάποιος πίνει κοκτέιλ στα απομονωμένα θέρετρα του νησιού, είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί ότι οι νησιώτες κυβερνώντο, μέχρι πριν από πέντε χρόνια, από τη μακροβιότερη δικτατορία της Ασίας, ότι εκατοντάδες έχουν τραυματιστεί σοβαρά σε διαδηλώσεις, ότι τουλάχιστον ένας υψηλά ιστάμενος πολιτικός μαχαιρώθηκε θανάσιμα στο δρόμο τα τελευταία χρόνια, και ότι σκληροπυρηνικοί πολιτικοί ισλαμιστές βοήθησαν στην ανατροπή του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου τής χώρας μόλις πέρυσι.

Μπορεί επίσης να είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτό που συμβαίνει εδώ έχει σημασία για τον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά, η σταθερότητα στις Μαλδίβες - μια σουνιτική μουσουλμανική χώρα 300.000 ανθρώπων διάσπαρτων σε σχεδόν 1.200 νησιά που βρίσκονται στη μέση τού Ινδικού Ωκεανού - είναι σημαντική. Η χώρα βρίσκεται σε έναν μείζονα εμπορικό δίαυλο μεταξύ τής Ανατολικής Αφρικής και της Κίνας, και θα μπορούσε να λειτουργήσει είτε ως προπύργιο κατά της πειρατείας και του λαθρεμπορίου είτε ως μέρος του προβλήματος. Το παράδειγμά της καταδεικνύει, επίσης, τον κίνδυνο από το ισλαμικό αντάρτικο που διαδίδεται -με την χρηματοδότηση από Σαουδάραβες κληρικούς- σε άλλοτε μετριοπαθείς μουσουλμανικές χώρες, απειλώντας ενδεχομένως γειτονικά κράτη όπως η Ινδία. Τέλος, καθώς οι Μαλδίβες οργανώνουν τις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές, δίνουν σημαντικά διδάγματα σε άλλες χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο. Πράγματι, οι προκλήσεις που αντιμετώπισε από την θέσπιση του νέου συντάγματος το 2008 και μετά – αντιμετωπίζοντας την κληρονομιά τού αυταρχικού παρελθόντος και διευθετώντας τις απειλές που απελευθερώθηκαν με την δημοκρατία - αντανακλούν εκείνες των άλλων χωρών που υποβάλλονται σε ταχεία αλλαγή, από τη Βιρμανία ως την Αίγυπτο και πέραν αυτών.

Ο GAYOOM ΕΦΥΓΕ

Επί τρεις δεκαετίες ως το καλοκαίρι του 2008, τις Μαλδίβες κυβέρνησε ένας άνθρωπος: ο Maumoon Abdul Gayoom. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του - η διαρκέστερη στην Ασία εκείνη την εποχή - έκανε πολλά για να ενισχύσει την τουριστική βιομηχανία, ενώ κατέστειλε βίαια κάθε υπόνοια αντιπολίτευσης, και άφηνε την φτώχεια, την ανεργία και τα ναρκωτικά να βρίσκονται στα ύψη. Έως τα μέσα του 2008, εν μέσω εντεινόμενων εγχώριων διαδηλώσεων και διεθνών επικρίσεων, συμφώνησε να θεσπίσει ένα νέο σύνταγμα, το οποίο οδήγησε στις πρώτες δημοκρατικές προεδρικές εκλογές τής χώρας και στην παραίτησή του από την εξουσία. Ο χαρισματικός Mohamed Nasheed, του οποίου το Δημοκρατικό Κόμμα των Μαλδίβων (MDP) πρωτοστατούσε στις διαμαρτυρίες κατά του Gayoom, επικράτησε εύκολα.

