Πώς να εξουδετερώσετε μια χημική βόμβα

Τέταρτον, ένα βασικό σημείο των διατάξεων της Σύμβασης για τα Χημικά Όπλα είναι το δικαίωμα να διερευνάται η πιθανότητα μη συμμόρφωσης με αυτήν, σε οποιοδήποτε μέρος, οποιαδήποτε στιγμή. Οι επιθεωρητές τής OPCW έχουν εκπαιδευτεί σε αυτό το είδος επιθεωρήσεων, αλλά ποτέ δεν τις έχουν κάνει στην πράξη. Επιπλέον, στις δηλωμένες τοποθεσίες, οι διαδικασίες απαιτούν από τους επιθεωρητές να ειδοποιούν για την άφιξή τους εκ των προτέρων. Μόλις φτάσουν εκεί, δεν επιτρέπεται ούτε έχουν συνηθίσει να ψάχνουν σε κάθε γωνία και σχισμή για σημάδια μη συμμόρφωσης. Η αμερικανορωσική συμφωνία απηχεί τη Σύμβαση με την υπογράμμιση της ανάγκης για «άμεσο και απρόσκοπτο δικαίωμα να επιθεωρηθεί οποιαδήποτε τοποθεσία ή και όλες οι τοποθεσίες» στη Συρία. Το πλαίσιο αφήνει το Εκτελεστικό Συμβούλιο του OPCW να καταλήξει σε «αυστηρά ειδικά μέτρα ελέγχου» για να στηρίξει το εν λόγω δικαίωμα. Το πώς το Συμβούλιο θα ερμηνεύσει το αίτημα αυτό θα είναι κρίσιμο. Για παράδειγμα, εάν κρίνει ότι τα ειδικά μέτρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε αδήλωτες τοποθεσίες, οι συνήθεις διαδικασίες ελέγχου από τη Συνθήκη θα εμποδίσουν τους επιθεωρητές από το να συλλέξουν με ταχύτητα τα κρίσιμα στοιχεία που αντιστοιχούν στις δηλωμένες τοποθεσίες - στοιχεία που θα είναι πολύτιμα για τον προσδιορισμό τού αν ο Άσαντ προσπαθεί να αποκρύψει μέρος των χημικών του όπλων. Και, περιττό να πούμε, το κυνήγι για αδήλωτο οπλισμό σε περιοχές συγκρούσεων θα είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη υπόθεση.

Τέλος, αναγνωρίζοντας ότι η κατάσταση στην Συρία θα εξαντλήσει αριθμητικά το ανθρώπινο δυναμικό τών ήδη απασχολημένων μικρών ομάδων επιθεωρητών, το αμερικανορωσικό πλαίσιο συνιστά την αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού αυτών των ομάδων. Προφανώς, οι κυβερνήσεις θα κληθούν να δανείσουν βετεράνους τής «Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών» (UNSCOM) και της «Επιτροπής Παρακολούθησης, Ελέγχου και Επιθεώρησης των Ηνωμένων Εθνών» ώστε να αυξήσουν το στελεχιακό δυναμικό τού OPCW. Και οι δύο οργανώσεις ενεπλάκησαν στον αφοπλισμό τού Ιράκ μετά τον πόλεμο του Κόλπου, το 1991. Παρά το γεγονός ότι η δεύτερη Επιτροπή δεν είχε δει πολύ δράση, η πρώτη διέλυσε τα γνωστά προγράμματα βιολογικών και πυρηνικών όπλων τού Σαντάμ, ενώ κατέγραψε κι επέβλεψε την καταστροφή τού χημικού οπλοστασίου του. Όλοι αυτοί οι βετεράνοι διαθέτουν πρακτική εκπαίδευση στις επιθεωρήσεις όπως και εμπειρία. Παρ’ όλ’ αυτά, μπορεί κανείς να προβλέψει λογικά μια πολιτισμική σύγκρουση μεταξύ των επιθεωρητών του OPCW, οι οποίοι έχουν συνηθίσει σε μια κατά γράμμα προσέγγιση, και των ερευνητών τής UNSCOM, οι οποίοι γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις αρετές τής μεθόδου «μην αφήσεις ούτε πέτρα που να μην σηκώσεις». Μια άλλη ανησυχία προέρχεται από το γεγονός ότι η Συνθήκη για τα Χημικά Όπλα δίνει στα μέλη της το δικαίωμα να ελέγξουν και να απορρίψουν τους επιθεωρητές που έρχονται για έρευνα. Το να επιτραπεί στον Άσαντ να επιλέξει όσους προέρχονται από χώρες φιλικές προς τη Συρία θα ήταν καταστροφικό, και γι’ αυτό το Εκτελεστικό Συμβούλιο του OPCW θα πρέπει να παραβλέψει αυτό το δικαίωμα.

