Οι πόλεμοι των μνημείων

Το μνημείο είχε φύγει, αλλά η διαμάχη απείχε από το να τελειώσει, καθώς θυμωμένοι Ρώσοι πολιόρκησαν την πρεσβεία τής Εσθονίας στη Μόσχα και προσπάθησαν να επιτεθούν στον Εσθονό πρεσβευτή. Η ρωσική κυβέρνηση διέκοψε το φυσικό αέριο και τις εμπορικές ροές με τον πολύ μικρότερο γείτονά της, και χάκερ, που φέρονταν να συνδέονται με το Κρεμλίνο, μπλόκαραν τις ιστοσελίδες διαφόρων οργανισμών τής Εσθονίας, συμπεριλαμβανομένου του κοινοβουλίου, προχωρώντας σε αυτό που μπορεί να θεωρηθεί παγκοσμίως ως η πρώτη σημαντική κυβερνοεπίθεση εναντίον μιας κυβέρνησης. Εν τω μεταξύ, τα μέλη τής υποστηριζόμενης από το Κρεμλίνο ομάδας νεολαίας «Νάσι» ντυμένοι με κόκκινες κάπες στάθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας εκεί που βρισκόταν το άγαλμα του στρατιώτη μέχρι που στάλθηκαν πίσω στη Μόσχα.

Κατά την διάρκεια του επόμενου έτους, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών βελτιώθηκαν σταδιακά, επιστρέφοντας στη μη βίαιη παθητική επιθετικότητα που χαρακτηρίζει την σχέση τής Ρωσίας με πολλά από τα κράτη τού πρώην σοβιετικού μπλοκ. Αλλά, η ανησυχία τής Εσθονίας και η συγκρουσιακή σχέση της με τον πολύ μεγαλύτερο γείτονά της έχει αφήσει την κληρονομιά της στην μνημειακή αρχιτεκτονική τού Ταλίν. Και εάν ξέρετε πού να κοιτάξετε, τότε αυτό μπορεί να γίνει μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση. Ο Χάλκινος Στρατιώτης ρίχνει τώρα το βλέμμα του πάνω από ένα συνονθύλευμα από τάφους στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Αμυντικών Δυνάμεων στα προάστια του Ταλίν. Αν και επί μακρόν χρησίμευσε ως τόπος ανάπαυσης των Εσθονών στρατιωτών που σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια του πολέμου για την ανεξαρτησία τού έθνους από τη νεαρή κυβέρνηση των Μπολσεβίκων το 1918, το νεκροταφείο αργότερα λεηλατήθηκε από τους Σοβιετικούς κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι στη συνέχεια το χρησιμοποίησαν για να θάψουν τους δικούς τους. Κατά συνέπεια, παχιά κυριλλικά χαρακτικά βρίσκονται στην κορυφή των περισσότερων επιτύμβιων στηλών.

Τα λίγα ηλικιωμένα μέλη τής ρωσικής κοινότητας του Ταλίν είναι οι μόνοι που περπατούν μέσα στο λαβύρινθο των χωμάτινων μονοπατιών, των πέτρινων τοίχων και των περιφράξεων από συρματοπλέγματα και μεταλλικές πλάκες.Τα τελευταία χρόνια, συρρέουν προς τη νέα θέση τού Χάλκινου Στρατιώτη διατηρώντας ένα βουνό από λουλούδια και κεριά στα τεχνητά του πόδια. Και ακόμη και σε αυτή τη νέα απομακρυσμένη τοποθεσία, ο στρατιώτης συνεχίζει να κάνει συμβολική μάχη με τις δυνάμεις τής Δύσης: οι νέες εγκαταστάσεις τού ΝΑΤΟ για την κυβερνοασφάλεια είναι λίγο πιο κάτω στον ίδιο δρόμο.

