Ένας ψεύτικος αποχαιρετισμός στα όπλα… | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένας ψεύτικος αποχαιρετισμός στα όπλα…

Γιατί ο Άσαντ δεν θα αποχωριστεί τα δηλητηριώδη αέρια

Τις προηγούμενες ημέρες, οι επιθεωρητές από τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) έφτασαν στην Δαμασκό της Συρίας, όπου θα ξεκινήσει η εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία τής καταστροφής τού χημικού οπλοστασίου τού προέδρου τής Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ. Οι επιθεωρητές πηγαίνουν βασιζόμενοι σε ένα ομόφωνο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το οποίο θεωρεί ως δεδομένη την συνεργασία του Ασάντ στη διαδικασία αφοπλισμού. (Ο Άσαντ έπληξε αμάχους στα προάστια της Δαμασκού στις 21 Αυγούστου με χημικό αέριο νεύρων «σαρίν», περιστατικό μετά το οποίο η Ρωσία άλλαξε στάση απέναντί του. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την αμερικανική διπλωματία των κανονιοφόρων και την πρόσφατη έρευνα του ΟΗΕ [1] που εξέθεσε την χρήση χημικών αερίων στην Συρία, μπορεί να εξηγήσει γιατί ο Άσαντ προσχώρησε στην Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα και εξέφρασε την προθυμία του να παραιτηθεί των χημικών αποθεμάτων του).

Ωστόσο, αντίθετα με μια θαυματουργή αλλαγή προσωπικότητας, ο Άσαντ δεν θα πρέπει να αναμένεται ότι θα καταθέσει πειθήνια τα χημικά όπλα του. Λιγότερο από ένα μήνα πριν, αρνήθηκε σθεναρά ότι κατείχε χημικά όπλα, ανέβαλε την έρευνα του ΟΗΕ για μήνες, προσπάθησε να εξαφανίσει τα στοιχεία των πρόσφατων επιθέσεων με σαρίν μέσω επαναλαμβανόμενων συμβατικών βομβαρδισμών στις περιοχές όπου έλαβε χώρα η έκλυση αερίων, και έστρεψε τους ελεύθερους σκοπευτές του εναντίον των ερευνητών τού ΟΗΕ.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας και ο OPCW αμφότεροι δηλώνουν ότι ο Άσαντ θα πρέπει να χορηγήσει στους επιθεωρητές «απεριόριστη πρόσβαση». Αλλά κανείς από τους οργανισμούς αυτούς δεν έχει δημιουργήσει προϋποθέσεις ελέγχου επαχθέστερες από τις τυποποιημένες διαδικασίες του Οργανισμού για τα Χημικά Όπλα. Το καθεστώς ελέγχων τού Οργανισμού σε μεγάλο βαθμό έχει σχεδιαστεί για μια διαδικασία αφοπλισμού σε καθεστώς συνεργασίας. Εξισορροπεί τα δικαιώματα των επιθεωρητών έναντι εκείνων των κρατών που υφίστανται την επιθεώρηση, στα οποία επιτρέπεται κάποιος βαθμός ελέγχου σχετικά με το πόση πρόσβαση θα έχουν οι επιθεωρητές. Έτσι, ο Άσαντ μπορεί να μοχλεύσει τα δικαιώματα της Συρίας στο πλαίσιο του Οργανισμού ώστε να διασώσει μερικές από τις χημικές δυνατότητές του.

Φυσικά, ο Άσαντ μπορεί να έχει αρχίσει ήδη να απομακρύνει ό, τι θέλει να κρύψει από τους επιθεωρητές. Αλλά οι άνθρωποί του αναμφίβολα αναγνωρίζουν ότι μπορούν να ανατρέψουν νόμιμα τις πιεστικές προθεσμίες τού OPCW για την καταστροφή των αποθεμάτων και των εγκαταστάσεων παραγωγής. Για παράδειγμα, η Συρία θα μπορούσε να κρατήσει τους επιθεωρητές μακριά από ορισμένες περιοχές εγκαταστάσεων παραγωγής αν δηλώσει στον OPCW ότι οι χώροι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με τα χημικά όπλα. Η Συρία μπορεί επίσης να βραχυκυκλώσεις τις επιθεωρήσεις με το να κατηγορήσει τους επιθεωρητές ότι παρεμβαίνουν στην κανονική λειτουργία μιας εγκατάστασης ή ότι θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των εργασιών. Ο Άσαντ θα μπορούσε επίσης να αρνηθεί να παραδώσει τα σχετικά αρχεία, εδραιώνοντας την άγνοιά τους για τις χημικές δυνατότητες του οπλοστασίου του. Θα μπορούσε να απαιτήσει συμφωνίες μετά από διαπραγματεύσεις, συμφωνίες που θα διέπουν τους όρους των ελέγχων σε κάθε δηλωμένη εγκατάσταση που περιέχει χημικά όπλα. Θα μπορούσε να έχει ακόμα και το θράσος να υποβάλει αίτημα μετατροπής των εγκαταστάσεων παραγωγής δηλητηριωδών αερίων σε κανονικά εργοστάσια. Ο Άσαντ είναι πιθανό να συνεργαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά και να χρησιμοποιήσει τέτοιες τακτικές σε κάποιες άλλες. Με τον τρόπο αυτό, ο Άσαντ θα προωθήσει την ελπίδα ότι αφοπλίζεται, ακόμη και την ώρα που θα κάνει ελιγμούς για να διατηρήσει μια ελάχιστη ικανότητα χημικών όπλων - τέτοια που θα μπορούσε να ανασύρει σε μια έσχατη προσπάθεια να κρατηθεί στην εξουσία. Υπό παρόμοιες συνθήκες, ο πρώην ηγέτης τής Λιβύης, Μουαμάρ αλ-Καντάφι, έκρυψε «αέριο της μουστάρδας» ενώ παρέδιδε το περισσότερο από το κρυμμένο χημικό του οπλοστάσιο.

