Η συνεχής καταδίωξη τής ISIS | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η συνεχής καταδίωξη τής ISIS

Το ρίσκο του να ξαναχρησιμοποιείς παλιά δόγματα σε καινούργιες μάχες

Από όλα τα ερωτήματα που τέθηκαν από την εκστρατεία των ΗΠΑ εναντίον τού Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της al -Sham (ISIS), ένα είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο: Έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την νόμιμη εξουσία να επεκτείνουν τις αεροπορικές επιδρομές από το Ιράκ στην Συρία; Παρ’ όλο που η τρέχουσα αεροπορική εκστρατεία είναι νόμιμη – το Ιράκ ζήτησε επισήμως [1] από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις συμμαχικές δυνάμεις να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της ISIS – η Συρία δεν ζήτησε βοήθεια, ούτε έδωσε την συγκατάθεσή της σε ξένες χώρες να εξαπολύσουν επιθέσεις στο έδαφός της.

Σε πρόσφατες ακροάσεις, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, υπερασπίστηκε μια πιθανή επιδρομή στην Συρία με την παραλλαγή [2] μιας παλιάς ιδέας από το διεθνές δίκαιο: Το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης (hot pursuit). Το δόγμα αυτό εφαρμοζόταν παραδοσιακά στο δικαίωμα του ναυτικού να κυνηγά πειρατικά πλοία από τα χωρικά ύδατα στην ανοικτή θάλασσα. Και στην σύγχρονη ενσάρκωσή του - ως μέρος τού εθνικού ποινικού δικαίου - το δόγμα κατά κύριο λόγο χρησιμοποιείται για να επιτρέπεται στους εκπροσώπους τής επιβολής τού νόμου να καταδιώκουν εγκληματίες που διαφεύγουν μέσω των συνόρων.

Αλλά το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επικαλεστούν την συνεχή καταδίωξη για να κυνηγήσουν μαχητές στην Συρία είναι ένα άλλο ζήτημα συνολικά. Η απάντηση απειλεί να βάλει τους Αμερικανούς πολιτικούς σε έναν επικίνδυνο κατήφορο. Εάν η ιστορία αποτελεί κάποιον οδηγό, με την επίκληση του όρου η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να ανοίξει το κουτί τής Πανδώρας των πολιτικών ειρωνειών και πιθανών νομικών διλημμάτων.

ΠΙΑΣΕ ΤΟΥΣ ΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ

Τις τελευταίες δεκαετίες, χώρες από την Βραζιλία ως την Νότια Αφρική έχουν χρησιμοποιήσει τον όρο «συνεχής καταδίωξη» με ζέση. Και κάθε περίπτωση παραπέμπει σε πιθανούς τρόπους με τους οποίους η ιδέα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά ή να αξιοποιηθεί για πολιτικό κέρδος.

Πρώτον, οι χώρες που επικαλούνται το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης υπερβάλλουν συχνά σχετικά με την απειλή που τίθεται από μη κρατικούς φορείς, προκειμένου να συγκεντρώσουν την διεθνή συμπάθεια και να ελαττώσουν τις επικρίσεις για την επιθετικότητά τους. Μια τέτοια περίπτωση είναι η χρήση τού όρου από την Νότια Αφρική για να δικαιολογήσει συχνές επιδρομές [3] στην Αγκόλα, την δεκαετία τού 1970. Ο φαινομενικός στόχος αυτών των επιδρομών ήταν να στοχεύσει αυτονομιστές από την Λαϊκή Οργάνωση Νότιας Δυτικής Αφρικής (South West Africa People's Organization), μια ομάδα που μαχόταν για την ανεξαρτησία τής Ναμίμπια, η οποία τότε ήταν υπό τον έλεγχο της Νότιας Αφρικής. Αλλά η Νότια Αφρική είχε επίσης έναν διαφορετικό στρατηγικό στόχο συνολικά: Να στηρίξει τον ηγέτη των ανταρτών, Jonas Savimbi, ο οποίος προσπάθησε να ανατρέψει την κυβέρνηση της Αγκόλας.

Η φράση «συνεχής καταδίωξη» (“hot pursuit”) έχει χρησιμεύσει συχνά ως ρητορικό όπλο για να εξαναγκάσει γείτονες. Όταν Έλληνες κομμουνιστές διέφυγαν στην Αλβανία το 1949 μετά τον εμφύλιο πόλεμο, Έλληνες αξιωματικοί τού στρατού σκέφθηκαν να επικαλεστούν το δόγμα, πιέζοντας την Αλβανία να απαγορεύσει την χρήση του εδάφους της ως βάση οπισθοφυλακής. Ομοίως, το 1986, η Αγκόλα απείλησε να εισβάλει στο Κονγκό εάν το Κονγκό συνέχιζε να προφυλάσσει και να εκπαιδεύει το αυτονομιστικό κίνημα Unita, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Mobutu Sese Seko να ερευνήσει τα στοιχεία που παρουσίασε η Αγκόλα. Και το 1984, η Σοβιετική Ένωση και το Αφγανιστάν προειδοποίησαν το Πακιστάν ότι θα καταδιώξουν τους αντάρτες στο έδαφος της χώρας, αν καθίστατο απαραίτητο. Φοβούμενη μια εισβολή, η Ισλαμαμπάντ μείωσε την υλικοτεχνική υποστήριξη στους μουτζαχεντίν.

Επιπλέον, ακόμη και η πιθανότητα στρατιωτικής δράσης που δικαιολογείται από την συνεχή καταδίωξη μπορεί να τροφοδοτήσει ευρείας κλίμακας ανθρωπιστικές κρίσεις. Ως ένα τέτοιο παράδειγμα, η Ταϊλάνδη μετεγκατέστησε μεγάλα στρατόπεδα προσφύγων από τις παραμεθόριες περιοχές της στην διαμφισβητούμενη περιοχή Kampuchea στην δεκαετία τού 1980 για να αποκρούσει πιθανές επιδρομές από το Βιετνάμ στην καταδίωξη των Ερυθρών Χμερ. Αυτές οι μετεγκαταστάσεις επιδείνωσαν την ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης που προκλήθηκε από την εισβολή τού Βιετνάμ το 1978, λόγω της οποίας εκτοπίστηκαν 250.000 Καμποτζιανοί, κάνοντας χειρότερη την φτώχεια και την πείνα.

Μερικές φορές, η έννοια της συνεχούς καταδίωξης χρησιμοποιείται για να υποβαθμιστούν τυχαίες συνοριακές επιδρομές. Για παράδειγμα, κάθε φορά που οι δυνάμεις τής Νοτίου Αφρικής εισέρχοντο στο έδαφος της Αγκόλας, μπορούσαν να ισχυριστούν ότι κάνουν συνεχή καταδίωξη στους αυτονομιστές τής Ναμίμπια. (Αυτές οι δικαιολογίες έδωσαν τελικά το περιθώριο σε μια σιωπηρή αποδοχή ότι τα στρατεύματα της Νότιας Αφρικής ήταν εκεί για να στηρίξουν τον Savimbi). Ομοίως, ο Daniel Ortega, ο πρόεδρος της Νικαράγουας, αρνήθηκε επανειλημμένα [4] ότι οι δυνάμεις του είχαν εισβάλει στην Ονδούρα το 1986 - 1987, καθώς οι δύο χώρες συγκρούστηκαν σχετικά με την υποστήριξη της Ονδούρας στους επαναστάτες που ήσαν εναντίον τού Ortega. Ωστόσο, ο ίδιος ήταν πρόθυμος να παραδεχτεί ότι τα νικαραγουανά στρατεύματα ίσως να είχαν διασχίσει τα σύνορα σε συνεχή καταδίωξη. Το συμπέρασμα και στις δύο περιπτώσεις ήταν ότι οι επιδρομές που πραγματοποιούνται στην συνεχή καταδίωξη αντιπροσωπεύουν μια λιγότερο σοβαρή διατάραξη της διεθνούς τάξης από όσο μια ολοκληρωτική εισβολή και διατηρούν μια αύρα νομιμότητας.

Περιπλέκοντας περαιτέρω τα πράγματα, οι συνεχείς καταδιώξεις συχνά συμβαίνουν στον απόηχο εμφυλίων πολέμων, όταν οι μαχητές δραπετεύουν και τα σύνορα είναι ακαθόριστα. Τέτοια περιστατικά μπορούν να περιπλέξουν διευθετήσεις για την ειρήνη, καθώς η βία μεταφέρεται απλώς προς απομακρυσμένες περιοχές ή διαχέεται κατά μήκος των συνόρων. Αυτή ήταν η περίπτωση όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες κυνήγησαν τους αντάρτες Βιετκόνγκ στην Καμπότζη κατά την διάρκεια του πολέμου τού Βιετνάμ και όταν ο στρατός υπό την ηγεσία των Τούτσι καταδίωξε τους Χούτου αντάρτες στο Κονγκό μετά την γενοκτονία το 1994.

