Οι υποσχέσεις τής Εγγύς Ανατολής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι υποσχέσεις τής Εγγύς Ανατολής

Γιατί η Ουάσιγκτον πρέπει να εστιάσει στην Μέση Ανατολή
Περίληψη: 

Τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής παραμένουν πολύ βαθιά συνυφασμένα με την αμερικανική εθνική ασφάλεια και την αμερικανική οικονομία για να μπορούν να αγνοηθούν. Ανεξάρτητα από το τι προτιμά να κάνει, η κυβέρνηση Ομπάμα δεν μπορεί απλώς να φύγει από την περιοχή, αλλά πρέπει να επιδείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για αυτήν.

O KENNETH M. POLLACK είναι βασικός συνεργάτης στο Κέντρο για την Μεσανατολική Πολιτική Saban στο Ινστιτούτο Brookings.
Ο RAY TAKEYH είναι βασικός συνεργάτης για Μεσανατολικές Σπουδές στο Council on Foreign Relations.

Αντίθετα με τους δημοφιλείς μύθους και τις θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με την επιθυμία τής Ουάσιγκτον να ελέγχει την Μέση Ανατολή, στις τελευταίες έξι δεκαετίες, οι Αμερικανοί πολιτικοί συνήθως προσπαθούσαν να ελαχιστοποιήσουν την εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών εκεί. Αλλά η υψηλής σημασίας φύση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή - κυρίως το πετρέλαιο - και η πολυπλοκότητα των προβλημάτων τής Μέσης Ανατολής πάντα φαίνονταν να τραβούν τις Ηνωμένες Πολιτείες πάλι μέσα στην περιοχή. Παρά την θέλησή του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, μπλέχτηκε μέσα στην κρίση του Σουέζ το 1956 και στις εξεγέρσεις των παναραβιστών στα τέλη τής δεκαετίας τού 1950. Ο Λύντον Τζόνσον μετά βίας κούνησε το δάχτυλό του για να αποτρέψει τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967. Ο Ρίτσαρντ Νίξον απρόθυμα ενεπλάκη στην περιοχή με τον αραβο- ισραηλινό πόλεμο το 1973 και την πυρηνική κρίση μεταξύ των υπερδυνάμεων που προκάλεσε. Παρά την επιθετική εικόνα του, ο Ρόναλντ Ρήγκαν έκανε λίγα ως απάντηση σε επανειλημμένες επιθέσεις στον Λίβανο και τον Περσικό Κόλπο από το Ιράν και τους πληρεξουσίους του. Ο George H. W. Bush ανέλαβε την εξουσία ελπίζοντας να αγνοήσει τον Σαντάμ Χουσεΐν, όχι να τον πολεμήσει. Και, αν και σπάνια το θυμόμαστε σήμερα, ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την Μέση Ανατολή και έδινε λίγη προσοχή στην περιοχή πριν από τις επιθέσεις τής 11ης Σεπτεμβρίου τού 2001.

Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε την εξουσία αποφασισμένος να πετύχει εκεί που οι προκάτοχοί του είχαν αποτύχει. Μετά από μια δεκαετία πολέμου στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, σχεδίαζε να βγάλει τον βρόχο τής Μέσης Ανατολής από τον λαιμό τής Ουάσιγκτον. Σε δημόσιες δηλώσεις τους, αξιωματούχοι τής κυβέρνησης Ομπάμα ήταν προσεκτικοί για να αποφύγουν να δώσουν την εντύπωση ότι η Ουάσιγκτον θέλει να «απεμπλακεί» από την Μέση Ανατολή. Αλλά ορισμένοι ανώτεροι υπάλληλοι ήταν γνωστοί για την κατ’ ιδίαν επιχειρηματολογία τους σχετικά με το γιατί η προσέγγιση των ΗΠΑ στην περιοχή θα πρέπει να αλλάξει ουσιαστικά. Υποστήριζαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν σταθερά υπερ-επενδύσει στην περιοχή, ειδικά κατά την διάρκεια της προηγούμενης κυβέρνησης. Σχεδίαζαν να διορθώσουν αυτή την ανισορροπία με την «στροφή» των αμερικανικών διπλωματικών και στρατιωτικών δυνάμεων μακριά από την Μέση Ανατολή προς την Ασία, την περιοχή όπου ο Ομπάμα πιστεύει ότι η σχέση ρίσκου-ανταμοιβής είναι πιο ευνοϊκή για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι αξιωματούχοι αυτοί έχουν τρία αλληλοδιαπλεκόμενα επιχειρήματα για να υποστηρίξουν αυτή την προσέγγιση. Πρώτον, επέμειναν ότι τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής έχουν μεγαλοποιηθεί. Κατά την άποψή τους, τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα είναι μικρές διαφωνίες που θα μπορούσαν εύκολα να επιλυθούν. Δεύτερον, οι αξιωματούχοι αυτοί υποστηρίζουν ότι πολλά από τα χειρότερα προβλήματα της περιοχής είναι στην πραγματικότητα τα προϊόντα τής υπερ-εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών. Εν μέρει, η αιτίαση αυτή στηρίζεται σε ένα επιχείρημα «ηθικού κινδύνου»: η αφοσίωση της Ουάσινγκτον στην περιοχή επιτρέπει στους ηγέτες τής Μέσης Ανατολής να έχουν κακή συμπεριφορά, και αν οι Αμερικανοί απλά αποτραβηχτούν, οι κυβερνήσεις τής περιοχής θα αλλάξουν συμπεριφορά. Τέλος, υποστήριξαν ότι τα συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή είναι και πιο μέτρια και λιγότερο ευάλωτα από ό, τι συνήθως πιστεύεται.

