Η συμμαχία Ελλάδας- Ισραήλ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η συμμαχία Ελλάδας- Ισραήλ

Προσδοκίες και κίνδυνοι*
Περίληψη: 

Η έμφαση στα πλεονεκτήματα της επιλογής τής συμμαχίας τής Ελλάδας με το Ισραήλ, αποκρύπτει τους σημαντικούς κινδύνους που αυτή εμπεριέχει.

Η ΒΑΛΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Διεθνές Δίκαιο Επιχειρήσεων από το LSE.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΥΡΩΔΙΑΣ πρόσφατα ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο τμήμα Διεθνών Σχέσεων του LSE. Έχει τιμηθεί με υποτροφίες από το Ίδρυμα Ωνάση και το Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.

Από περίπου τα μέσα τού 2010, η Ελλάδα προχώρησε σε μια στρατηγική επιλογή προσέγγισης και συνεργασίας με το κράτος τού Ισραήλ στους τομείς τής οικονομίας, της ενέργειας και της άμυνας. Η σύσφιξη των σχέσεων των δύο χωρών δημιούργησε στην ελληνική πλευρά ισχυρές προσδοκίες για την αναβάθμιση του ρόλου της στην ευρύτερη περιοχή τής Ανατολικής Μεσογείου.

Το ενεργειακό, και συγκεκριμένα η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη τού Ισραήλ και της Κύπρου και η ενδεχόμενη ύπαρξη κοιτασμάτων δυτικότερα, στην περιοχή τής Ελλάδας, αποτέλεσε κίνητρο και πυρήνα τής συνεργασίας αυτής και οδήγησε την ελληνική πλευρά σε προσδοκίες για μια μακροχρόνια συνεργασία στην εξόρυξη, εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων και στην εξαγωγή τους στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω αγωγού από την Ελλάδα, ή σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο. Η κοινότητα συμφερόντων ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ θα είχε μακροπρόθεσμη δυναμική και θα αναβάθμιζε τον ρόλο τής Ελλάδας ως σημαντικού ενεργειακού κόμβου για τον ανεφοδιασμό τής Ευρώπης.

Η επιλογή τής συνεργασίας ενισχύθηκε και από το γεγονός τής απομάκρυνσης του Ισραήλ από την Τουρκία, τον επί δεκαετίες στενό του σύμμαχο στην Μέση Ανατολή. Η ελληνική πλευρά βασιζόμενη στην πεποίθηση ότι η διάρρηξη της σχέσης Ισραήλ - Τουρκίας θα έχει βάθος και συνέχεια, θεώρησε ότι αποτελεί τον μοναδικό σύμμαχο που θα μπορούσε να αμβλύνει την περιφερειακή απομόνωση του Ισραήλ και, φυσικά, τον μοναδικό «δρόμο» για εξαγωγή των ενεργειακών του πόρων στην Ευρώπη.

Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική πλευρά ενίσχυσε και την στρατιωτική συνιστώσα τής συνεργασίας με το Ισραήλ, με στόχο αυτή να λειτουργήσει αποτρεπτικά για περιφερειακούς δρώντες που θα αμφισβητούσαν τα δικαιώματα, κυρίως της Ελλάδας και της Κύπρου, στην εξόρυξη των υδρογονανθράκων, είτε θα παρεμπόδιζαν τη μεταφορά τους στις ευρωπαϊκές αγορές. Σε μεγάλο βαθμό, δηλαδή, η στρατιωτική συμμαχία δομήθηκε ως ανασχετικός παράγοντας στις τουρκικές ενεργειακές επιδιώξεις και απειλές.

Ακόμη, η στρατιωτική συνεργασία ενίσχυε τις προσδοκίες ότι το Ισραήλ θα είναι ο παράγοντας εκείνος που μακροπρόθεσμα θα υποστήριζε τις ελληνικές θέσεις στη μακροχρόνια αντιπαράθεση με την Τουρκία.

Μάλιστα, το φερόμενο ως επεισόδιο ανάμεσα σε ισραηλινά και τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη εντός τού κυπριακού εναέριου χώρου τον Μάιο του 2012 «επιβεβαίωνε» τα επιχειρήματα αυτά.

