Πώς να ψηφίσω;

Λίγες μόνο ημέρες πριν από τις διπλές εκλογές τής 18ης Μαΐου, το εκλογικό σκηνικό είναι ασυνήθιστα ομιχλώδες. Αφενός γιατί, όπως έδειξαν και οι προηγούμενες εκλογές σε εθνικό επίπεδο, οι πολίτες είναι οργισμένοι με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ίδιοι και η Ελλάδα. Την μεγαλύτερη ευθύνη την αποδίδουν στο πολιτικό σύστημα, όπως διαχειρίστηκε τις τύχες τής χώρας τις τελευταίες δεκαετίες. Και του γυρνούν την πλάτη.

Αφετέρου, γιατί στις σημερινές συνθήκες υπάρχει αδυναμία τής αναγνώρισης των τάσεων και των σκέψεων των πολιτών. Οι δημοσκόποι βρίσκονται σε αδιέξοδο καθώς στις δημοσκοπήσεις που διεξάγουν απαντά ελάχιστο ποσοστό πολιτών, περίπου το 10% από εκείνους που προσεγγίζονται. Έτσι, το περιθώριο λάθους γίνεται τεράστιο καθώς το δείγμα δεν είναι αντιπροσωπευτικό και οι στατιστικές τεχνικές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα. Εκτός από τις πολιτικές αιτίες αυτού του φαινομένου υπάρχει και μια πρακτική: Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων για να μειώσουν το κόστος τους διεξάγουν τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις μέσω ηχογραφημένων ερωτημάτων. Φαίνεται ότι οι πολίτες βρίσκουν την διαδικασία αυτή προσβλητική και αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο: Είτε κλείνουν το τηλέφωνο είτε απαντούν άλλα αντί άλλων. Ελάχιστοι ακολουθούν την επιθυμητή διαδικασία.

Ακόμα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης φαίνεται να ασχολούνται με τις εκλογές αυτές με κάπως νυσταγμένη, υπηρεσιακή αντιμετώπιση. Κανένα δεν θέλει να λείπει από μια υποτιθέμενη διαδικασία ενημέρωσης των πολιτών όπως επίσης δεν θέλει να χάσει τα –μικρά μεν αλλά πολύτιμα, ετούτη την περίοδο- έσοδα που θα προκύψουν από την προβολή των κάθε λογής υποψηφίων.

Ωστόσο τα πράγματα είναι σοβαρά. Οι ευρωεκλογές αλλά και οι αυτοδιοικητικές εκλογές υποθηκεύουν σε έναν βαθμό το μέλλον τής χώρας και των πολιτών. Και το κάνουν με έναν τρόπο πρόχειρο και ρηχό, άρα σπάταλο και επικίνδυνο. Ιδού το γιατί.

ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΣΕ ΑΦΑΣΙΑ

Το 2004, όταν κορυφωνόταν στην Ευρώπη η συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, ο δήμος του Παρισιού ανέλαβε το τεράστιο έξοδο να τυπώσει το σχετικό κείμενο και να το αποστείλει σε όλους τους δημότες του. Η προσπάθεια ήταν τόσο ολοκληρωμένη που ακόμα και οι clochard, οι άστεγοι δηλαδή, εκλήθησαν σε αμφιθέατρο προκειμένου να ενημερωθούν και προφορικά, καθώς δεν είχαν διεύθυνση για να τους αποσταλεί το σχετικό έντυπο.

Το παράδειγμα αυτό δείχνει το πώς οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν από χρόνια ξεκινήσει μια διαλογική διαδικασία σχετικά με την πορεία που παίρνει ή που θέλουν να πάρει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η θεσμοθετημένη «ημέρα ευρωπαϊκών θεμάτων» στο βρετανικό κοινοβούλιο που αναλώνεται κάθε εβδομάδα στην ανταλλαγή απόψεων και την οικοδόμηση θέσεων περί την Ε.Ε.

