Έτσι μοιάζει η εξομάλυνση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Έτσι μοιάζει η εξομάλυνση

Το Ιράν και οι ΗΠΑ ενώνουν τις δυνάμεις τους εναντίον τής ISIS
Περίληψη: 

Δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στα πρόθυρα της προσέγγισης με το Ιράν. Αυτό που είναι εκπληκτικό, ωστόσο, είναι το πώς αυτό πραγματοποιείται - όχι μέσω διαπραγματεύσεων για την τύχη τού πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, αλλά ως αποτέλεσμα της μάχης κατά της ISIS.

Ο MOHSEN MILANI είναι καθηγητής Πολιτικής και εκτελεστικός διευθυντής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διπλωματικών Μελετών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @mohsenmilani.

Δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, είναι στα πρόθυρα να γυρίσει σελίδα με το Ιράν. Στο κάτω-κάτω, κατά την διάρκεια της προεδρίας του, ο Ομπάμα έχει επανειλημμένα τονίσει ότι θα ήθελε οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν να ξεπεράσουν την 35ετή αποξένωσή τους. Αυτό που είναι εκπληκτικό, όμως, είναι το πώς έχει προκύψει η προσέγγιση - όχι μέσω διαπραγματεύσεων για την τύχη τού πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης αλλά ως αποτέλεσμα της μάχης κατά τής ISIS.

Η Τεχεράνη και η Ουάσινγκτον βρίσκονται στην ίδια πλευρά τής μάχης κατά του «Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της al-Sham» (ISIS) που ονομάζεται επίσης «Ισλαμικό Κράτος» (IS), και υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι έχουν συνεργαστεί απέναντι στην προέλαση της εξτρεμιστικής ομάδας μέσω του Ιράκ. Αν και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτό θα διαρκέσει για όλη την διάρκεια του πολέμου, μια τέτοια συνεργασία είναι σαφώς ένα θετικό βήμα.

Αμφότερες οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν εκλαμβάνουν την ISIS ως μια σημαντική απειλή για τα δικά τους συμφέροντα. Ένα προπύργιο της ISIS κοντά στα ιρανικά σύνορα θα είναι μια βαθιά και άμεση απειλή για την ασφάλεια της Τεχεράνης. Κατ’ αρχήν, οι σουνίτες τζιχαντιστές τής ISIS περιφρονούν ανοιχτά την σιιτική πίστη, την ισλαμική αίρεση που ακολουθούν η συντριπτική πλειοψηφία των Ιρανών και η πλειοψηφία των Ιρακινών. Η οργάνωση είναι ήδη σε έναν σεχταριστικό πόλεμο στην Συρία και στο Ιράκ, και η Τεχεράνη πρέπει να υποθέτει ότι τελικά θα σχεδιάζει να στρέψει την προσοχή της προς το Ιράν.

Η Ουάσινγκτον, από την πλευρά της, κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι η ISIS αποτελεί σημαντική απειλή. Αν η ISIS καταφέρει να δημιουργήσει ένα ασφαλές καταφύγιο στο Ιράκ, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το εκεί έδαφος για να σχεδιάσει ενέργειες εναντίον τής Δύσης, να υπονομεύσει τους Δυτικούς συμμάχους της στην περιοχή και να θέσει σε κίνδυνο τις μεταφορές πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο. Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος της οργάνωσης εναντίον τού ιρακινού κράτους θέτει επίσης σε κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ουάσιγκτον έχει πληρώσει υψηλό τίμημα σε αίμα και σε χρήμα για να δημιουργήσει ένα σταθερό και σχετικά φιλικό Ιράκ. Η κατάρρευση αυτού του κράτους θα αποτελέσει μια ταπεινωτική ήττα.

Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν έχουν διαφορετικά οράματα για το μέλλον τού Ιράκ, μοιράζονται τους τρεις κυριότερους στρατηγικούς στόχους εκεί: Την προστασία τής εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ˙ Την πρόληψη ενός εμφυλίου πολέμου που θα μπορούσε εύκολα να διαχυθεί σε ολόκληρη την περιοχή˙ Και την νίκη επί της ISIS. Υπάρχει επίσης μια προηγούμενη τακτική συνεργασία μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον πριν από εκείνη στο Ιράκ: Το 2001, οι δύο συνεργάστηκαν για να ξεριζώσουν τους Ταλιμπάν από το Αφγανιστάν.

