Ο πυρετός για τις σπάνιες γαίες τής Γροιλανδίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο πυρετός για τις σπάνιες γαίες τής Γροιλανδίας

Γράμμα από το Nuuk
Περίληψη: 

Κάποτε, οι μεσίτες τής παγκόσμιας ισχύος είχαν υποτιμήσει την Γροιλανδία ως μια λευκή κηλίδα στον παγκόσμιο χάρτη. Αυτό δεν ισχύει πλέον: Επενδυτές από την Αυστραλία ως τον Καναδά και την Κίνα συρρέουν στο νησί για τον επόμενο μεγάλο διαγωνισμό επί του ορυκτού της πλούτου. Οι μεγάλης κλίμακας εξορύξεις, ωστόσο, δεν θα είναι χωρίς κινδύνους.

Η ANNA-KATARINA GRAVGAARD είναι ελεύθερη ρεπόρτερ με έδρα την Κοπεγχάγη.

Η Benedikte Vahl, μια συνταξιούχος δασκάλα, έχει μόνο μια ελπίδα για την Ναρσάκ, την ιδιαίτερη πατρίδα της με τα πολύχρωμα ξύλινα σπίτια που είναι χτισμένη μέσα σε ένα φιόρδ, στη νότια Γροιλανδία: ότι ένα ορυχείο θα ανοίξει σύντομα στο κοντινό Kuannersuit, φέρνοντας επενδύσεις και θέσεις εργασίας που είναι οδυνηρά απαραίτητες [1]. Οι καιροί είναι τόσο σκληροί, που, κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, πάνω από 600 από τους γείτονές της έχουν φύγει ήδη από τον μικρό δήμο που μετρά 7.000 δημότες. Οι εξορύξεις μπορεί να είναι η τελευταία ελπίδα. «Δεν βλέπω καμία άλλη λύση», λέει η Vahl.

Το Kuannersuit έχει από καιρό προσελκύσει το ενδιαφέρον των γεωλόγων. Είναι γεμάτο με όμορφες πέτρες, όπως το ροζ tugtupite (το «αίμα ταράνδου» στα γροιλανδέζικα) και στο υπέδαφός του βρίσκονται πάνω από 200 σπάνια ορυκτά, 15 από τα οποία δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού στον κόσμο. Αλλά, αυτές τις μέρες, όλα τα μάτια είναι στραμμένα στις λεγόμενες σπάνιες γαίες τής περιοχής – δηλαδή, πρώτες ύλες απαραίτητες για προϊόντα τεχνολογίας, όπως τα κινητά τηλέφωνα, οι ανεμογεννήτριες και τα υβριδικά αυτοκίνητα. Για χρόνια, η Κίνα κατείχε παγκοσμίως σχεδόν το μονοπώλιο, ελέγχοντας ένα μερίδιο της τάξης τού 85%. (Ο αριθμός αυτός έχει πέσει από το υψηλό τού 95% πριν από ένα χρόνο, χάρη στις προσπάθειες των ΗΠΑ και της Αυστραλίας να ξεκινήσουν την εξόρυξη των δικών τους σπάνιων γαιών). Το Kuannersuit περιέχει μέχρι 10 εκατομμύρια τόνους από τα μέταλλα αυτά και θα μπορούσε να παράγει 40.000 τόνους ετησίως. Συνολικά, η Γροιλανδία θα μπορούσε δυνητικά να παράγει πάνω από το 20% έως 25% της παγκόσμιας παραγωγής.

Οι μεσίτες τής παγκόσμιας ισχύος κάποτε είχαν υποτιμήσει την Γροιλανδία ως μια λευκή κηλίδα στον παγκόσμιο χάρτη. Αυτό δεν ισχύει πλέον: Επενδυτές από την Αυστραλία ως τον Καναδά και την Κίνα συρρέουν στο νησί για τον επόμενο μεγάλο διαγωνισμό επί του ορυκτού της πλούτου. Και δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι για να σταθούν εμπόδιο στον δρόμο τους. Η Γροιλανδία είναι μια από τις λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές τού πλανήτη. Οι 57.000 κάτοικοί της - το 90% είναι αυτόχθονες Ινουίτ τής Γροιλανδίας - ζουν διάσπαρτοι σε μια καλυμμένη από πάγο έκταση περίπου ίση με το ένα τρίτο τού μεγέθους τής Αυστραλίας.