Στην Ελλάδα καμία τέτοια συζήτηση δεν έχει γίνει. Τα ελληνικά κόμματα ουδέποτε αφιέρωσαν χρόνο σε μια ουσιαστική επεξεργασία σχετικά με την στάση τους απέναντι στην Ευρώπη. Παρέμειναν θεατές στο ευρωπαϊκό δράμα, απλώς σηκώνοντας την ταμπέλα τού ευρωπαϊστή ή του ευρωσκεπτικιστή, χωρίς επιχειρήματα και χωρίς υπόβαθρο. Κατ’ επέκταση, ουδέποτε έχει τεθεί σε ουσιαστική δημόσια συζήτηση η θέση τής Ελλάδας μέσα στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Γι’ αυτό και για τους περισσότερους πολίτες, Ευρωπαϊκή Ένωση σήμαινε μέχρι πριν από λίγα χρόνια ένα μεγάλο ταμείο από το οποίο η χώρα αντλούσε χρήματα για επιδοτήσεις και κάποια κεφάλαια για έργα, αλλά και ένα απρόσιτο διευθυντήριο που επιβάλλει κανόνες χωρίς την συναίνεση των πολιτών.

Οπότε, δεν είναι παράξενο που οι ευρωεκλογές στην Ελλάδα δεν διεξάγονται με ευρωπαϊκούς όρους αλλά χρησιμοποιούνται για να απαντήσουν σε εσωτερικά ζητήματα, και μετατρέπονται σε μια -κάπως αξιόπιστη (εξαιτίας της λεγόμενης «χαλαρής» ψήφου)- πάνδημη δημοσκόπηση για την απήχηση των κομμάτων στο εκλογικό σώμα.

Το χειρότερο είναι ότι μέσα σε αυτό το σκηνικό, οι υποψήφιοι των κομμάτων για την ευρωβουλή, δεν επιλέγονται με βάση τις γνώσεις τους ή τις θέσεις τους σχετικά με τα ευρωπαϊκά ζητήματα αλλά με βάση τους εσωκομματικούς σχεδιασμούς: Μέχρι και τις προηγούμενες ευρωεκλογές, όταν οι ευρωβουλευτές αναδεικνύονταν μέσω κομματικής-αρχηγικής τοποθέτησης, οι θέσεις στην λίστα αποτελούσαν στην καλύτερη περίπτωση τον προθάλαμο για φερέλπιδες πολιτικές προσωπικότητες καθώς και ένα τιμητικό και καλοπληρωμένο «παρκάρισμα» πολιτικών φίλων ή εσωκομματικών αντιπάλων. Αυτή η προσέγγιση είχε προφανείς αρνητικές συνέπειες για την εκπροσώπηση της Ελλάδας σε ένα από τα σημαντικότερα θεσμικά όργανα στα οποία συμμετέχει.

Σε ετούτες τις ευρωεκλογές, όπου η ανάδειξη των ευρωβουλευτών θα γίνει με την σταυροδοσία, μέσα από μια ευρύτερη λίστα την οποία πάλι καθορίζει το γραφείο τού αρχηγού κάθε κόμματος, θεωρητικά υπάρχει μεγαλύτερη εφαρμογή των δημοκρατικών όρων: Στο κάτω-κάτω, ο πολίτης μπορεί να ψηφίσει αυτόν που επιθυμεί.

Όμως, η ανάγκη για συλλογή ψήφων οδήγησε τα κόμματα για άλλη μια φορά να επιλέξουν υποψήφιους με εσωτερική εκλογική στόχευση αφήνοντας την χώρα ανοικτή στην πιθανότητα να εκπροσωπείται στις Βρυξέλλες από ανθρώπους που απέχουν μακράν από τις ικανότητες που απαιτούνται για κάτι τέτοιο. Κορυφαία παραδείγματα οι κάθε λογής ποδοσφαιριστές, ποιητές, ιατροί, τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι, κ.λπ.