Ο Ομπάμα έχει υποσχεθεί να μην ανεχθεί την δημιουργία ενός τρομοκρατικού κράτους στο Ιράκ και έχει ήδη διατάξει περιορισμένες αεροπορικές επιδρομές εναντίον τής ISIS για την προστασία του προσωπικού και των εγκαταστάσεων των ΗΠΑ στο Ιράκ και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην απελπισμένη μειονότητα των Yezidi στην χώρα. Η Τεχεράνη έχει δώσει σαφείς ενδείξεις ότι εγκρίνει την περιορισμένη στρατιωτική αποστολή τού Ομπάμα. Ο Ιρανός πρόεδρος, Χασάν Ρουχανί, και μια σειρά άλλοι αξιωματούχοι έχουν εκφράσει δημοσίως την επιθυμία να συνεργαστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να νικήσουν την ISIS. Βέβαια, είναι απίθανο ότι η Τεχεράνη θα προσφέρει τακτική βοήθεια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πεδίο τής μάχης, αλλά είναι πιθανό να καλωσορίσει τις συνεχιζόμενες τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ και θα μπορούσε ακόμη και ήσυχα να επικροτήσει την επαναφορά αμερικανικών χερσαίων στρατευμάτων στο Ιράκ.

Αλλά ο Ομπάμα έχει επίσης δηλώσει, ορθώς, ότι δεν μπορεί να υπάρξει αμερικανική στρατιωτική λύση για τα προβλήματα του Ιράκ μέχρι να αντιμετωπιστούν τα πολιτικά προβλήματά του - πάνω απ’ όλα, η τάση τής κεντρικής κυβέρνησης προς τους αποκλεισμούς. Εκεί είναι που το Ιράν, το οποίο έχει διατηρήσει πολύ στενούς δεσμούς με τα σιιτικά κόμματα που κυριαρχούν στην Βαγδάτη, έχει πάρει το προβάδισμα. Η Ουάσιγκτον χαιρέτησε την άφιξη του νέου πρωθυπουργού τού Ιράκ, Haider al-Abadi. Ο προκάτοχος του Abadi, ο Νούρι αλ-Μαλίκι, παραιτήθηκε μόνο αφότου το Ιράν (και ο αγιατολάχ Αλί Σιστανί, ο σιίτης θρησκευτικός ηγέτης τού Ιράκ) τον εξώθησε σταθερά να φύγει. Η Τεχεράνη εξέφρασε αρχικά την επιθυμία της να φύγει ο Μαλίκι από μόνος του. Αλλά όταν ο ίδιος επέμενε να μην δείχνει σημάδια ότι θα παραιτηθεί, ο Ali Shamkhani, ο Γραμματέας τού Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας τού Ιράν, εξέδωσε μια δημόσια δήλωση συγχαίροντας τον Abadi επειδή πήρε την εντολή να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση. Η Τεχεράνη επιστράτευσε και ιρακινές ομάδες σιιτών, καθώς και σιίτες μαχητές για να υποστηρίξει τον Abadi. Η Ουάσιγκτον περιορίστηκε στο να είναι παρατηρητής σε ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας, αλλά χαιρέτισε το αποτέλεσμα.

Η συνεργασία μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον στο Ιράκ υπήρξε παραγωγική μέχρι τώρα, αλλά είναι επίσης εύθραυστη. Υπάρχουν τρεις παράγοντες που θα μπορούσαν να την εκτροχιάσουν εύκολα. Ο πρώτος είναι μια διαμάχη για την σύνθεση της νέας ιρακινής κυβέρνησης. Το Ιράν αναγνώρισε ότι ο Μαλίκι είχε γίνει μια προσωπικότητα πολύ πολωτική και αυταρχική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει αναθεωρήσει την στρατηγική του ότι η σιιτική κοινότητα του Ιράκ θα πρέπει να κυριαρχεί στην ιρακινή πολιτική σκηνή, ούτε άλλαξε την άποψή του ότι οι σουνιτικές ομάδες θα πρέπει να μάθουν να δέχονται την σιιτική εξουσία. Όπως έγραψα σε προηγούμενο άρθρο [1] στο Foreign Affairs, αυτό είναι και ένα θέμα αρχής (οι σιίτες αποτελούν μια άνετη πλειοψηφία τού ιρακινού πληθυσμού) και πραγματισμού (η Τεχεράνη πιστεύει ότι οι σουνίτες είναι λιγότερο πιθανό να ενδιαφέρονται για την οικοδόμηση στενών δεσμών με το Ιράν από όσο οι σιίτες και οι Κούρδοι).