Αν και οι Γροιλανδοί κέρδισαν το δικαίωμα να κυβερνούν τις εσωτερικές τους υποθέσεις το 2009, δεν έχουν ακόμη υλοποιήσει τις φιλοδοξίες τους για πλήρη ανεξαρτησία. Η Δανία εξακολουθεί να παρέχει την άμυνα της Γροιλανδίας, και η εκκλησία τής Δανίας και η μοναρχία της έχουν διατηρήσει τον επίσημο ρόλο τους. Αλλά, η μεγαλύτερη πηγή εξάρτησης ήταν πάντα οικονομική: η Γροιλανδία εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τις δανέζικες κορόνες ως νόμισμά της, και στηρίζεται στην δανέζικη αγορά για να απορροφήσει πάνω από το 60% των εξαγωγών της και να παρέχει σχεδόν το 65% των εισαγωγών της. Για να επιτευχθεί η πλήρης ανεξαρτησία της, με άλλα λόγια, η Γροιλανδία πρέπει να βρει νέους εμπορικούς εταίρους και να έχει κάτι να εμπορευθεί. Η Γροιλανδία στερείται των υποδομών, του πληθυσμού και του εκπαιδευτικού συστήματος για να αναπτύξει την οικονομία της με άλλο τρόπο. Οι φυσικοί πόροι προσφέρουν την καλύτερη ευκαιρία της για πρόοδο.

Ιστορικά, όμως, τρία εμπόδια έχουν σταθεί στον δρόμο για μια μεγάλης κλίμακας εξόρυξη. Πρώτον, μέχρι πρόσφατα, ένα παχύ στρώμα πάγου κάλυπτε τις πλούσιες σε μέταλλα περιοχές τού βορρά. Δεύτερον, μέχρι το 2009, το Βασίλειο της Δανίας, το οποίο αντιτίθετο στην εξόρυξη ουρανίου, ασκούσε σχεδόν πλήρη έλεγχο πάνω στις υποθέσεις τής Γροιλανδίας. Τρίτον, η μακροχρόνια απαγόρευση της εξόρυξης ουρανίου εμπόδισε αποτελεσματικά κάθε είδος εξόρυξης σπάνιων γαιών σε μέρη όπως το Kuannersuit, όπου οι επικερδείς σπάνιες γαίες είναι αναμεμιγμένες με άφθονα αποθέματα ουρανίου.

Αλλά, τώρα οι πάγοι λιώνουν και τη Γροιλανδία αυτοδιοικείται. Επίσης, οι νόμοι αλλάζουν. Στις εκλογές τον περασμένο Μάρτιο, η απαγόρευση ήταν το κυρίαρχο θέμα τής προεκλογικής εκστρατείας [2]. Το σοσιαλδημοκρατικό Siumut (Προοδευτικό) Κόμμα κέρδισε 43% των ψήφων υποσχόμενο την άρση τής απαγόρευσης καθώς και να διαπραγματευθεί την πληρωμή ακριβών δικαιωμάτων (royalties) από διεθνείς εταιρείες εξόρυξης. Αυτή την εβδομάδα, η πρωθυπουργός Aleqa Hammond έκανε ένα κρίσιμο πρώτο βήμα προς την υλοποίηση αυτής τής υπόσχεσης, ανατρέποντας τον απαγορευτικό νόμο στη Βουλή με διαφορά μιας μόνο ψήφου (15-14) στην σχετική ψηφοφορία. Η κυβέρνησή της έχει επίσης υπογράψει μια 30ετή συμφωνία με την London Mining για την εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος - το μεγαλύτερο έργο αυτού τού είδους στην ιστορία τής Γροιλανδίας.

Η νίκη δεν ήρθε εύκολα [3]. Την παραμονή τής ψηφοφορίας, η κυβέρνηση της Hammond έπρεπε να σπάσει την συμφωνία με τον έναν από τους δύο εταίρους της στον κυβερνητικό συνασπισμό, το αριστερό εθνικιστικό Partii Inuit (Λαϊκό Κόμμα), γιατί δεν μπορούσε να υποστηρίξει την κατάργηση του νόμου. Με την Hammond θριαμβευτή, η Benedikte Vahl ίσως να δει επιτέλους τις ελπίδες της για ένα ορυχείο στο Kuannersuit να πραγματοποιούνται.

ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