Πώς οι Κούρδοι βρήκαν τον δρόμο τους

Μετά την εισβολή το 2003, το ιρακινό Κουρδιστάν καλοσώρισε την αμερικανική στρατιωτική κατοχή, και μετ’ ου πολύ, ήταν ένας άμεσος ωφελημένος. Το νέο σύνταγμα του Ιράκ, που ψηφίστηκε το 2005, επιβεβαίωσε το ειδικό καθεστώς τού Κουρδιστάν, δημιουργώντας ένα ομοσπονδιακό σύστημα που χορήγησε στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG), με έδρα την πόλη Erbil, μεγάλο βαθμό αυτονομίας των επαρχιών Ντοχούκ, Ερμπίλ, και Σουλεϊμανίγια. Έδωσε επίσης σε 15 άλλες επαρχίες τού Ιράκ την δυνατότητα επίτευξης παρόμοιου καθεστώτος. Ωστόσο, παρά το ομοσπονδιακό σύστημα που κατοχυρώθηκε στο Σύνταγμα του Ιράκ, η Βαγδάτη κάνει ακόμα ό, τι μπορεί για να περιορίσει την κουρδική αυτονομία και να αποτρέψει άλλες επαρχίες από το να απαιτούν επίσης αυτονομία.

Το μήλον τής έριδος ανάμεσα στην Βαγδάτη και το Ερμπίλ είναι ο έλεγχος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου τής περιοχής. Η Βαγδάτη επιμένει ότι όλα τα έσοδα από το πετρέλαιο πρέπει να ρέουν προς την κεντρική κυβέρνηση, η οποία στην συνέχεια θα τα διανείμει στις τρεις επαρχίες τού Κουρδιστάν και σε άλλες επαρχίες τού Ιράκ. Βάσει του πληθυσμού του, το Κουρδιστάν υποτίθεται ότι θα λάβει 17% των συνολικών εσόδων από το ιρακινό πετρέλαιο. Αλλά η KRG υποστηρίζει ότι αφού η Βαγδάτη αφαιρέσει τις πληρωμές προς τις εταιρείες πετρελαίου και το μερίδιο του Κουρδιστάν στις δαπάνες τής χώρας για την εθνική άμυνα και τις εξωτερικές υποθέσεις, το Κουρδιστάν λαμβάνει μόνο 10% - 11%.

Η KRG επιδίωξε αρχικά την οικονομική ανεξαρτησία υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν, υπογράφοντας συμβάσεις εξερεύνησης πετρελαίου με μικρές ενεργειακές εταιρείες το 2002. Όμως, μετά την ψήφιση του νέου συντάγματος, πίεσε για συμφωνίες με πιο επείγοντα χαρακτήρα, έστω και αν δεν ήταν σαφές αν είχε τη νόμιμη εξουσία να το πράξει. Το σύνταγμα ορίζει ότι η κεντρική κυβέρνηση έχει αποκλειστικό έλεγχο επί των υφιστάμενων κοιτασμάτων πετρελαίου, αλλά αφήνει ασαφές το ποιος έχει δικαιοδοσία επί των νέων. Μέχρι σήμερα, η κεντρική κυβέρνηση υποστηρίζει τα δικαιώματά της τόσο επί των παλαιών όσο και επί των νέων κοιτασμάτων πετρελαίου. Το Erbil διεκδικεί το δικαίωμα να υπογράφει συμβάσεις για κάθε νέο κοίτασμα στο έδαφός του.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να επιλύσουν την διαφορά ανάμεσα στην Βαγδάτη και το Ερμπίλ, μέσω ενός νέου εθνικού νόμου υδρογονανθράκων, αλλά οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν. Αντ’ αυτού, το 2007, το κουρδικό κοινοβούλιο ψήφισε την δική του νομοθεσία που ρυθμίζει τις συμβάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή, επιτρέποντας γενναιόδωρες συμφωνίες διαμοιρασμού τής παραγωγής με ξένες εταιρείες.