Ο Nasheed, ο οποίος είχε υποστεί 12 συλλήψεις, βασανιστήρια, κι έξι χρόνια στη φυλακή, θεωρούμενος ως «κρατούμενος συνείδησης» από τη Διεθνή Αμνηστία, πήρε την εξουσία καβαλώντας το κύμα της λαϊκής ευφορίας. Μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, όμως, ξαναρίχτηκε πίσω στη θάλασσα μετά από πρωτοφανώς βίαιες διαμαρτυρίες στους πολυσύχναστους δρόμους τής πρωτεύουσας του νησιού, Μαλέ.

Από την αρχή, ο Nasheed αντιμετώπιζε σοβαρά εμπόδια στη διακυβέρνησή του, κυρίως από το ντόπιο συντηρητικό λόμπι, που αποτελείται από ισχυρές προσωπικότητες των επιχειρήσεων οι οποίες είχαν πλουτίσει υπό την προστασία τού Gayoom. Υπήρχε επίσης ένα σημαντικό τμήμα τού πληθυσμού, ιδιαίτερα στα πιο απομακρυσμένα και συντηρητικά νησιά, που εξακολουθούσαν να στηρίζουν τον «πατέρα του έθνους», έναν ρόλο που ο πρώην δικτάτορας είχε καλλιεργήσει για 30 χρόνια.

Στις επόμενες βουλευτικές εκλογές το Μάιο του 2009, το Κόμμα Dhivehi Rayyithunge (DRP) του Gayoom κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών, λαμβάνοντας 28 έναντι 26 του MDP. Το DRP υποστήρηξε τους νέους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά έπεσε καθώς αντιστάθηκε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα αμφισβητούσαν την παραδοσιακή ελίτ. Το αποτέλεσμα ήταν αδιέξοδο: τον Ιούλιο του 2010, ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο τού Nasheed παραιτήθηκε απογοητευμένο από τις, όπως τις ονόμασε, «τακτικές της καμμένης γης» της αντιπολίτευσης, η οποία είχε μπλοκάρει σχεδόν κάθε πρωτοβουλία.

Τα θεσμικά όργανα της χώρας ήταν ιδιαίτερα ανθεκτικά στην αλλαγή. Η ιεραρχία τής αστυνομίας και η γραφειοκρατία της είχαν ρητά εκπαιδευτεί να θεωρούν τον Nasheed και το MDP ως ιδεολογικούς εχθρούς. Εν τω μεταξύ, ο Gayoom είχε διορίσει προσωπικά τον κάθε δικαστή. Μόνο το 40% από αυτούς είχε κάποια επίσημη νομική κατάρτιση, καθώς η απλή φοίτηση σε ισλαμικό πανεπιστήμιο του εξωτερικού, με κάποια υποχρεωτική εκπαίδευση στη σαρία, θεωρούνταν επαρκή προσόντα.

Το νέο σύνταγμα της χώρας έδωσε μια διετή προθεσμία για την επανεξέταση του Σώματος των 200 δικαστών της χώρας, προκειμένου να εντοπίσει εκείνους που δεν έχουν επαρκή προσόντα και να τους απομακρύνει από τις θέσεις τους μέχρι να επανεκπαιδευτούν. Η νεοσυσταθείσα Επιτροπή Δικαστικών Υπηρεσιών, η οποία ήταν επιφορτισμένη με τη διενέργεια της αναθεώρησης, διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 20 δικαστές είχαν καταδικαστεί για εγκλήματα που κυμαίνονται από τη διατάραξη της δημόσιας τάξης ως την ενδοοικογενειακή βία. Ωστόσο, η κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει μόνο έξι δικαστές για επανεκπαίδευση. Ορισμένα μέλη τής επιτροπής διαμαρτυρήθηκαν για την διαφθορά και την έλλειψη διαφάνειας στη διαδικασία, αλλά ο Nasheed αγνόησε τις επικρίσεις τους, επιδιώκοντας απελπισμένα την επίτευξη μιας συμφωνίας που θα απέτρεπε μια συνολική διάλυση του δικαστικού Σώματος. Η απόφασή του αυτή θα γυρνούσε αργότερα σαν μπούμερανγκ με θεαματικό τρόπο.