Προβλήματα αγωγών

Οι ευρωπαϊκές προσπάθειες να αυξήσουν το ανατολικό δια αγωγών αέριο είναι μια καλή αρχή προς την αντιμετώπιση των ενεργειακών δεινών τής ηπείρου. Στο μέλλον, η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνει την ανάπτυξη διακλαδώσεων από τον νότιο διάδρομο σε άλλες ευάλωτες αγορές, όπως είναι τα Βαλκάνια. Αυτό θα αυξήσει τόσο τον όγκο τού νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου που θα φθάσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα βοηθήσει να απογαλακτιστούν χώρες που βρίσκονται ακριβώς δίπλα στα σύνορα της Ευρώπης με την Ρωσία.

ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

Τα προβλήματα της Ευρώπης θα ήταν αρκετά δύσκολα ακόμα και αν σχετίζονταν μόνο με τον ενεργειακό εφοδιασμό. Αλλά πάνε βαθύτερα από αυτό. Οι ενεργειακές πολιτικές τής Ευρώπης βασίζονται σε μια ακραία ιδεολογία τής ελεύθερης αγοράς που δεν είναι κατάλληλη για το συνονθύλευμα των ενεργειακών αγορών τής περιοχής. Από τα πρώτα χρόνια τής τελευταίας δεκαετίας, οι Βρυξέλλες έχουν εργαστεί για τη μείωση του ρόλου τού κράτους και των θεσμικών οργάνων τής ΕΕ στον τομέα τής ενέργειας. Έχουν υποστηρίξει την ιδιωτικοποίηση εταιρειών ενέργειας, τον διαχωρισμό των αλυσίδων προμήθειας φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και την υιοθέτηση της τιμολόγησης στους κόμβους αντί των μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας. Η (αναπόδεικτη) παραδοχή τους είναι ότι η απελευθέρωση των αγορών ενέργειας θα ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού.

Οι Βρυξέλλες φαίνεται να εμπνέονται από το σχετικά επιτυχημένο αμερικανικό μοντέλο για το φυσικό αέριο, το οποίο βασίζεται κυρίως στην τιμολόγηση spot και περιλαμβάνει πολύ λίγη κυβερνητική παρέμβαση. Ωστόσο, η αγορά φυσικού αερίου των ΗΠΑ είναι ριζικά διαφορετική από ό,τι στην Ευρώπη: Το απορρυθμισμένο εμπόριο φυσικού αερίου λειτουργεί εσωτερικά, επειδή το περισσότερο αέριο εκεί είναι εγχώριο και κανένας παραγωγός δεν προμηθεύει περισσότερο από το 3%. Στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο μέρος τού φυσικού αερίου είναι ξένο και τρεις παραγωγοί, όλοι έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προμηθεύουν ο καθένας σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου. Στην περίπτωση της Ευρώπης, η υιοθέτηση της τιμολόγησης στους κόμβους μπορεί πραγματικά να επιτρέψει στους ξένους παίκτες να αυξήσουν την επιρροή τους στην Ευρώπη. Η Gazprom, ο μεγαλύτερος παίκτης, θα μπορούσε να χειραγωγήσει τις τιμές κόμβου πλημμυρίζοντας ή διακρατώντας φυσικό αέριο από συγκεκριμένους κόμβους προς όφελός της.

Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι οι δυνάμεις τής αγοράς θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη του είδους των υποδομών που χρειάζεται πραγματικά η Ευρώπη. Με εξαίρεση την στήριξη για το Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει την ανομοιομορφία τής ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Και δεν υπάρχει πολύ κέρδος που να μπορεί να προκύψει από την οικοδόμηση στρατηγικών μονάδων αποθήκευσης αερίου, διασύνδεσης αγωγών φυσικού αερίου και μηχανισμών αντίστροφης ροής στους αγωγούς, το σύνολο των οποίων θα μπορούσε να αμβλύνει τις επιπτώσεις διαταραχών στην προμήθεια φυσικού αερίου. Τα ευρωπαϊκά κράτη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει επομένως, να πάρουν το προβάδισμα - ή τουλάχιστον να δώσουν στις εταιρείες μια ρυθμιστική ώθηση - προκειμένου να καθιερώσουν προπύργια εναντίον διαταραχών στον εφοδιασμό.

Οι ενεργειακές πολιτικές τής Ευρώπης είναι ανεπαρκείς και σε μια τελευταία περιοχή. Οι προσπάθειές της να αντιμετωπίσει την αλλαγή του κλίματος έχουν οδηγήσει σε έναν διεστραμμένο συνδυασμό - την αυξανόμενη κατανάλωση από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από άνθρακα. Επιπλέον, για να αποτρέψουν το «σβήσιμο των φώτων», οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται στα πρόθυρα του να χρειάζεται να διασώσουν έναν μεγάλο αριθμό γηρασμένων επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, οι οποίες είναι ασύμφορες λόγω μη πρακτικών κανόνων και ρυθμίσεων. Έως ότου η Ευρώπη βάλει σε τάξη τα του ρυθμιστικού οίκου της, οι περισσότερες παραδόσεις φυσικού αερίου δεν θα κάνουν και μεγάλη διαφορά. Εάν υπάρχει ένα μάθημα για την ΕΕ από την επανάσταση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου των ΗΠΑ, είναι ότι οι ενεργειακές πολιτικές πετυχαίνουν καλύτερα όταν το δημόσιο συμφέρον εναρμονίζεται με το εμπορικό.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΣΤΡΑΓΓΙΣΗ

Παρ’ όλες τις κουβέντες για τις φαύλες προθέσεις τής Gazprom στην Ευρώπη και την Ουκρανία, η Ευρώπη πρέπει επίσης να θυμάται ότι αυτό δεν είναι μια ξεκάθαρη περίπτωση καλών ανθρώπων απέναντι σε κακούς ανθρώπους. Πάνω από το ήμισυ του φυσικού αερίου που προμηθεύει η Ρωσία προς την Ευρώπη διέρχεται μέσω της Ουκρανίας, και μερικές από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου τής Gazprom βρίσκονται εκεί. Αλλά η χώρα δεν υπήρξε υπεύθυνος εταίρος για την Ρωσία. Διαδοχικοί Ουκρανοί ηγέτες, υποκινημένοι από το προσωπικό κέρδος, έχουν συνωμοτήσει με τοπικούς ολιγάρχες ώστε να κλέβουν φυσικό αέριο και αρνήθηκαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τού Κιέβου για το ρωσικό φυσικό αέριο. Η νέα ουκρανική ηγεσία πρέπει να λάβει μέτρα για τη μείωση της διαφθοράς που σχετίζεται με την βιομηχανία φυσικού αερίου και θα πρέπει να είναι έτοιμη να αυξήσει τις τιμές τής ενέργειας εγχωρίως ώστε να μειωθεί η κατανάλωση.