Άλλα μνημεία τής σοβιετικής εποχής που κάποτε κυριαρχούσαν στα αστικά τοπία τής Εσθονίας έχουν καταλήξει σε ακόμη λιγότερο ευνοϊκές τοποθεσίες. Στο Μουσείο Επαγγελμάτων τού Ταλίν, συναγωνίζονται για την προσοχή σε ένα ακατάστατο και αμυδρό υπόγειο, εκθρονισμένα από τα βάθρα στα οποία κάποτε βρίσκονταν. Άλλα έχουν εκτοπιστεί στο Maarjamäe Palace, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από την Παλιά Πόλη κατά μήκος τής γραφικής ακτής τής Βαλτικής. Το κτίριο, ένα εντυπωσιακό ψευδο-γοτθικό κάστρο, φιλοξενεί τον κλάδο των εκθέσεων του Εθνικού Μουσείου Ιστορίας τού 19ου και του 20ου αιώνα τής ιστορίας τής Εσθονίας. Τα εκθέματα γενικά εναλλάσσονται, αλλά υπάρχει μια «μόνιμη» έκθεση που δεν διαφημίζεται: τα σκορπισμένα μνημεία στην πίσω αυλή τού παλατιού. Εκεί, ένα 4 μέτρα ψηλό άγαλμα του Λένιν εξακολουθεί να είναι σχετικά άθικτο, ατενίζοντας σε ένα νεκροταφείο μνημείων. Αμπέλια ανεβαίνουν στα πρόσωπα των πικραμένων σοβιετικών στρατιωτών, βρύα κατατρώνε τις προτομές των Εσθονών πολιτικών που συνεργάστηκαν με τους Σοβιετικούς, κάποιες από αυτές με τα πρόσωπά τους στο χώμα.

Παρ’ όλα αυτά, αποδεικνύεται ότι μπορεί να είναι πιο εύκολο να απορρίψει κανείς την παλιά φρουρά από το να καθορίσει τη νέα. Σήμερα, δεν υπάρχουν πολλά να δείτε στην πλατεία Tõnismägi - μόνο ένα κατάφυτο παρτέρι, το οποίο, όχι και τόσο τυχαία, εμποδίζει τις πολιτικές συγκεντρώσεις. Όταν φυτεύτηκαν οι θάμνοι, «οι περισσότεροι υπέθεσαν ότι η λύση ήταν προσωρινή», λέει ο Marek Tamm, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτιστικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ταλίν. Έξι χρόνια αργότερα, οι πασχαλιές ακμάζουν και η κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει κανένα νέο σχέδιο για τον χώρο. Ωστόσο, η Εσθονία χρειάζεται ένα νέο σύμβολο. Για καλό ή για κακό, ο επίσκοπος της Λουθηρανικής Εκκλησίας τής Εσθονίας ορίστηκε υπεύθυνος για την επιλογή από 40 συμμετοχές και εγκατέστησε έναν 25 μέτρα ψηλό «Σταυρό τής Ελευθερίας», χτισμένο από 143 υαλοπίνακες που φωτίζονται με φωτισμό LED.

Όπως ήταν αναμενόμενο, το νέο μνημείο δίχασε τους πολίτες τού Ταλίν, και ένας νέος μνημειακός πόλεμος γεννήθηκε. Ο Tamm, κατ’ αρχήν, βοήθησε να οργανωθεί μια αναφορά εναντίον τού μνημείου και μάζεψε εκατοντάδες υπογραφές. Οι περισσότεροι που υπέγραψαν απλά θεωρούν τον σταυρό «μια αισθητική αποτυχία». Λίγοι προχώρησαν ακόμη περισσότερο, επικρίνοντας το μνημείο για την υποτιθέμενη ομοιότητά του με τον ναζιστικό Σιδηρούν Σταυρό. Παρ’ όλα αυτά, μετά από μια σειρά από τεχνικές δυσκολίες και 8.000.000 ευρώ που δαπανήθηκαν, το μνημείο παρουσιάστηκε το 2009. Από τότε, το νερό χαλάει τα φώτα του από καιρό σε καιρό και η σκόνη έκανε το λευκό γυαλί να γίνει ροζ. Αλλά, σε μια καλή μέρα, λαμπυρίζει με φόντο τον λόφο Harjumägi και έχει γίνει τόπος συνάντησης για πλήθη νεαρών Εσθονών που επιθυμούν να χαλαρώσουν στο παρακείμενο πάρκο.