Ο Γιανουκόβιτς πρέπει να φύγει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Γιανουκόβιτς πρέπει να φύγει

Οι Ουκρανοί θα διαδηλώνουν όσο υπάρχει το διεφθαρμένο καθεστώς του

Πέραν τούτου, οι διαμαρτυρίες έχουν επίσης εκθέσει τρεις αλήθειες για την Ουκρανία. Πρώτον, ο αυτοκράτορας Γιανουκόβιτς είναι γυμνός και όλοι μέσα και έξω από την Ουκρανία τώρα το ξέρουν. Δεν είναι πλέον δυνατόν να ισχυρίζεται, όπως άλλωστε πολλοί παρατηρητές έχουν διαπιστώσει εδώ και χρόνια, ότι το καθεστώς του είναι καλοπροαίρετο και ότι έχει δημοκρατική εντολή. Το αντίθετο, μάλιστα, έχει χάσει κάθε νομιμοποίηση. Δεύτερον, οι Ουκρανοί δεν είναι, όπως συχνά υποστηρίχθηκε κατά τα τελευταία λίγα χρόνια, απαθείς και αδιάφοροι για την τύχη τους, την δημοκρατία και την ελευθερία. Θέλουν να ζήσουν την ζωή τους χωρίς την πατερναλιστική παρέμβαση του Γιανουκόβιτς, κατά τρόπο που να συμφωνεί με ό, τι αντιπροσωπεύει η Ευρώπη. Τρίτον, οι Ουκρανοί δεν θα υποκύψουν στις επιδρομές τού αυταρχικού καθεστώτος. Επαναστάτησαν στα τέλη τού 1980 εναντίον τής σοβιετικής διακυβέρνησης. Επαναστάτησαν το 2000-2001 έναντι του αυταρχισμού τού προέδρου Λεονίντ Κούτσμα. Επαναστάτησαν στην Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 κατά τής νοθείας των προεδρικών εκλογών από τον Γιανουκόβιτς. Και επαναστάτησαν το 2013 στην ευρωπανάσταση κατά του σουλτανισμού τού Γιανουκόβιτς. Θα συνεχίσουν να επαναστατούν όσο υπάρχει σουλτανισμός.

Εάν το καθεστώς Γιανουκόβιτς επιβιώσει από την τρέχουσα κρίση ανέπαφο αλλά δεν αλλάξει την συμπεριφορά του, η Ουκρανία θα γίνει ακυβέρνητη: το καθεστώς θα συνεχίσει να λιμνάζει, η ήδη πτωτική πορεία τής οικονομίας θα μετατραπεί σε ελεύθερη πτώση, η ουκρανική κοινωνία των πολιτών και η δημοκρατική αντιπολίτευση θα δυναμώσουν, και οι ριζοσπαστικοί υπέρ αλλά και οι κατά τού καθεστώτος θα κινητοποιηθούν. Μια νέα εξέγερση θα είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Και αυτό θα φέρει την βία, ειδικά αν ένα απελπισμένο καθεστώς κάνει λάθος υπολογισμό και επιτεθεί σε πολίτες, προκαλώντας μια αντίδραση.

Ο Γιανουκόβιτς δεν έχει μέλλον σε μια τέτοια Ουκρανία, μη έχοντας τίποτα θετικό να προσφέρει σε έναν πληθυσμό που γνωρίζει ότι η φτώχεια και η υποβάθμιση που υφίσταται είναι το άμεσο αποτέλεσμα των αδικοπραξιών του. Ούτε έχει τα εργαλεία καταναγκασμού για να αποκαταστήσει δια της βίας την σταθερότητα σε μια χώρα που έχει το μέγεθος της Γαλλίας. Ο στρατός είναι υπέργηρος, δεν έχει δοκιμαστεί, και τα ελιτίστικα ΜΑΤ αριθμούν μόνο μερικές χιλιάδες άνδρες. Ακόμα και η Ρωσία δεν μπορεί να τον σώσει. Δισεκατομμύρια δολάρια σε πιστώσεις και χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου μπορεί να μειώσουν το έλλειμμα του προϋπολογισμού και να κρατήσουν τις τιμές τού φυσικού αερίου χαμηλά, αλλά δεν θα κάνουν τίποτα για να αντιμετωπίσουν τις πηγές τής τρέχουσας κρίσης. Οι πιθανότητες του Γιανουκόβιτς να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές τού 2015 δίκαια και ελεύθερα είναι μηδενικές, και η εκλογική νοθεία θα παράξει μια νέα λαϊκή εξέγερση. Ο Γιανουκόβιτς δεν βρίσκεται σε μικρότερη κρίση από εκείνη που βρίσκεται το σύστημα που έχτισε.

