Γιατί επαναστατεί η ανατολική Ουκρανία

Ο ακτιβισμός από βιομηχανικούς εργάτες δεν είναι κάτι νέο στο Donbass. Σε μια γενική απεργία το 1993 [9], οι εργαζόμενοι από τα 230 εκ των 250 ορυχείων τής περιοχής - και από άλλες 400 βιομηχανικές επιχειρήσεις - ζήτησαν δημοψήφισμα για περιφερειακή αυτονομία, στενότερους δεσμούς με την Ρωσία, και την παραίτηση των πολιτικών ηγετών στο Κίεβο. Υπό την πίεση από την κυβέρνηση και από τα διευθυντικά τους στελέχη, το κίνημα των ανθρακωρύχων έχει έκτοτε μειωθεί σε δύναμη και αριθμό, αλλά ο πυρήνας των παραπόνων τους δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί.

Αυτόν τον Απρίλιο, πολλοί ανθρακωρύχοι τού Ντόνετσκ εισέβαλαν σε κυβερνητικά κτίρια [10], εκφράζοντας παρόμοιες απαιτήσεις. Αλλά η υποστήριξη των ανθρακωρύχων στο ανταρτικό κίνημα δεν υπήρξε ομόφωνη, ιδιαίτερα αφότου οι αντάρτες άρχισαν να λεηλατούν τα ορυχεία [11] και τα χημικά εργοστάσια για να φτιάξουν εκρηκτικά. Και εδώ, ο ρόλος των ολιγαρχών τών τοπικών ορυχείων ήταν επίσης διφορούμενος. Ο Rinat Akhmetov, ένας τοπικός μεγιστάνας τού άνθρακα και του χάλυβα και ο πλουσιότερος άνθρωπος τής Ουκρανίας, αρχικά υποστήριξε σιωπηρά την αναταραχή. Τελικά, όμως, αρνήθηκε να παραδώσει τους εταιρικούς φόρους στους αντάρτες και σχημάτισε μια αντίπαλη πολιτοφυλακή [12] από τους ίδιους τούς υπαλλήλους του.

Το Χάρκοβο και η Οδησσός στερούνται πολλές από αυτές τις ευμετάβλητες δυναμικές. Οι εθνοτικές ρωσικές μειονότητές τους είναι πράγματι μικρότερες - από 21% έως 26%, σε σύγκριση με σχεδόν 40% [13] στο Donbass. Αλλά έχουν επίσης πολύ διαφορετικές οικονομίες. Δεν υπάρχουν ανθρακωρυχεία σε καμία από αυτές τις επαρχίες, ούτε παρόμοιο ιστορικό μαζικής πολιτικής κινητοποίησης, και λιγότεροι πόροι και βιομηχανικοί στόχοι για να τους κατάσχουν και να τους λεηλατήσουν οι αντάρτες. Σε αντίθεση με τις (σε μεγάλο βαθμό επιδοτούμενες, αναποτελεσματικές και εξαγωγικού προσανατολισμού) βιομηχανικές οικονομίες τού Donbass, το Χάρκοβο και η Οδησσός είναι καθαροί εισαγωγείς, και αναμένεται να επωφεληθούν από τους μειωμένους δασμούς, τις χαμηλότερες τιμές, και την πιο ελεύθερη πρόσβαση σε κεφάλαια. Παρά το γεγονός ότι οι περιφέρειες έχουν βαθείς πολιτιστικούς δεσμούς με την Ρωσία - και στην περίπτωση του Χάρκοβο, μακρά και διάτρητα σύνορα - η ένταξη στην ΕΕ αποτελεί μια λιγότερο υπαρξιακή οικονομική απειλή για τον τοπικό πληθυσμό.

ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΑΔΥΝΑΜΟΙ

Παρά τους ισχυρισμούς τού Κιέβου ότι οι αντάρτες λαμβάνουν εντολές απευθείας από την ρωσική κυβέρνηση για να προχωρούν [14], η εξέγερση στην Donbass παραμένει εκπληκτικά κατακερματισμένη. Η αυτοαποκαλούμενη Λαϊκή Δημοκρατία στο Ντόνετσκ και το Luhansk είναι «οργάνωση – ομπρέλα» που περιλαμβάνει διάφορα πολιτικά κόμματα και αρκετές δεκάδες πολιτοφυλακές, συμπεριλαμβανομένων της Λαϊκής Πολιτοφυλακής τού Donbass, του Ρωσικού Block, της Φρουράς τής Νεολαίας, της Oplot, της Russkaya Obshchina, και των μελών των ήδη διαλυμένων «ΜΑΤ», Μπέρκουτ. Αυτές οι ομάδες είναι ενωμένες στην αντίθεσή τους σε αυτό που αποκαλούν «φασιστική χούντα στο Κίεβο», αλλά σε τίποτε άλλο. Μια εισροή παράνομων μαχητών από άλλες περιοχές τής Ουκρανίας, την Κριμαία και την Ρωσία - συμπεριλαμβανομένων βετεράνων του στρατού, εκκεντρικών θιασωτών τής στρατιωτικής ιστορίας, Κοζάκων τού ποταμού Ντον και μαχητών από την Τσετσενία και την Οσετία - έχει επίσης κάνει την εξέγερση δύσκολο να ελεγχθεί. Προς το παρόν, η αποκέντρωση είναι μια από τις πηγές τής δύναμης των ανταρτών: η εξάλειψη της πολιτοφυλακής στο Slovyansk ίσως να έχει μικρή άμεση επίδραση στις μάχες στο Luhansk. Αλλά, μακροπρόθεσμα, είναι πιθανό να κάνουν το Donbass δύσκολο να κυβερνηθεί, ανεξάρτητα από το ποια πλευρά θα εξασφαλίσει τη νίκη.

Ως στρατιωτική οντότητα, οι εξεγερμένοι είναι δύσκολο να ταξινομηθούν. Με την συνολική τους δύναμη να υπολογίζεται σε 10.000 μαχητές [15], οι αυτονομιστές έχουν χρησιμοποιήσει τόσο συμβατικές όσο και αντάρτικες τακτικές. Μεγάλες μονάδες 300 ανταρτών πολιόρκησαν ουκρανικές στρατιωτικές βάσεις [16], και μικρότερες μονάδες έστησαν σημεία ελέγχου, έκαναν ενέδρες κατά στρατιωτικών αποστολών και κράτησαν υπόπτους για πληροφοριοδότες τής κυβέρνησης. Το να επιχειρούν στα ανοιχτά, όμως, τους έχει εκθέσει σε όλο το βάρος τής ουκρανικής δύναμη πυρός. Σε αντίθεση με τα δάση και την αγροτική ύπαιθρο της δυτικής Ουκρανίας, όπου οι εθνικιστές αντάρτες πολέμησαν κάποτε έναν μακρό και αιματηρό πόλεμο [17] ενάντια στην Σοβιετική Ένωση, το ανοικτό έδαφος της ανατολικής Ουκρανίας προσφέρει λίγη φυσική προστασία. Με εκατοντάδες αντάρτες να έχουν αναφερθεί ως νεκροί [18] σε πρόσφατα αεροπορικά χτυπήματα, η φθορά έχει αρχίσει να φαίνεται. Στο προπύργιο του κινήματος στο Slovyansk στην επαρχία Ντόνετσκ, οι αυτονομιστές έχουν χάσει τον έλεγχο του πύργου τής τηλεόρασης και των περισσότερων δρόμων που οδηγούν στην πόλη, ενώ οι κυβερνητικές δυνάμεις ανακατέλαβαν την πόλη Krasny Liman. Ωστόσο, η μάχη δεν έχει τελειώσει, με τους αντάρτες να συνεχίζουν να επεκτείνουν το τεράστιο δίκτυο των σημείων ελέγχου και των αμυντικών θέσεών τους σε όλη την περιοχή.

Η απάντηση του Κιέβου στην εξέγερση έχει γίνει όλο και πιο δυναμική, αλλά παραμένουν βασικά προβλήματα. Τον Μάρτιο, ο εκτελών χρέη υπουργού Άμυνας της Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι μόνο 6.000 άνδρες από τις ένοπλες δυνάμεις τής χώρας [19] ήταν έτοιμοι για μάχη. Κατά την αρχική προσπάθεια του Κιέβου να ξαναπάρει το Slovyansk, μια από τις πιο ικανές από αυτές τις μονάδες - η 25η Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία από το Dnipropetrovsk, επανδρωμένη σε μεγάλο βαθμό με στρατιώτες από τα ανατολικά - αρνήθηκε να εκτελέσει τις διαταγές [20] και παρέδωσε έξι τεθωρακισμένα οχήματα στους αντάρτες. Από τότε, το Κίεβο έχει στηριχθεί όλο και περισσότερο σε μια νεοσυσταθείσα Εθνική Φρουρά, μια εθελοντική δύναμη πρώην αντι-Γιανουκοβιτσικών διαδηλωτών και μονάδων αυτοάμυνας από την Euromaidan.