Προς το παρόν, η τύχη τού αμερικανορωσικού σχεδίου βρίσκεται στα χέρια τού Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του Εκτελεστικού Συμβουλίου τού OPCW, οι οποίοι πρέπει να μετατρέψουν τώρα την αρχική συμφωνία σε ένα νομικά δεσμευτικό σύμφωνο. Στη Νέα Υόρκη, ορισμένοι διπλωμάτες θα αντιδράσουν στη σύσταση του πλαισίου που θέτει την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας υπό την ομπρέλα τού κεφαλαίου 7 του Οργανισμού, επιτρέποντας έτσι την πιθανή χρήση βίας σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Αδικαιολογήτως, δεδομένης της αποστολής του, ο OPCW αποτελεί ένα νυσταλέο τέλμα για τη μη διάδοση [όπλων μαζικής καταστροφής] και τον αφοπλισμό, τουλάχιστον σε σύγκριση με την -πιο γνωστή στο ευρύ κινό- Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Το 41μελές Εκτελεστικό Συμβούλιο του OPCW, το οποίο περιλαμβάνει την Ινδία και το Ιράν, δεν έχει καταπιαστεί ποτέ με κάτι τόσο επείγον ή σημαντικό ώστε να διατηρήσει την ακεραιότητα του κανόνα κατά της διάδοσης των χημικών όπλων. Για να έχει η πρωτοβουλία του αφοπλισμού πιθανότητα επιτυχίας, θα πρέπει και τα δύο όργανα λήψης αποφάσεων να επικεντρωθούν στην κρίσιμη απειλή για την ασφάλεια που δημιουργούν τα χημικά όπλα στη Συρία, λαμβάνοντας υπόψη αυτά που έχουν ήδη δει εκεί.

Αν ξεπεραστούν τα διπλωματικά εμπόδια, το επόμενο εμπόδιο θα είναι ο Άσαντ, ο οποίος έθεσε δημόσια τρεις προϋποθέσεις για τη συνεργασία του στον χημικό αφοπλισμό: Πρώτον, η απειλή τής στρατιωτικής επέμβασης πρέπει να φύγει από το τραπέζι. Δεύτερον, η παροχή όπλων προς τις δυνάμεις τής αντιπολίτευσης πρέπει να σταματήσει. Και τρίτον, ο χημικός αφοπλισμός τής Συρίας πρέπει να συνδεθεί με τον πυρηνικό αφοπλισμό τού Ισραήλ. Η αμερικανορωσική συμφωνία ούτε ανταποκρίνεται ούτε απαντά σε αυτές τις προϋποθέσεις. Η δημοσιοποίηση, στις 16 Σεπτεμβρίου, της έκθεσης του ΟΗΕ σχετικά με τις επιθέσεις τής 21ης Αυγούστου, η οποία διαπίστωνε «σαφείς και πειστικές αποδείξεις», συμπεριλαμβανομένου του συμπεράσματος μετά από μελέτη βιοϊατρικών και περιβαλλοντικών δειγμάτων ότι ρουκέτες που περιέχουν σαρίν χρησιμοποιήθηκαν σε επιθέσεις σε τρία προάστια της Δαμασκού, θα πρέπει να ασκήσει κάποια πίεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας τού ΟΗΕ και το Εκτελεστικό Συμβούλιο του OPCW προκειμένου να λάβουν αποφάσεις που θα ενισχύσουν τους επιθεωρητές και θα καταστήσουν σαφές στον Άσαντ ότι ο κόσμος δεν θα ανεχθεί την χρήση δηλητηριωδών αερίων. Παρ’ όλ’ αυτά, μόνο ο χρόνος θα δείξει αν ο Άσαντ θα καταθέσει ως το τέλος της εβδομάδας την αρχική δήλωση περιγραφής των χημικών όπλων του όπως απαιτεί το αμερικανορωσικό πλαίσιο, κάτι που είναι απαραίτητο για λόγους προγραμματισμού, και θα είναι το πρώτο από τα πολλά δείγματα για τη σοβαρότητα των προθέσεων του Άσαντ να απωλέσει το χημικό του οπλοστάσιο.