Δεκάδες ξένες εταιρείες, όπως η αγγλο-τουρκική εταιρεία Genel Energy, η κινεζική Addax Petroleum, η γαλλική Total, η νορβηγική DNO και η ρωσική Gazprom, έσπευσαν να καθιερώσουν ένα μερίδιο σε αυτό που ο Tony Hayward, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της BP, περιέγραψε το 2011 ως «ένα από τα τελευταία μεγάλα σύνορα πετρελαίου και φυσικού αερίου». Μέχρι το 2012, ακόμη και μεγάλες αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η Chevron και η ExxonMobil, είχαν σφραγίσει συμφωνίες εξερεύνησης και παραγωγής άμεσα με το Ερμπίλ, προκαλώντας ανοιχτά την Βαγδάτη - και την κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία, παρά το γεγονός της εδραιωμένης στήριξης της Ουάσινγκτον στο ιρακινό Κουρδιστάν, είχε αντιταχθεί στις συμφωνίες, φοβούμενη ότι οι διαφωνίες για το πετρέλαιο στο Ιράκ θα μπορούσαν να απειλήσουν την σταθερότητα της χώρας. Αυτές τις μεγάλες αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες ακολούθησαν πέντε μικρότερες αμερικανικές εταιρείες – οι Hess, HKN, Hunt, Marathon και Murphy - και πάνω από 40 εταιρείες από τον Καναδά, την Κίνα, τη Νορβηγία, την Ρωσία και διάφορες αραβικές και ασιατικές χώρες, αξιοποιώντας μια κουρδική φλέβα που εκτιμάται από εμπειρογνώμονες του κλάδου ότι θα ανέλθει σε 45 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 99 τρισεκατομμύρια με 201 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου.

Παρά αυτό το απροσδόκητο γεγονός, η KRG εξακολουθεί να χρειάζεται έναν τρόπο για να πάει το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο του Κουρδιστάν στην διεθνή αγορά. Το Erbil θα μπορούσε να το κατευθύνει μέσω ενός υφιστάμενου αγωγού – την κύρια γραμμή εξαγωγής αργού πετρελαίου στο βόρειο Ιράκ, που συνδέει την ιρακινή πόλη Κιρκούκ με το τουρκικό λιμάνι Τσεϊχάν, στη Μεσόγειο. Αλλά η Βαγδάτη ελέγχει την ιρακινή πλευρά αυτού του αγωγού και κατά συνέπεια θα ήλεγχε και τα έσοδα του πετρελαίου. Έτσι, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν αποφάσισε αντ’ αυτού να κατασκευάσει έναν νέο αγωγό, από το πετρελαϊκό κοίτασμα Taq Taq, στο κεντρικό Κουρδιστάν, ως τα τουρκικά σύνορα, όπου θα συνδεθεί με τον αγωγό Τσεϊχάν - μια άμεση πρόκληση στην αξίωση της Βαγδάτης για αποκλειστικό έλεγχο του πετρελαίου τού Ιράκ.

ΚΟΥΡΔΙΚΗ ΦΛΕΒΑ

Ωστόσο, η KRG δεν θα μπορούσε να προχωρήσει μόνη της: Χρειαζόταν την συνεργασία τής βόρειας γειτονικής χώρας, της Τουρκίας. Μετά από κάποιους δισταγμούς, η τουρκική κυβέρνηση συμφώνησε να επιτρέψει να συνδεθεί ο νέος κουρδικός αγωγός με την γραμμή Ceyhan. Αλλά το πιο σημαντικό, η Άγκυρα συμφώνησε επίσης να καταθέσει τις πληρωμές για το κουρδικό πετρέλαιο σε έναν κουρδικό τραπεζικό λογαριασμό στην Τουρκία, και όχι στον εθνικό λογαριασμό τού Ιράκ στη Νέα Υόρκη, όπου πηγαίνουν όλες οι άλλες πληρωμές ιρακινού πετρελαίου.