Η γεωπολιτική συχνά θολώνει τα νερά ακόμη περισσότερο. Σε όλη την ιστορία, τα διωκτικά κράτη έτειναν να είναι μικρές ή μεσαίες δυνάμεις, αλλά συχνά βασίζονταν στην υποστήριξη πιο ισχυρών γειτόνων. Για παράδειγμα, όταν οι ουγγρικές δυνάμεις πέρασαν για λίγο στην Αυστρία καταδιώκοντας τους Ούγγρους αντικομμουνιστές επαναστάτες το 1956, είχαν την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, τα κράτη που καταδιώκουν ήταν περιφερειακές δυνάμεις πρόθυμες να μεγαλώσουν μέσω του στρατού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες στην αυγή τού εικοστού αιώνα, όταν κυνήγησαν τον Πάντσο Βίλα στο Μεξικό. Μικρότερες χώρες, που συνορεύουν με ανερχόμενες δυνάμεις - ας πούμε, το Βιετνάμ (κοντά στην Κίνα) ή η Γεωργία (κοντά στην Ρωσία) - θα μπορούσαν να δράσουν επιθετικά ως απάντηση σε επιδρομές [στο έδαφός τους], τροφοδοτώντας περιφερειακή αστάθεια.

Για να είμαστε δίκαιοι, η διεθνής κοινότητα μπορεί να επικαλεστεί το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης για μια μόνο αιτία. Το 1994, για παράδειγμα, ένα ομόφωνο ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας τού ΟΗΕ επέτρεψε στα πολεμικά αεροπλάνα τού ΝΑΤΟ να ξεκινήσουν επιδρομές στην Κροατία χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία το δόγμα. Το αεροδρόμιο τής Κροατίας είχε γίνει μια βάση από την οποία Σέρβοι αντάρτες πραγματοποιούσαν αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των ζωνών ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στην κοντινή Βοσνία. Παρά το γεγονός ότι τα χτυπήματα τελικά δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την Σερβία, απέδειξαν την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ να αντισταθεί στην επιθετικότητα της. Σε ένα άλλο παράδειγμα, η Μαλαισία κάλεσε μια ειδική αστυνομική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών να πραγματοποιήσει πλήγματα συνεχούς καταδίωξης εναντίον λαθρεμπόρων ναρκωτικών στο άνομο Χρυσό Τρίγωνο της Βιρμανίας.

Σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, οι χώρες μετριάζουν τις αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις των διασυνοριακών εισβολών, με την δημιουργία ζωνών ανάσχεσης στις οποίες η χρήση εξωτερικής βίας θα ήταν αποδεκτή. Στην δεκαετία τού 1980, το Ιράκ και η Τουρκία συμφώνησαν επίσημα σε ολίγων μιλίων ζώνες κοινής ασφάλειας στις οποίες μπορούσαν αμφότερες να πορεύονται. Το Μεξικό και οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρονται να συζήτησαν το δικαίωμα των αεροσκαφών των ΗΠΑ να καταδιώκουν Μεξικανούς λαθρέμπορους ναρκωτικών μέχρι 100 μίλια μέσα στο Μεξικό, αλλά όχι περισσότερα. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές είναι μάλλον εξαιρέσεις παρά ο κανόνας, και η συνεχής καταδίωξη συνεπάγεται συχνά επιδρομές βαθιά μέσα στο έδαφος ενός γείτονα.

ΟΛΙΣΘΗΡΟ ΕΔΑΦΟΣ

Η πολυτάραχη ιστορία τής χρήσης τού όρου παρέχει μια σειρά από επιπτώσεις - πολιτικές, νομικές και κανονιστικές - για την μάχη των ΗΠΑ κατά της ISIS. Η έλλειψη ξεκάθαρων ορίων τού δόγματος και η έλλειψη νομικού πλαισίου στο οποίο να στηρίζεται πρόκειται να δημιουργήσει μια μάλλον ασαφή εντολή πολέμου, πιθανώς ανοίγοντας την πόρτα για να καταδιώκονται μαχητές πέρα από το Ιράκ και την Συρία. Αυτό θα μπορούσε με την σειρά του να δημιουργήσει προηγούμενο για παραβιάσεις των συνόρων σε άλλα κράτη σε άλλα μέρη τού κόσμου. Συνολικά, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους η Ουάσιγκτον θα πρέπει να εφαρμόσει ένα πιο αυστηρό διεθνές δίκαιο όσον αφορά την καταπολέμηση του εξτρεμισμού.

