Πώς να επιβληθούν κυρώσεις στην Ρωσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς να επιβληθούν κυρώσεις στην Ρωσία

Και γιατί η ως τώρα στρατηγική τού Ομπάμα δεν θα λειτουργήσει

Η επιχειρηματική ελίτ τής Ρωσίας εξακολουθεί να χρειάζεται πρόσβαση στην Δύση. Αλλά η σημερινή ομάδα είναι διαφορετική από εκείνη του χθες, όταν οι ολιγάρχες μπορούσαν ακόμη να λειτουργούν πολιτικά. Κατά την τελευταία δεκαετία ή περισσότερο, ο Πούτιν έχει εδραιώσει τον έλεγχό του τόσο επί του ρωσικού κράτους όσο και της επιχειρηματικής ηγεσίας του. Οι ολιγάρχες τής Ρωσίας επιλέγονται τώρα από το Κρεμλίνο ή, τουλάχιστον, πρέπει να εργάζονται κοντά με αυτό. Αυτή η συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής εξουσίας δημιουργεί ένα πλούσιο περιβάλλον στόχων για τις αμερικανικές κυρώσεις. Και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κυνηγήσουν απευθείας αυτό το πολιτικό-οικονομικό πλέγμα, δεν μπορούν να αναμένουν ότι θα καταφέρουν μια σημαντική επίδραση στην συμπεριφορά τής Ρωσίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιβάλλει λεγόμενες «κυρώσεις σε ελίτ/ηγεσίες» και στο παρελθόν, αν και σε μικρότερη κλίμακα. Στη δεκαετία τού 2000, για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν την IEEPA για να χτυπήσουν πολιτικούς και οικονομικούς ηγέτες τής Λιβερίας, οι οποίοι (όπως και στην σημερινή Ρωσία) ήταν σε μεγάλο βαθμό ένα και το αυτό. Αυτές οι κυρώσεις στόχευαν όχι μόνο άτομα και πολιτικούς ηγέτες γύρω από τον πρόεδρο της Λιβερίας, Charles Taylor, αλλά και τους σχετικούς οικονομικούς τομείς, όπως οι εξαγωγές ξυλείας, που υποστήριζαν αυτόν και το δολοφονικό καθεστώς του.

Αλλά η Ρωσία δεν είναι Λιβερία, και ακόμα και ολοκληρωμένες «κυρώσεις σε ελίτ/ηγεσίες» θα έχουν μόνο περιορισμένη επίδραση, τη απουσία άλλων μέτρων. Ο Πούτιν είναι ένας αυτοκράτορας που θα είναι διατεθειμένος να δεχθεί σημαντικό πόνο χωρίς να υποχωρεί. Τα αυταρχικά καθεστώτα μπορούν, ωστόσο, να αποδυναμωθούν μέσω της διαφάνειας. Για τον λόγο αυτό, το οποιοδήποτε πρόγραμμα αμερικανικών κυρώσεων με στόχο το πολιτικο-οικονομικό πλέγμα τής Ρωσίας θα πρέπει να συνοδευτεί από μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού επικεντρωμένη στην διαφθορά τής κυβερνώσας ρωσικής κλίκας. Είναι ευρέως κατανοητό, για παράδειγμα, ότι η μαζική διαφθορά συνόδευσε την εδραίωση της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας στο Κρεμλίνο τού Πούτιν. Τούτων λεχθέντων, μόνο από τον ρωσικό τομέα φυσικών πόρων πιθανόν να έχουν εκτραπεί δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια προς τους τραπεζικούς λογαριασμούς τού εσωτερικού κύκλου τού Κρεμλίνου, συμπεριλαμβανομένου του Πούτιν. Μεγάλο μέρος των χρημάτων έχει κρυφτεί μακριά από την Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ξέρουν πού να βρουν ένα μεγάλο κομμάτι από αυτά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να δημοσιοποιήσουν τις πληροφορίες αυτές για να υπονομεύσουν τον Πούτιν στα μάτια τού ρωσικού πληθυσμού. Στην Κίνα, παρόμοιες αποκαλύψεις δημόσιας διαφθοράς, είτε από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης είτε ως μέρος των «εμφύλιων» μαχών εντός τού Κομμουνιστικού Κόμματος, έχουν χρησιμεύσει στο να αποδυναμωθεί η νομιμοποίηση των φατριών που κυβερνούν αυτή την χώρα.

