Αφότου αποκήρυξε την ISIS, η αλ Κάιντα είναι πάλι στην κορυφή

Στις αρχές Φεβρουαρίου, η κεντρική ηγεσία τής αλ Κάιντα ανακοίνωσε ότι είχε διακόψει τους δεσμούς της με την οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της al-Sham» (Islamic State of Iraq and al-Sham, ISIS), μια θυγατρική της στο Ιράκ και την Συρία. Αυτό το βήμα έφερε κάποιο κόστος στην φήμη της αλ Κάιντα, αλλά θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της αλ Κάϊντα πολύ καλύτερα από την διατήρηση μιας σχέσης με μια θυγατρική που αποκλίνει από τον ηγέτη τής αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, και πλήττει την εικόνα τής τρομοκρατικής οργάνωσης. Τώρα που η ISIS είναι αποκηρυγμένη, η φήμη της είναι σε κίνδυνο, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν φρόνιμο να χρησιμοποιήσουν το χάσμα μεταξύ της αλ Κάιντα και της ISIS για να προωθήσουν την δική τους ατζέντα στην Συρία και το Ιράκ.

Η κίνηση αυτή δεν αποτέλεσε ιδιαίτερη έκπληξη: όλα αυτά τα χρόνια, έχουν υπάρξει πολλές ενδείξεις ότι η σχέση μεταξύ της Κεντρικής αλ Κάιντα (al Qaeda Central, AQC) και της ισχυρότερης, πιο ατίθασης θυγατρικής της ήταν τεταμένες. Η συγχώνευση το 2004 μεταξύ της αλ Κάιντα και της al Tawhid wal Jihad του Αμπού Μουσάμπ αλ- Ζαρκάουι (έγινε αλ Κάιντα στο Ιράκ, μετά την συγχώνευση και, στη συνέχεια, «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ» μετά τον θάνατο του Ζαρκάουι) βασιζόταν πάντα περισσότερο σε αμοιβαία συμφέροντα παρά στην κοινή ιδεολογία . Όμως, παρά την αυξανόμενη ανησυχία από τις βάναυσες τακτικές τής ιρακινής οργάνωσης και την έλλειψη σεβασμού που την διακατείχε, ακόμα και την ολοκληρωτική ανυπακοή στην εξουσία τής αλ Κάϊντα, η AQC είχε παραμείνει απρόθυμη να την αποκηρύξει.

Οι εντάσεις έφθασαν σε νέα ύψη τον Απρίλιο του 2013, όταν ο ηγέτης τής ιρακινής φατρίας, Abu Bakr al-Baghdadi, δημοσιοποίησε την συμμετοχή τής ομάδας του στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, ισχυριζόμενος ότι διοικεί την θυγατρική τής Αλ Κάϊντα στην Συρία, την Jabhat al-Nusra (JN), και δήλωσε ότι οι ιρακινές και οι συριακές φατρίες θα λειτουργούν πλέον μαζί κάτω από το όνομα ISIS. Ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Ζουλανί, ηγέτης τής JN, διέψευσε τους ισχυρισμούς τού Baghdadi και ο Ζαουάχρι, ο ηγέτης τής αλ Κάϊντα, αναγκάστηκε να παρέμβει. Επαναβεβαίωσε την άμεση υποταγή τής JN στην AQC, και όχι στην ISIS, και κάλεσε τον κάθε κλάδο να επικεντρωθεί στον δικό του χώρο. Την ίδια στιγμή, επαίνεσε τον Baghdadi για τη συμβολή τής ISIS στην τζιχάντ και ανακοίνωσε ότι ένας βετεράνος μαχητής, ο Abu Khaled al-Suri, θα υπηρετούσε ως προσωπικός απεσταλμένος του για να επιβλέπει την σχέση μεταξύ των δύο οργανώσεων.

Αλλά ο Baghdadi αρνήθηκε να αποδεχθεί την ετυμηγορία τού Ζαουάχρι και αψήφησε ανοιχτά τον ηγέτη στον οποίο κάποτε είχε υποσχεθεί πίστη. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένας ηγέτης μιας θυγατρικής τής Αλ Κάιντα είχε δημοσίως παρακούσει την ηγέτη τής AQC, και το επεισόδιο τροφοδότησε αμφιβολίες στο πλαίσιο της τζιχαντιστικής κοινότητας για τον Ζαουάχρι, ο οποίος διαδέχθηκε τον Μπιν Λάντεν μόλις πριν από δύο χρόνια.