Όπως βλέπουν τα πράγματα αυτά τα μέλη τής ομάδας τού Ομπάμα, οι παράγοντες αυτοί δικαιολογούν μια σημαντική υποβάθμιση της εμπλοκής των ΗΠΑ στην περιοχή. Αυτό το σκεπτικό στηρίζεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος της κυβέρνησης για επέκταση της ανάπτυξης αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, στις με μισή καρδιά προσπάθειές της για ειρήνευση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων (τουλάχιστον μέχρι πέρυσι, όταν ο Τζον Κέρι έγινε υπουργός Εξωτερικών), στην περιορισμένη αμερικανική υποστήριξη των κινημάτων τής αντιπολίτευσης στην Λιβύη και την Συρία, καθώς και στην συγκεχυμένη και αμφίσημη απάντηση της αμερικανικής κυβέρνησης προς τις εξεγέρσεις τής Αραβικής Άνοιξης. Σύμφωνα με τον Ομπάμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν απεμπλακεί αρκετά από την περιοχή. Εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική επαφή μεταξύ της Ουάσιγκτον και των περιφερειακών πρωτευουσών. Όμως, η κυβέρνηση δεν έχει δείξει σχεδόν καμία προθυμία να επενδύσει περισσότερους πόρους ή να ακολουθήσει εποικοδομητικές ατζέντες εκεί.

Πέντε χρόνια στην προεδρία Ομπάμα, η προσέγγιση αυτή έχει αποφέρει ανάμεικτα αποτελέσματα. Οι αξιωματούχοι τής κυβέρνησης είχαν άδικο να πιστεύουν ότι τα προβλήματα της περιοχής ήταν υπερτιμημένα ή ότι είναι κυρίως αποτέλεσμα των αμερικανικών λαθών. Η απεμπλοκή των ΗΠΑ δεν έχει δημιουργήσει μια πιο σταθερή ή ασφαλή Μέση Ανατολή. Στην πραγματικότητα, η περιοχή έχει γίνει πολύ χειρότερη. Αφημένοι στην τύχη τους, οι ηγέτες τής περιοχής δεν κυβέρνησαν πιο αποτελεσματικά. Εν μέρει ως αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, εμφύλιοι πόλεμοι εξελίσσονται στην Λιβύη, την Συρία και την Υεμένη. Το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, το Ιράκ και ο Λίβανος ισορροπούν στα άκρα. Εν τω μεταξύ, η αστάθεια σε αυτά τα μέρη έχει διαχυθεί πέρα από τα σύνορα στην Αλγερία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ και την Τουρκία, πιέζοντας την ήδη εύθραυστη κοινωνική διάρθρωση των χωρών αυτών. Επιπλέον, αυτές οι τάσεις συλλογικά έχουν προκαλέσει έναν φαύλο πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ του Ιράν και μιας ομάδας σουνιτικών αραβικών κρατών, υπό την ηγεσία τής Σαουδικής Αραβίας, που πολλοί φοβούνται ότι θα εξελιχθεί σε μια χιονοστιβάδα σύγκρουσης μεταξύ σιιτών και σουνιτών σε ολόκληρη την περιοχή.