Φατάχ – Χαμάς: Μια δύσκολη προσέγγιση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Φατάχ – Χαμάς: Μια δύσκολη προσέγγιση

Ποια προβλήματα λύνονται και ποια ανακύπτουν
Περίληψη: 

Η πρόσφατη συμφωνία επαναπροσέγγισης μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής υπό τον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς και της οργάνωσης Χαμάς υπό τον ηγέτη του πολιτικού της σκέλους, Ισμαήλ Χανίγια, έδειξε να εκπλήσσει την διεθνή κοινότητα, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Χωρίς ακόμα να είναι σαφές εάν και κατά πόσον αυτή η επαναπροσέγγιση θα καταφέρει να επανενώσει την παλαιστινιακή φωνή στα διεθνή fora, τίθενται πλείστα ερωτήματα τόσο για την δυνατότητα συγκερασμού των ενδοπαλαιστινιακών διαφορών όσο και περί του διεθνούς προσανατολισμού που θα κριθεί ικανός να συνενώσει τις πολιτικές τάσεις τής παλαιστινιακής κοινωνίας.

Ο ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΑΡΙΤΟΣ είναι δικηγόρος, με μεταπτυχιακό στις Διεθνείς, Πολιτικές και Οικονομικές Σχέσεις στη Μεσόγειο από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Συνεργάσθηκε ως Visiting Scholar στο ισραηλινό think-tank Moshe Dayan Center for Middle Eastern and African Studies του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ.

Η αποτυχία των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής δεν εξέπληξε ούτε τους Ισραηλινούς ούτε τους Παλαιστινίους. Πολιτικοί αξιωματούχοι και αναλυτές επιβεβαίωσαν τις απαισιόδοξες προβλέψεις τους, παρά την ανεξήγητη αισιοδοξία που εξέφραζε συχνά πυκνά καθ' όλη τη διάρκεια των συνομιλιών ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι. Ωστόσο, τίποτα δεν προέλεγε την επανασύνδεση της Παλαιστινιακής Αρχής που ελέγχεται από την Φατάχ με την Χαμάς που ελέγχει την Λωρίδα τής Γάζας ύστερα από 7 χρόνια εκ διαμέτρου αντίθετων πολιτικών επιλογών.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμα να εκτιμηθεί εάν και κατά πόσον αυτή η συμφωνία επανασύνδεσης Φατάχ-Χαμάς θα εφαρμοσθεί –μιας και έχουν προηγηθεί άλλες δύο κατά το παρελθόν, οι οποίες δεν απέδωσαν κανένα πρακτικό αποτέλεσμα- όλα δείχνουν ότι η Ραμάλα και η Γάζα προτίθενται αυτή την φορά να τιμήσουν τις υπογραφές τους και να σχηματίσουν ένα ενιαίο παλαιστινιακό μέτωπο έναντι του Ισραήλ, που θα εκφράζει κατά τρόπο ενιαίο την παλαιστινιακή πλευρά στις διαπραγματεύσεις με σκοπό τνη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους με διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα και σαφή εδαφική κυριαρχία. Όσο και αν αυτό το εγχείρημα προβάλλεται κατά τρόπο εξαιρετικά αισιόδοξο από τα παλαιστινιακά ΜΜΕ, στην πραγματικότητα αυτή η επανασύνδεση έχει να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες, που ανάγονται τόσο σε εξωγενείς όσο και σε ενδογενείς παράγοντες.

ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Από τον Ιούνιο του 2007, οπότε και η Λωρίδα τής Γάζας απέκτησε διακριτή διοικητική προσωπικότητα, μη ελεγχόμενη από την Παλαιστινιακή Αρχή υπό τον Μαχμούντ Αμπάς, επέλεξε τελείως διαφορετικό προσανατολισμό όσον αφορά τον τρόπο θεώρησης της διένεξης με το Ισραήλ και την επιλογή διεθνών συμμαχιών. Η Χαμάς απομονώθηκε διπλωματικά από την Δύση, χαρακτηρίσθηκε από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους διεθνείς οργανισμούς ως τρομοκρατική οργάνωση, και η Ρωσία τήρησε αποστάσεις ασφαλείας υιοθετώντας αντίστοιχη ψυχρή στάση έναντί της. Αντιθέτως, το Ιράν ήταν η μόνη χώρα που διάκειται φιλικά έναντι της Χαμάς τού Ισμαήλ Χανίγια, στηρίζοντας πολιτικά και διπλωματικά τις επιλογές της, οι οποίες ταυτίζονταν σε πολλά σημεία με τις επιλογές και τις πρακτικές τής Χεζμπολλάχ στον Νότιο Λίβανο – πιστής συμμάχου τής Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή. Όσον αφορά τις αραβικές χώρες, τηρούσαν τις απαραίτητες επαφές με την πολιτική ηγεσία τής Χαμάς, κάθε μια ανάλογα με τον βαθμό εξάρτησής της προς τη Δύση, λαμβάνοντας πάντοτε υπ'όψιν τις αρχές της αραβικής αλληλεγγύης, και στον βαθμό που τους επέτρεπε ή επέβαλε ο Αραβικός Σύνδεσμος. Ιδιάζουσα ήταν η περίπτωση της Αιγύπτου, η οποία κατά τα τελευταία χρόνια ταλανίζεται από πολιτειακές αλλαγές με γνώμονα την επικράτηση ή μη των φιλοϊσλαμιστικών τάσεων στο εσωτερικό της. Η διακυβέρνηση Μουμπάρακ ήταν εξ αρχής επιφυλακτική στις σχέσεις της με την Χαμάς, την οποία θεωρούσε ως υποστηρικτή των (εχθρικών προς το καθεστώς Μουμπάρακ) Αδελφών Μουσουλμάνων. Παρ' όλ' αυτά, η Αίγυπτος του Μουμπάρακ επιτέλεσε διαμεσολαβητικό ρόλο τόσο στις επαφές τής Χαμάς με την Παλαιστινιακή Αρχή όσο και με το Ισραήλ, σημειώνοντας κατά καιρούς σημαντικές επιτυχίες. Η Αίγυπτος του μεταβατικού στρατιωτικού καθεστώτος τού Μοχάμαντ αλ-Ταντάουι αποδείχθηκε ιδιαιτέρως ψυχρή με την Χαμάς, πλην όμως, εμμέσως πλην σαφώς, την ενίσχυσε καθότι οι τζιχαντιστικές ισλαμιστικές οργανώσεις που δρούσαν στο Σινά εν τέλει απεδείχθησαν εξίσου αντιπολιτευόμενες και ως προς την πολιτική ηγεσία τού Ισμαήλ Χανίγια. Η Αίγυπτος του ισλαμιστή εκλεγμένου προέδρου τής μετά-Μουμπάρακ εποχής, Μοχάμαντ Μόρσι, έδειξε φιλικότερη αλλά πάντως συγκρατημένη διάθεση προς την Χαμάς ενώ η τωρινή ηγεσία τού στρατηγού αλ-Σίσι τηρεί από ιδιαίτερα επιφυλακτική έως απροκάλυπτα εχθρική στάση απέναντι στην Γάζα, επιτείνοντας την τωρινή της διεθνή απομόνωση.

Η θεώρηση της Χαμάς ως προς το παλαιστινιακό πρόβλημα χαρακτηρίζεται κατά κοινή ομολογία ως ακραία, καθότι δεν αναγνωρίζει το κράτος τού Ισραήλ, απαιτώντας να επιστρέψουν όλοι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες ,τόσο του 1948 όσο και του 1967, στις εστίες τους. Από τις περιοχές που ελέγχει εκτοξεύονται ρουκέτες κατά των ισραηλινών γειτονικών πόλεων και η πολιτική της ηγεσία κατηγορείται ότι ανέχεται την δραστηριότητα ενόπλων ομάδων που στρέφονται τόσο κατά του Ισραήλ όσο και κατά τής αιγυπτιακής κυριαρχίας στην γειτονική χερσόνησο του Σινά. Η Χαμάς έχει επικρατήσει να θεωρείται ως «το κακό παιδί» τής Μέσης Ανατολής, ευρισκόμενη έξω από κάθε ειρηνευτική διαδικασία και από κάθε δυνατότητα διπλωματικής συνδιαλλαγής με τον έξω κόσμο.

Εξαίρεση, ίσως, αποτελεί η ιδιότυπη σχέση που διατηρεί η Χαμάς με την Τουρκία τού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έδειξε να θυσιάζει την παραδοσιακή φιλία τής χώρας του με το Ισραήλ, καθιστώντας βασικό κεφάλαιο της μεσανατολικής του ατζέντας την ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον παλαιστινιακό πληθυσμό που κατοικεί στην Γάζα και την άρση τού αποκλεισμού που έχει επιβληθεί από το Ισραήλ. Πέραν, όμως, του δεσμού με την Τουρκία, καμία άλλη φιλικότερη επαφή δεν έχει καταφέρει να καλλιεργήσει η Χαμάς με τις υπόλοιπες χώρες τής Δύσης.