Μπορεί ένας μύθος να κυβερνήσει ένα έθνος; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί ένας μύθος να κυβερνήσει ένα έθνος;

Η αλήθεια για την υποψηφιότητα Σίσι στην Αίγυπτο
Περίληψη: 

Όποιος ισχυρίζεται ότι διαθέτει την πλήρη πολιτική δύναμη στην μετά-Μουμπάρακ Αίγυπτο λέει ψέματα. Αυτό ισχύει ακόμη και για τον Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, τον αρχηγό τού στρατού και νυν υπουργό Άμυνας της Αιγύπτου, του οποίου η επικείμενη προεδρική υποψηφιότητα αποκαλύπτει περισσότερο την αδυναμία τού στρατού παρά την δύναμή του.

Ο JOSHUA STACHER είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Kent State και ο συγγραφέας τού βιβλίου με τίτλο Adaptable Autocrats: Regime Power in Egypt and Syria.

Όποιος ισχυρίζεται ότι διαθέτει την πλήρη πολιτική δύναμη στην μετά-Μουμπάρακ Αίγυπτο λέει ψέματα. Αυτό ίσως είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, με δεδομένο το πόσο πολύ δεσπόζει ο στρατός αυτές τις μέρες. Αλλά, το όραμα ενός πανίσχυρου στρατιωτικού - πολλαπλασιαζόμενο από το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF), τους υποστηρικτές του και εκείνους που απεγνωσμένα επιζητούν σταθερότητα - είναι μια ουτοπία. Σύντομα, θα διαλυθεί, αποκαλύπτοντας βαθιές εντάσεις στην Αίγυπτο και τις μειούμενες επιλογές αυτού που συχνά θεωρείται ότι είναι ισχυρότερος θεσμός τής Αιγύπτου.

Την Δευτέρα, το SCAF, το κυβερνών σώμα τού αιγυπτιακού στρατού, έδωσε ομόφωνα στον Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, τον αρχηγό τού στρατού και νυν υπουργό Άμυνας της Αιγύπτου, την ευλογία του να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος. (Πράγματι, θεωρεί την ανακήρυξή του μια «εντολή και υποχρέωση»). Ο Σίσι, τον οποίον ο προσωρινός πρόεδρος προήγαγε στον βαθμό τού στρατάρχη την ίδια μέρα, δεν έχει ακόμη ανακοινώσει την υποψηφιότητά του. Ωστόσο, όλοι έχουν αποδεχθεί την εξέλιξη αυτή –και την ενδεχόμενη προεδρία του- ως τετελεσμένο γεγονός, το τελικό βήμα για ανακατάληψη της Αιγύπτου από τον στρατό και την επιστροφή τής χώρας στις ημέρες τού πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ.

Αλλά αυτή δεν είναι ολόκληρη η ιστορία

Τον περασμένο Ιούνιο, υποστηρικτές τού Μουμπάρακ και κάποιοι επαναστάτες ήρθαν κοντά για να εκδιώξουν τον εκλεγμένο Αιγύπτιο πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι. Από τότε, μεγάλα τμήματα της κοινωνίας έχουν συσπειρωθεί γύρω από τον Σίσι ως την προσωποποίηση ενός ανανεωμένου εθνικιστικού χαρακτήρα τής αιγυπτιακής εξουσίας. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης έχουν εξωραΐσει την εικόνα του και έχει επαινεθεί από προσωπικότητες του εν υπνώσει κυβερνώντος κόμματος του Μουμπάρακ και από δίκτυα παρεοκρατικού καπιταλισμού. Μεγάλο μέρος τού γενικού πληθυσμού, εκτός τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των επαναστατών, τον βλέπουν ως σαν να βρίσκεται πάνω από την πολιτική φθορά. Νύφες λένε ότι θέλουν να τον παντρευτούν, και άνδρες προβάλλουν την ανδρεία του για να ενισχυθεί η πατριαρχία τους. Και εκείνοι που φωνάζουν για σταθερότητα - από τους μεγιστάνες των μέσων ενημέρωσης μέχρι τον μέσο Αιγύπτιο και τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι - μιλούν για δημοκρατικούς οδικούς χάρτες και για επερχόμενες εκλογές, ενώ σκουπίζουν την πολιτική πραγματικότητα τοποθετώντας την κάτω από το χαλί.