Ο Άσαντ μπορεί ακόμη και να μετατρέψει σε πλεονέκτημά του τις πολυδιαφημισμένες διατάξεις περί «πρόκλησης επιθεώρησης», οι οποίες ορίζουν ότι, ανά πάσα στιγμή, ο OPCW μπορεί να επιθεωρεί τις εγκαταστάσεις όπου υποψιάζεται ότι γίνεται εξαπάτηση. Εάν ο επικεφαλής του OPCW αναφέρει παράτυπο παιχνίδι της Συρίας κατά την διάρκεια της διαδικασίας αφοπλισμού, το 41μελές εκτελεστικό συμβούλιο του οργανισμού πρέπει να συνεδριάσει μέσα σε 24 ώρες, και τα τρία τέταρτα του Συμβουλίου πρέπει να επιτρέψουν μια «πρόκληση επιθεώρησης». Εάν εγκριθεί, άλλες δύο ημέρες θα μπορούσε να περάσουν πριν οι επιθεωρητές είναι σε θέση να δημιουργήσουν μια περίμετρο γύρω από την εν λόγω περιοχή. Ο Άσαντ θα μπορούσε να καθυστερήσει τότε τους επιθεωρητές για μέρες μέσω διαπραγματεύσεων για την πρόσβαση στην εν λόγω εγκατάσταση. Με άλλα λόγια, σχεδόν μια εβδομάδα θα μπορούσε να περάσει πριν ένας επιθεωρητής πατήσει το πόδι του μέσα για να εξετάσει μια πιθανή μη συμμόρφωση. Οι επιθεωρητές τού OPCW θα κάνουν το καλύτερο δυνατό, αλλά δεσμεύονται από τους κανόνες που δίνουν άφθονο χρόνο στον Άσαντ να μετακινήσει τον εξοπλισμό που θέλει να κρατήσει ή να καταστρέψει τα αποδεικτικά στοιχεία τής μη συμμόρφωσής του.

Αν αυτή η ιστορία ακούγεται οικεία, είναι επειδή προέρχεται ακριβώς από το σενάριο του πρώην ηγέτη τού Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν. Στις 28 Ιουνίου 1991, ο Σαντάμ έβγαλε εξοπλισμό εμπλουτισμού ουρανίου - ηλεκτρομαγνητικούς διαχωριστές ισοτόπων που ονομάζονται calutrons - από την πίσω είσοδο μιας στρατιωτικής αποθήκης στην Αλ Φαλούτζα την ώρα που οι επιθεωρητές προσκαλούντο στην μπροστινή πύλη. Ο Σαντάμ επίσης είχε εξασφαλίσει ότι το προσωπικό σε όλες τις οπλικές εγκαταστάσεις του ήταν έτοιμο να μετακινήσει ή να καταστρέψει βασικά αποδεικτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων σχεδίων κατασκευής όπλων, εντός 15 λεπτών από την άφιξη μιας ομάδας επιθεωρητών. Μεταξύ πολλών άλλων τακτικών τού κυνηγιού «γάτας με ποντίκι» που ο Σαντάμ χρησιμοποιούσε σε μια προσπάθεια να διατηρήσει όπλα μαζικής καταστροφής που κατείχε, ήταν ότι κατέθεσε έναν κατακλυσμό ελλιπών και ανακριβών δηλώσεων σχετικά με τα προγράμματα όπλων μαζικής καταστροφής και έθαψε απαγορευμένα όπλα.

Ο Άσαντ σίγουρα έχει παρατηρήσει με ικανοποίηση ότι η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας έχει στην πραγματικότητα αναβάλει μια συζήτηση σχετικά με την χρήση βίας εναντίον του ή της επιβολής κυρώσεων προκειμένου να συμμορφωθεί. Με την αντίθεση της Ρωσίας για παρέμβαση να εδραιώνεται, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ίσως να πρέπει να σταθμίσει τα οφέλη από έναν βομβαρδισμό τού μη χημικού στρατιωτικού εξοπλισμού τού Άσαντ χωρίς την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Με λίγα λόγια, αν ο Άσαντ μείνει πιστός στα συμφωνηθέντα, το Συμβούλιο Ασφαλείας θα πρέπει να είναι έτοιμο να ζητήσει δικαιώματα απεριόριστων ελέγχων από την Ειδική Επιτροπή, η οποία συστάθηκε για τον αφοπλισμό τού Ιράκ μετά τον πόλεμο του Κόλπου το 1991. Υπό αυτούς τους όρους, το Ιράκ δεν είχε δικαίωμα να αρνηθεί την πρόσβαση στους επιθεωρητές, αναγκάζοντας τον Σαντάμ να ξεκλειδώσει όλες τις πόρτες και να προσφέρει στους επιθεωρητές κάθε πληροφορία που ζητούσαν. Ως αποτέλεσμα, η Ειδική Επιτροπή είχε αφαιρέσει επιτυχώς από τον Σαντάμ τα πυρηνικά, βιολογικά και χημικά οπλικά του συστήματα.

Όπως συνέβη και με τον Σαντάμ, όμως, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να είναι έτοιμοι να επισείσουν το ενδεχόμενο εφαρμογής βίας ώστε να λυγίσουν τον Άσαντ. Τουλάχιστον τότε οι επιθεωρητές θα έχουν μια καλύτερη πιθανότητα να πετύχουν στο επικίνδυνο έργο τους.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139970/amy-e-smithson/a-phony-far...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.un.org/disarmament/content/slideshow/Secretary_General_Report...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr