Η πεπατημένη τού Νάσσερ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πεπατημένη τού Νάσσερ

Πώς οι κινήσεις τού νέου Αιγύπτιου ηγέτη, αλ-Σίσι, παραπέμπουν στο παρελθόν

Τελικά, η σχέση μεταξύ του καθεστώτος τού Νάσσερ και των Ηνωμένων Πολιτειών αποδομήθηκε. Η αποτυχία είχε πολλαπλές αιτίες. Έχοντας βοηθήσει την άνοδο του Νάσσερ στην εξουσία και στη συνέχεια στην σταθεροποίησή του σε αυτήν, οι Ηνωμένες Πολιτείες «κρύωσαν» καθώς αυξήθηκαν οι εντάσεις μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Τελικά, οι υπερβολικές φιλοδοξίες τού Νάσσερ - που όλο και περισσότερο επικεντρώνονταν σε μια στρατιωτική εμπλοκή στην Αραβική Χερσόνησο μετά από το πραξικόπημα του 1962 στην Υεμένη - υπερέβησαν τα όσα η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να υποστηρίξει, καθιστώντας το δέλεαρ της σοβιετικής στήριξης ολοένα και πιο ελκυστικό για το Κάιρο. Είναι επίσης πιθανό ότι ο Νάσσερ εξαπάτησε τους Αμερικανούς αφήνοντάς τους να πιστεύουν ότι ήταν ο άνθρωπός τους και ότι θα τους βοηθούσε να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στη Μέση Ανατολή, αλλά εξ αρχής είχε την πρόθεση να χρησιμοποιήσει και στη συνέχεια να απορρίψει την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Αιγύπτου είναι πλέον ουσιαστικά εκεί που βρίσκονταν το 1954, με την Ουάσιγκτον να υποστηρίζει έναν αναδυόμενο ισχυρό άνδρα τού στρατού, ο οποίος πρέπει να αποδείξει την καλή του πίστη πρώτα στην πιο σημαντική πολιτική βάση του, τον στρατό, και δευτερευόντως στη χώρα συνολικά. Η πρόκληση τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για τον Σίσι θα είναι να αναπροσαρμόζουν τις προσδοκίες τους από την διμερή αυτή σχέση, έτσι ώστε να εστιάζουν στενά στις διαρκείς επικαλύψεις των στρατηγικών συμφερόντων, και όχι να προσπαθήσουν να ανασυστήσουν την πιο ευρεία συμμαχία που έχτισαν τα τελευταία 30 χρόνια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται μια ισχυρή Αίγυπτο πάνω στην οποία θα αγκυρώσουν την φθίνουσα πολιτική τους στην περιοχή, ενώ ο Σίσι χρειάζεται όπλα και χρήματα για να αποκρούσει τους εγχώριους αμφισβητίες. Το μέλλον είναι λαμπρό, εφ’ όσον και οι δύο πλευρές είναι πρόθυμες να αγνοήσουν τις πτυχές τής σχέσης τους πέραν αυτών των βασικών στόχων.

Ο Σίσι φαίνεται ήδη να ακολουθεί αυτό το σχέδιο παιχνιδιού. Όπως κι ο Νάσσερ, έχει αποστασιοποιηθεί δημοσίως από την Ουάσιγκτον, ενώ κάνει τα πάντα για να εξασφαλίσει την πιο σημαντική υποστήριξή της. Παράδειγμα, η απάντηση της κυβέρνησής του στην ανακοίνωση τον Οκτώβριο για προσωρινή αναστολή τής αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας για την προμήθεια F-16, τανκς Abrams και ελικοπτέρων Απάτσι. Ο Σίσι δήλωσε ότι η απόφαση θα βλάψει τις Ηνωμένες Πολιτείες περισσότερο από την Αίγυπτο. Αλλά δεν είπε τίποτα που θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την διακοπή τής βοήθειας για τις αντιτρομοκρατικές δραστηριότητες της Αιγύπτου, ιδιαίτερα στην περιοχή τού Σινά, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερης και πιο άμεσης σημασίας για την αξιοπιστία τού στρατού και του ηγέτη του.

Ο Σίσι σίγουρα έχει επιτρέψει στα υπό κρατικό και κυβερνητικό έλεγχο μέσα ενημέρωσης να γίνουν πολύ πιο επικριτικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες από όσο ήταν υπό τον προκάτοχό του, Χόσνι Μουμπάρακ. Αλλά, υπήρξε προσεκτικός να μην περάσουν την πραγματική κόκκινη γραμμή για την Ουάσιγκτον, η οποία είναι η Αίγυπτος να μην αποκηρύξει λεκτικά ή πρακτικά την ειρήνη με το Ισραήλ. Πράγματι, υπό τον Σίσι, ο αιγυπτιακός στρατός όχι μόνο κατέστρεψε σήραγγες της Χαμάς κάτω από τα σύνορα Σινά-Γάζας, αλλά έχει εντείνει την ευρύτερη αντιτρομοκρατική συνεργασία με το Ισραήλ, ενώ αυτοσυγκρατείται από το να κάνει έντονη κριτική, ακόμη και στην αιχμηρή κυβέρνηση Νετανιάχου.

Το κλειδί για να τα μετατρέψει αυτά σε μια βιώσιμη στρατηγική μπορεί να είναι μια συνεχής μεταρρύθμιση του αιγυπτιακού στρατού. Ως μέρος τής αναδιαμόρφωσης των σχέσεων ΗΠΑ-Αιγύπτου, οι πωλήσεις όπλων προς την Αίγυπτο θα πρέπει να τροποποιηθούν και ενδεχομένως να μειωθούν, ώστε να εξασφαλίζεται ότι έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται στις πραγματικές απειλές για την ασφάλεια της Αιγύπτου, και όχι στα ιδιοτελή συμφέροντα των ανθρώπων και από τις δύο πλευρές τής αλυσίδας προμηθειών. Ο εξοπλισμός που υποστηρίζεται από την Αμερικανική Χρηματοδότηση Ξένων Στρατών (U.S. Foreign Military Funding) θα πρέπει να μετατοπιστεί από την ιδιαίτερη έμφαση που δίδεται στα πολεμικά αεροσκάφη, τα ελικόπτερα και τα τανκς, σε εξοπλισμό πιο κατάλληλο για τις απειλές που τίθενται από τις ανταρσίες, την τρομοκρατία και την διείσδυση των συνόρων, εξοπλισμό κατάλληλο για την διατήρηση της ειρήνης, την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, ναυτικών προκλήσεων και τα παρόμοια. Ένας πιο λιτός, πιο ευκίνητος στρατός αυτού του είδους θα είναι πιο ικανός να αναπτυχθεί στην περιοχή για την επίτευξη των αιγυπτιακών και, όχι τυχαία, των αμερικανικών συμφερόντων.

Ο Μουμπάρακ φοβόταν από καιρό ότι η μείωση του μεγέθους και η επαγγελματοποίηση του στρατού με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει τους αξιωματικούς να επαναστατήσουν, και πως ό,τι θα φαινόταν να εξυπηρετεί τα αμερικανικά περιφερειακά συμφέροντα θα περιέκοπτε την εύθραυστη εσωτερική νομιμοποίησή του. Το αποτέλεσμα ήταν ένας τεράστιος στρατός που παραφούσκωσε και μαλάκωσε, που προετοιμαζόταν «αλά Γκοντό» για έναν πόλεμο με το Ισραήλ ο οποίος ευτυχώς δεν θα ξεσπούσε ποτέ, και ο οποίος δεν ήταν σε θέση να προβάλει την δύναμή του πουθενά. Ο Σίσι δεν φαίνεται να συμφωνεί με τους φόβους τού Μουμπάρακ. Έχει ήδη συνταξιοδοτήσει ένα σημαντικό τμήμα των ανώτερων αξιωματικών οι οποίοι, άλλωστε, ωφελήθηκαν περισσότερο από την συστηματική διαφθορά. Η έκκλησή του είναι προς τους νεότερους αξιωματικούς, στους οποίους μπορεί να υπολογίζει ότι θα παραμείνουν πιστοί λόγω μιας κοινής αίσθησης αποστολής, και όχι λόγω πατρωνίας. Ένας πιο λιτός στρατός, ικανός να προβάλλει αιγυπτιακή ισχύ θα μπορούσε να καταστεί αναγκαίος για την διατήρηση της δημοτικότητας του Σίσι ανάμεσα στον πληθυσμό. (Από την πλευρά τής Ουάσιγκτον, μια ευέλικτη αραβική εκστρατευτική δύναμη ικανή να παρεμβαίνει σε προβληματικά σημεία για την επίτευξη αμοιβαία συμφωνηθέντων στόχων θα είναι ένα σημαντικό όφελος στην περιοχή).