Πώς θα χτιστεί ο νέος στρατός τής Λιβύης

Τον περασμένο μήνα, η Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Σούζαν Ράις συζητώντας τα σχέδια της κυβέρνησης Ομπάμα για μια πιο μετριοπαθή πολιτική στη Μέση Ανατολή, σημείωσε ότι η Ουάσινγκτον «δεν μπορεί απλά να καταναλώνεται καθημερινά σε μια περιοχή, όσο σημαντική κι αν είναι». Από τώρα και στο εξής, υπονόησε, οι χώρες τής περιοχής, συμπεριλαμβανομένης τής Λιβύης, θα υποβιβαστούν στην δεύτερη βαθμίδα προτεραιοτήτων.

Καθώς μιλούσε, η Διοίκηση Αφρικής του αμερικανικού στρατού (Africa Command, AFRICOM) ετοιμαζόταν να ενισχύσει την βοήθειά της στη Λιβύη για να συνδράμει την χώρα να ξαναχτίσει τον αδύναμο τομέα ασφάλειάς της. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, η AFRICOM, μαζί με τις ένοπλες δυνάμεις τής Ιταλίας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου δεσμεύθηκε να συμβάλει στην κατάρτιση, την παροχή συμβουλών, και τον εξοπλισμό ενός νέου στρατού τής Λιβύης – μιας «δύναμης γενικού σκοπού» (general purpose force ) στην επίσημη στρατιωτική ορολογία. Το σχέδιο φαίνεται λογικό στα χαρτιά. Εκπαιδευμένη σε βάσεις εκτός Λιβύης, η νέα δύναμη θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να προβάλει την δική της εξουσία, να προστατεύσει εκλεγμένους αξιωματούχους και φορείς από τις πολιτοφυλακές που δρουν στο εσωτερικό τής χώρας και να υποχρεώσει τις παραστρατιωτικές ομάδες να αποστρατευθούν και να αφοπλιστούν. Η Ουάσιγκτον βλέπει την προσπάθεια ως ένα κρίσιμο βήμα προς την δημοκρατική μετάβαση της Λιβύης και ως έναν τρόπο να σταματήσει ο εξτρεμισμός και να προληφθεί η εξάπλωση της αναρχίας τής χώρας έξω από τα σύνορά της.

Αλλά, η σύνθεση της δύναμης, οι λεπτομέρειες της κατάρτισής της, ο βαθμός στον οποίο οι πολίτες της Λιβύης θα την επιβλέπουν και η ικανότητά της να ασχοληθεί με το εύρος των απειλών που αντιμετωπίζει η χώρα, είναι όλα ασαφή. Και το διακύβευμα είναι τεράστιο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιες παραστρατιωτικές ομάδες στην Λιβύη προσπαθούν να πλήξουν τον νέο στρατό πριν καν ξεκινήσει να λειτουργεί: μια σειρά από μυστηριώδεις δολοφονίες κατά αξιωματικών τού στρατού, κυρίως στα ανατολικά, πιθανόν είναι κατά το ήμισυ μια βεντέτα κατά εκπροσώπων τής παλαιάς τάξης και κατά το άλλο ήμισυ μια απόπειρα να αποτραπεί το μονοπώλιο της κεντρικής κυβέρνησης στον έλεγχο της νέας στρατιωτικής δύναμης.

Η περίπτωση της ξεχωριστής και λιγότερο δημοσιοποιημένης προσπάθειας των ΗΠΑ να εκπαιδεύσει μια μικρή λιβυκή μονάδα αντιτρομοκρατίας στο εσωτερικό τής Λιβύης νωρίτερα φέτος είναι διδακτική. Η μονάδα, που έχει συσταθεί από τις αμερικανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων, δεν ήταν καθόλου αντιπροσωπευτική τής περιφερειακής εικόνας τής Λιβύης: οι στρατολογήσεις φαίνεται ότι έγιναν με συντριπτική πλειοψηφία από δυτικούς αποκλείοντας τους από καιρό παραμελημένους ανατολικούς. Επιπλέον, η απουσία σαφών ορίων εξουσίας – κάτι σχεδόν αναπόφευκτο δεδομένου του κατακερματισμένου τομέα ασφάλειας της Λιβύης - σήμαινε ότι οι δυνατότητες της δύναμης θα μπορούσαν εύκολα να καταλήξουν να χρησιμοποιούνται κατά πολιτικών εχθρών όπως και κατά τρομοκρατών.

Τα πράγματα έφθασαν σε αδιέξοδο τον Αύγουστο, όταν μια φυλετική παραστρατιωτική ομάδα ξεκίνησε μια επιδρομή το χάραμα σε ένα ελλιπώς φυλασσόμενο στρατόπεδο εκπαίδευσης κοντά στην Τρίπολη. Δεν υπήρχαν στρατιώτες των ΗΠΑ εκεί, αλλά η παραστρατιωτική ομάδα πήρε ευαίσθητο αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό. Και αυτό σήμανε το τέλος τής αποστολής. Η προσπάθεια ματαιώθηκε και οι αμερικανικές δυνάμεις γύρισαν στην πατρίδα. (Η λιβυκή κυβέρνηση και οι αμερικανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων σήμερα ψάχνουν για ένα νέο κέντρο εκπαίδευσης στο εσωτερικό τής Λιβύης για να ξαναξεκινήσουν). Αντλώντας διδάγματα από αυτό το φιάσκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ σοφά αποφάσισαν ότι η νέα εκπαιδευτική αποστολή για μια δύναμη γενικού σκοπού θα πραγματοποιηθεί έξω από την Λιβύη - στην Βουλγαρία, την Ιταλία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά, αυτό από μόνο του δεν θα είναι αρκετό για να εξασφαλίσει ότι η προσπάθεια δεν θα αντιμετωπίσει πιο σημαντικά εμπόδια.
Πρώτον, πρέπει να προσδιοριστεί ο ακριβής ρόλος τής δύναμης. Όπως υποδηλώνει το όνομά της, θα είναι τακτικό πεζικό, επικεντρωμένο αρχικά στην εξασφάλιση των κυβερνητικών εγκαταστάσεων και την προστασία των δημοσίων λειτουργών. Αλλά, αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Λιβύη είναι μια πιο εξειδικευμένη, τύπου χωροφυλακής υπηρεσία για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των συνόρων, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και όπλων, και των εξεγέρσεων χαμηλής έντασης. Δεν χρειάζεται άλλη μια παραφουσκωμένη συμβατική στρατιωτική δύναμη που θα κάθεται στους στρατώνες της - ένα πολύ συχνό φαινόμενο στον αραβικό κόσμο, όπου οι απομονωμένοι και αυτοδιοικούμενοι στρατοί έχουν αποδειχθεί ανθυγιεινοί για την δημοκρατία. Η χώρα χρειάζεται επίσης ένα αποτελεσματικό, πολιτικά ελεγχόμενο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας για να επιβλέπει και να ξεμπλοκάρει τις αντιθέσεις στις λειτουργίες όλων των φορέων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των συνοριοφυλάκων, των δυνάμεων προστασίας πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και της αστυνομίας.