Ακόμη και με μια τέτοια εκστρατεία πληροφόρησης, όμως, από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα λείπουν δύο στοιχεία που έκαναν τις αντίστοιχες για το Ιράν να λειτουργήσουν: η ενέργεια και ο τραπεζικός τομέας. Η ενέργεια ευθύνεται για το 70% των ετήσιων εξαγωγών τής Ρωσίας, οπότε οι ενεργειακές κυρώσεις θα μπορούσαν, κατ’ αρχήν, να αποτελέσουν ένα ουσιαστικό εργαλείο για να επιπληχθεί η Ρωσία. Αλλά, ένα μεγάλο μέρος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου τής Ρωσίας (σε αντίθεση με το Ιράν) πηγαίνει στην Ευρώπη, και οι Ευρωπαίοι δεν ήταν πρόθυμοι ή ανυπόμονοι να το αλλάξουν αυτό γρήγορα. Και χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, οι κυρώσεις ίσως να προκαλέσουν ένα σοκ στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου, που θα μπορούσε να υπονομεύσει την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη.

Σε γενικές γραμμές, οι κυρώσεις λειτουργούν καλύτερα όταν υπάρχει ασυμμετρία, όχι αλληλεξάρτηση. Και αυτός είναι ο λόγος που οι τραπεζικές κυρώσεις ίσως φανούν πιο ελκυστικές από όσο οι ενεργειακές κυρώσεις στην περίπτωση της Ρωσίας. Αλλά οι ολοκληρωμένες ιρανικού τύπου κυρώσεις είναι μια «πυρηνική» επιλογή που θα πρέπει να προορίζεται για μια πιο σκανδαλώδη ρωσική συμπεριφορά από όσο το ξεδίπλωμα ενός Anschluss στην Κριμαία. Μεταξύ άλλων, οι ολοκληρωμένες τραπεζικές και εμπορικές κυρώσεις, εάν εφαρμοστούν με επιτυχία, θα προκαλέσουν πραγματικό πόνο στους απλούς Ρώσους, όπως ακριβώς έχουν πλήξει τις ζωές των απλών Ιρανών. Και ως ένα γενικό θέμα, σε αυτή τη νέα εποχή τού οικονομικού πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διατηρήσουν την μακροχρόνια αρχή τους περί αποφυγής των περιττών πληγμάτων σε πολίτες.

Οι διεθνείς κυρώσεις στο Ιράν λειτούργησαν για διάφορους λόγους. Όχι μόνο επειδή στόχευσαν στον τραπεζικό και στον πετρελαϊκό τομέα καθώς και στις δυνατότητες τού καθεστώτος, αλλά κέρδισαν επίσης ευρεία υποστήριξη στην Ευρώπη και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Οι ενεργειακές κυρώσεις εφαρμόστηκαν σταδιακά με τρόπο που να μειώνονται οι επιπτώσεις τους στις παγκόσμιες αγορές. Ο προσδιορισμός των χρονικών περιθωρίων επέτρεψε στους μη Ιρανούς παραγωγούς πετρελαίου να αυξήσουν την παραγωγή τους και στα έθνη που εξαρτώντο από το ιρανικό αργό έδωσε χρόνο για να απογαλακτιστούν από αυτό. Επιπλέον, πολλοί καταλογισμοί από την IEEPA και τα Ηνωμένα Έθνη, και η ενεργός διπλωματία τού Υπουργείου Οικονομικών, είχε ήδη αλλάξει τους υπολογισμούς των ξένων για τον κίνδυνο που συνδέεται με την επιχειρηματική δραστηριότητα στο Ιράν, ακόμη και πριν οι ολοκληρωμένες τραπεζικές και εμπορικές κυρώσεις τεθούν σε πλήρη ισχύ. Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος του οφέλους από τις κυρώσεις στο Ιράν ήρθε ως αποτέλεσμα της εθελοντικής απόσυρσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από την χώρα, ακόμη και τη απουσία νομικού καταναγκασμού.