Η μόνη σταθερή λύση για την κατάσταση της διαρκούς επανάστασης της Ουκρανίας είναι μια δημοκρατική κυβέρνηση. Θα έχει τη νομιμοποίηση και την λαϊκή υποστήριξη για να διαλύσει ένα αυταρχικό σύστημα παρεοκρατίας, να πατάξει την διαφθορά, να ξεκινήσει επώδυνες μεταρρυθμίσεις, και να στρέψει την Ουκρανία προς την Ευρώπη και τον κόσμο. Ο Γιανουκόβιτς είχε ακόμη την ευκαιρία να γίνει μεταρρυθμιστής, μέχρι που απέρριψε την συμφωνία με την ΕΕ. Ο ίδιος δεν μπορεί να ξαναβρεί άλλη ευκαιρία. Σε κάποιο σημείο θα είναι στο χέρι τής δημοκρατικής αντιπολίτευσης να δοκιμάσει. Όταν έρθει εκείνη η ώρα, θα πρέπει να αποφύγει τα λάθη τής μετεπαναστατικής «πορτοκαλί» κυβέρνησης - την αποτυχία να αναπτύξει ένα σαφές μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα και γραμμές εξουσίας στο πλαίσιο της νέας κυβέρνησης - και να ακολουθήσει, αντ’ αυτού, την πορεία των μετα-κομμουνιστικών μεταρρυθμιστών τής Εσθονίας, της Λιθουανίας και της Πολωνίας, που εφάρμοσαν γρήγορα επώδυνες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, βελτίωσαν τις κυβερνητικές γραφειοκρατίες τους, και ηθελημένα δανείστηκαν ιδέες και προσωπικό από την Δύση. Όταν οι Ουκρανοί δημοκράτες τείνουν χείρα προς την Δύση, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες καλά θα κάνουν να ανταποδώσουν.

ΚΑΘΩΣ Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΠΟΡΕΥΕΤΑΙ

Η διολίσθηση τής Ουκρανίας στην αστάθεια μπορεί να μην είχε σημασία αν ήταν μια μικρή χώρα χωμένη σε κάποια γωνιά τής Ευρασίας. Αλλά σήμερα, όπως και στην ανεξαρτησία της το 1991, η Ουκρανία έχει σημασία ακριβώς επειδή είναι ένα κεντρικό κράτος, που κατοικείται από 45 εκατομμύρια ανθρώπους και που συνορεύει με την Ευρώπη και την Ρωσία. Η ανεξαρτησία τής Ουκρανίας είναι, όπως έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Zbigniew Brzezinski, μια εγγύηση για ένα μη αυτοκρατορικό ρωσικό μέλλον και μια εγγύηση για την ασφάλεια της Ευρώπης. Μια ασταθής Ουκρανία θα μπορούσε να παράγει αστάθεια δίπλα της, στην Ουγγαρία, την Πολωνία, την Ρουμανία, την Σλοβακία και στις χώρες τής Βαλτικής. Αντίθετα, μια σταθερή, δημοκρατική και ευημερούσα Ουκρανία θα ενισχύσει την σταθερότητα στην Ευρώπη και την Ρωσία, αμφότερα βασικά ενδιαφέροντα των ΗΠΑ.

Τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο. Ουκρανοί και δυτικοί αναλυτές έχουν κατανοήσει καλά τον δυνητικό ρόλο τής Ουκρανίας στην περιοχή από το 1991, αλλά λίγοι πολιτικοί άκουγαν. Μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση το 2004, η κυβέρνηση του προέδρου Βίκτορ Γιούσενκο ήλπιζε για μια ταχεία προσέγγιση με την ΕΕ, αλλά οι Βρυξέλλες παρέμεναν σιωπηλές. Η Γερμανία, η κάτοχος της εξουσίας στην ΕΕ, ήταν απρόθυμη να διαταράξει τις σχέσεις της με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν (ο καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ μέχρι που αποκάλεσε τον Πούτιν «πραγματικό δημοκράτη» στο αποκορύφωμα της Πορτοκαλί Επανάστασης). Αλλά με την διολίσθηση της «πορτοκαλί» κυβέρνησης σε αέναες αντιπαραθέσεις, η ΕΕ εκτίμησε τελικά το στρατηγικό ενδιαφέρον της για τις χώρες τής πρώην Σοβιετικής Ένωσης και ανέπτυξε την Ανατολική Συνεργασία, η οποία υποτίθεται ότι θα κατέληγε σε συμφωνία σύνδεσης. Αυτή την φορά το Κίεβο, αντιδρώντας στο μαστίγιο και το καρότο τού Πούτιν, γύρισε την πλάτη στην Ευρώπη και πυροδότησε την ευρωεπανάσταση.