Όμως, η έμφαση στα πλεονεκτήματα της επιλογής μιας συμμαχίας με το Ισραήλ αποκρύπτει τους σημαντικούς κινδύνους που αυτή εμπεριέχει. Οι περιφερειακές εξελίξεις μετά τις αραβικές εξεγέρσεις δημιούργησαν έναν νέο πολιτικό πλαίσιο στην περιοχή. Η κρίση στην Συρία είναι πιθανόν να φέρει πιο κοντά το Ισραήλ και την Τουρκία το επόμενο διάστημα, καθώς αφενός δημιουργείται μια απρόβλεπτη κατάσταση στα σύνορα των δύο κρατών και αφετέρου Τουρκία και Ισραήλ βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο απέναντι σε άλλους περιφερειακούς δρώντες, όπως το Ιράν, που επιδιώκουν διαφορετική στρατηγική για το μέλλον τής Συρίας. Παράλληλα, η ενδυνάμωση των εξτρεμιστών στο Ιράκ (ISIS) ενεργοποιεί κοινά αντανακλαστικά των δύο κρατών. Η απολογία Νετανιάχου για την επέμβαση στο Μαβί Μαρμαρά είναι η αντανάκλαση των προθέσεων και των βαθύτερων διεργασιών ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Ταυτόχρονα, και στο ενεργειακό πεδίο, οι συζητήσεις ανάμεσα στους, ισραηλινών και αμερικανικών συμφερόντων, βασικούς επενδυτές για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στην ισραηλινή ΑΟΖ και στις μεγαλύτερες τουρκικές εταιρείες πετρελαίου για την μεταφορά των ενεργειακών πόρων από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω αγωγού στην Τουρκία, δείχνουν ότι το Ισραήλ δεν έπαψε να εξετάζει διαφορετικές επιλογές στον τομέα αυτό.

Πιθανή προσέγγιση Ισραήλ - Τουρκίας ή/και απόφαση για κατασκευή αγωγού για την διοχέτευση των υδρογονανθράκων προς τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Τουρκίας θα κατέρριπτε τις δύο βασικές προσδοκίες τής ελληνικής πλευράς, αφήνοντάς την απομονωμένη στην περιοχή τής Ανατολικής Μεσογείου και με σημαντικές εξαρτήσεις τής Ελλάδας και της Κύπρου από την Τουρκία για την εξαγωγή των ενεργειακών τους πόρων.

Παράλληλα με τους κινδύνους αυτούς, η συμμαχία με το Ισραήλ και ειδικά ο στρατιωτικός της βραχίονας θεωρείται ως απειλή για τον αραβικό κόσμο και επηρεάζει αρνητικά τις πολιτικές και οικονομικές προοπτικές τής ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Η συμμαχία με το Ισραήλ περιορίζει σημαντικά τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Ελλάδα - και με βάση τις δυσκολίες τής Τουρκίας στην περιοχή- τόσο στο οικονομικό πεδίο, όσο και για την προώθηση της ειρήνης και της συνεργασίας στην Μέση Ανατολή.

Σε κάθε περίπτωση, η αδυναμία κατανόησης των αλλαγών και της δυναμικής τους στο περιβάλλον τής συμμαχίας Ελλάδας- Ισραήλ, η αντίληψη ότι το Ισραήλ θεωρεί την συμμαχία αυτή ως μια μακροπρόθεσμη επιλογή τής εξωτερικής του πολιτικής και, φυσικά, η πρόσδεση της Ελλάδας στην συμμαχία αυτή με ταυτόχρονη υποβάθμιση των σχέσεών της με τον αραβικό κόσμο και την δυναμική του, εμπεριέχουν κινδύνους και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε εξελίξεις με σημαντικό κόστος.

*Το κείμενο αποτελεί περίληψη ενός ευρύτερου policy paper με τον ίδιο τίτλο, το οποίο θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο. Ο Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του και με βασικό στόχο την αξιοποίηση του πλούσιου πνευματικού δυναμικού των αποφοίτων τού LSE και την συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο, προχώρησε στην δημιουργία Think Tank (Ομάδων Σκέψης) και την παραγωγή Κειμένων Θέσης (Policy papers). Για τον Β’ κύκλο συγγραφής των Κειμένων Θέσης, η ομάδα «Ιστορία & Διεθνείς Σχέσεις» επέλεξε ως θέμα: «Η Συμμαχία Ελλάδας- Ισραήλ: προσδοκίες και κίνδυνοι».