Ο Σίσι έχει προσπαθήσει να παγιώσει την θέση του στην πολιτική με την έναρξη μιας αντιτρομοκρατικής εκστρατείας, η οποία ξεκίνησε στα τέλη Ιουλίου τού περασμένου έτους. Η κρατική κατασταλτική μηχανή έχει έκτοτε αυξήσει την στόχευσή της στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και τις καθιστικές διαμαρτυρίες, κάτι που έχει ανεβάσει τον αριθμό των νεκρών σε χιλιάδες. Είναι κάτι περισσότερο από καταστολή τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, την οποία η -υποστηριζόμενη από τον στρατό- κυβέρνηση της Αιγύπτου έχει κατονομάσει επίσημα ως τρομοκρατική οργάνωση. Η προσωρινή κυβέρνηση και οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν επίσης σκοτώσει και τραυματίσει διαδηλωτές που δεν ανήκουν στην Αδελφότητα, φυλάκισαν επαναστάτες ακτιβιστές και δημοσιογράφους μη ελεγχόμενους από το κράτος, απηύθυναν νομικές κατηγορίες εναντίον πολιτικών που ξεχώρισαν μετά την εξέγερση και συκοφάντησαν διαφωνούντες ακαδημαϊκούς. Η εκστρατεία συνέπεσε με την αύξηση των βομβιστικών επιθέσεων, των δολοφονιών, και με την εξέγερση εναντίον τού κράτους από μια ισλαμική ομάδα με βάση στο Σινά, την Ansar Beit al-Maqdis. Καθώς η καταμέτρηση των πτωμάτων πληθαίνει (οι δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν περίπου 70 άτομα το περασμένο Σαββατοκύριακο), καθίσταται σαφές ότι το κράτος έχει πράγματι αποδυναμωθεί κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων ετών. Η πολιτική τής κυβέρνησης να χρησιμοποιεί βία κατά των διαφωνούντων είναι απλώς η τελευταία προσπάθεια για να επιδιορθώσει ένα καράβι που βάζει νερά. Αλλά θα κρατήσει την Αίγυπτο στα πρόθυρα της επανάστασης.

Για να γίνει κατανοητό το γιατί, σκεφτείτε τι συνέβη όταν οι διαδηλωτές έδιωξαν την τελευταία κυβέρνηση του Μουμπάρακ από την εξουσία, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2011: Ο στρατός παρενέβη για να προστατεύσει τις υποδομές και τα εργοστάσια και στη συνέχεια διέσπασε τον κυβερνώντα συνασπισμό τού Μουμπάρακ, ενώ όλοι οι άλλοι επικεντρώθηκαν στην παραίτηση του Μουμπάρακ. Το SCAF εξόρισε ή φυλάκισε κάποιους παρεοκράτες καπιταλιστές και την ομάδα υπέρ των κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων για την οικονομία, επειδή δεν τους ήλεγχε. Εξάλειψε πολλούς από τους ανταγωνιστές του στο υπουργείο Εσωτερικών και τους έθεσε υπό την εξουσία του. Για παράδειγμα, το SCAF μετονόμασε την Κρατική Υπηρεσία Ερευνών Ασφάλειας (Εσωτερική Ασφάλεια), τον δρακόντειο εγχώριο μηχανισμό κατασκοπείας τής Αιγύπτου, και αναδιάταξε την ηγεσία της τον Μάρτιο του 2011.

Άλλες ισχυρές και δυνητικά ανταγωνιστικές υπηρεσίες πληροφοριών επίσης δεν γλίτωσαν. Πάρτε, για παράδειγμα, την Γενική Υπηρεσία Πληροφοριών τού Ομάρ Σουλεϊμάν. Μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του στο Κάιρο κατά την διάρκεια της εξέγερσης ποτέ δεν εξηγήθηκε, και οι περισσότεροι εικάζουν ότι ο στρατός ήταν πίσω από την συνωμοσία, γιατί κανείς δεν συνελήφθη ποτέ. Μπορεί, λοιπόν, να δικαιολογηθεί για το ότι συνταξιοδοτήθηκε γρήγορα μετά την αποχώρηση του Μουμπάρακ. Ο διορισμός τον περασμένο Αύγουστο του Mohamed Farid el-Tohamy - πρώην στρατιωτικός αξιωματούχος τής υπηρεσίας πληροφοριών – ως επικεφαλής τής Γενικής Υπηρεσίας Πληροφοριών αποδεικνύει με πόση πληρότητα ο στρατός διέλυσε τα παλιά δίκτυα του Σουλεϊμάν.