Στους μήνες που ακολούθησαν, η ISIS επεκτείνει τον έλεγχό της σε εδάφη στο βόρειο τμήμα τής Συρίας, κερδίζοντας σημαντικούς πόρους και προσελκύοντας ξένους μαχητές καθώς και λιποτάκτες από την JN. Εν τω μεταξύ, οι κτηνωδίες της δημιούργησαν δυσαρέσκεια στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης της Συρίας. Τελικά, στις αρχές Ιανουαρίου τού 2014, οι υπερβολές τής ISIS οδήγησαν σε αντιδράσεις από μια ποικιλία κοσμικών και ισλαμιστικών ομάδων. Σε ορισμένες περιοχές, τα μέλη τής JN πολέμησαν μέλη τής ISIS, και, σε δήλωσή του στις 7 Ιανουαρίου ο Ζουλανί επέκρινε δημόσια την ISIS. Ο Suri, έμπιστος του Ζαουάχρι, επανέλαβε την κριτική τού Ζουλανί αργότερα τον ίδιο μήνα.

Καθώς κλιμακωνόταν η σύγκρουση, υπήρχε ελπίδα σε μερικούς τζιχαντιστικούς κύκλους ότι ο Ζαουάχρι θα χαλιναγωγήσει την ISIS και θα σταματήσει την δυσάρεστη αδελφοκτόνα βία. Αλλά ακόμη και καθώς το άγχος αυξανόταν, ο Ζαουάχρι αργούσε να αντιμετωπίσει δημοσίως την σύγκρουση. Όταν τελικά το έκανε, στις 23 Ιανουαρίου - τρεις εβδομάδες αφότου είχε ξεκινήσει η φαγωμάρα - το μήνυμά του ήταν αδύναμο. Ορισμένα στοιχεία τής δήλωσης θα μπορούσαν να εκληφθούν ως μομφή στον Baghdadi, αλλά, συνολικά, ο Ζαουάχρι ήταν άτολμος. Είναι πιθανό ότι προσπάθησε να παρέμβει παρασκηνιακά, ελπίζοντας να επιτρέψει σε όλους να σώσουν τα προσχήματα. Αλλά αν το έκανε, η επακόλουθη ανακοίνωση της AQC ότι η αλ Κάιντα έκοψε τους δεσμούς της με την ISIS ήταν σαφής ένδειξη ότι οι προσπάθειές του απέτυχαν.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΓΟΗΤΕΙΑΣ

Πριν από την διάσπαση, η ISIS ήταν η πιο επιτυχημένη θυγατρική τής αλ Κάιντα, ελέγχοντας μεγάλα τμήματα εδάφους στο δυτικό Ιράκ και στην βορειοανατολική Συρία. Με το να εγκαταλείψει την ομάδα, η αλ Κάιντα έχει κάνει μια επιλογή όχι μόνο να σταθεί πίσω από μια άλλη θυγατρική της στην Συρία, αλλά και να μείνει χωρίς καμία θυγατρική στο Ιράκ. Και αυτό σε μια εποχή που η σουνιτική αντίσταση στην κυβέρνηση του Νούρι αλ Μαλίκι είναι στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών και τα εδάφη των σουνιτικών περιοχών τής χώρας, συμπεριλαμβανομένων των περιζήτητων πόλεων Φαλούτζα και Ραμάντι, πέφτουν στον έλεγχο της ISIS. Ενώ ο Ζαουάχρι μπορεί ακόμα να ανακοινώσει κάποια συγχώνευση με μια από τις άλλες τζιχαντιστικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στο Ιράκ, η απόφασή του να παραιτηθεί από τα λάφυρα της ISIS δείχνει ότι πίστευε ότι η ζημιά που έχει προκαλέσει στην οργάνωσή του, καθώς και στην προσωπική του εξουσία, ήταν τόσο μεγάλη ώστε η αλ Κάιντα θα ήταν καλύτερα χωρίς αυτήν.