Πρώτον, η συζήτηση σχετικά με την επίκληση του δικαιώματος στην συνεχή καταδίωξη πάρα πολύ συχνά πέφτει θύμα άσχετων συμφερόντων. Ένα παράδειγμα είναι η Τουρκία, μια χώρα τής οποίας ο ρόλος στην εκστρατεία εναντίον τής ISIS είναι καθοριστικός. Η Τουρκία θα μπορούσε κάλλιστα να ξεπερνά όλον τον υπόλοιπο κόσμο για το πόσο συχνά εφάρμοσε το δόγμα τής συνεχούς καταδίωξης στο πρόσφατο παρελθόν, χρησιμοποιώντας το για να δικαιολογήσει επανειλημμένες επιδρομές στο έδαφος του Ιράκ με στόχο Κούρδους αυτονομιστές. Ωστόσο, όταν η Ουάσιγκτον ζήτησε πιο ισχυρή τουρκική στρατιωτική υποστήριξη για την καταπολέμηση των ισλαμιστών, η Άγκυρα αρνήθηκε να συνεργαστεί. Δύο κύριοι φόβοι της – οι κουρδικές αποσχιστικές τάσεις και από μια ανάκαμψη του καθεστώτος Assad – επισκίασαν όλα τα άλλα ζητήματα ασφαλείας της.

Δεύτερον, τα ωστικά κύματα από παρελθούσες στρατιωτικές επεμβάσεις - ή από τις αποτυχίες να υπάρξει παρέμβαση - μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική στρέβλωση των υπολογισμών. Κατά την διάρκεια της κορύφωσης του πολέμου στο Ιράκ, αρκετοί παρατηρητές έκαναν έκκληση για διασυνοριακές επιθέσεις στην Συρία με στόχο την καταπολέμηση του ισλαμικού εξτρεμισμού. Πίσω στο 2007, για παράδειγμα, ο ειδικός επί της εθνικής ασφάλειας, Max Boot, κατέκρινε [5] την κυβέρνηση Μπους επειδή δεν επέτρεψε στις ειδικές δυνάμεις να χτυπήσουν καταφύγια τρομοκρατών στην Συρία, «ακόμη και αν το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης και καθιστά τα κράτη υπεύθυνα να αφήσουν το έδαφός τους να χρησιμοποιηθεί ως θέατρο επιθέσεων σε γειτονικές χώρες». Τα πλήγματα εναντίον ισλαμιστών μαχητών σε αυτό το πρώιμο στάδιο, θα μπορούσαν να περιορίσουν την ανάπτυξη της αλ Κάιντα στο Ιράκ (ο πρόδρομος της ISIS που επωφελήθηκε από μια σταθερή διασυνοριακή ροή στρατολογημένων), αλλά δεν επιδιώχθηκαν επειδή η Ουάσιγκτον φοβήθηκε την διάχυση του αντιδημοφιλούς πολέμου πέρα από τα σύνορα του Ιράκ. Σήμερα, η Ουάσιγκτον μπορεί να είναι διστακτική στο να αναλάβει παρόμοια –αν και στρατηγικά λογική- δράση φοβούμενη μην εμπλακεί σε άλλη μια περιφερειακή σύγκρουση.

Τρίτον, η θεωρία τής συνεχούς καταδίωξης έχει ελάχιστη νομική ισχύ στο έδαφος, εκτός αν οι συμμετέχουσες χώρες συνάψουν χωριστή συνθήκη που καταγράφει τέτοια δικαιώματα - όπως έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό στην αρχή τού περασμένου αιώνα ή όπως έκαναν το Ιράκ και η Τουρκία κατά την διάρκεια της δεκαετίας τού 1980. Η εγκυρότητα δεν μπορεί να προέλθει από το δικαίωμα μιας χώρας για εθνική αυτοάμυνα. Παρά το γεγονός ότι οι δύο φράσεις έχουν συχνά χρησιμοποιηθεί αδιακρίτως όσον αφορά την ISIS, είναι εκ διαμέτρου διαφορετικές. Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών ορίζει την αυτοάμυνα ως τις απαραίτητες ενέργειες για την διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας μιας χώρας. Σε αυτή την ρήτρα είναι ευνόητο ότι γίνεται επίκληση μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως όταν ένα έθνος τελεί υπό άμεση επίθεση. Είναι ασθενής ο ισχυρισμός ότι τα Δυτικά χτυπήματα ενάντια στην ISIS καθοδηγούνται από την ίδια επιτακτική ανάγκη.

Ωστόσο, με την εμφάνιση νέων απειλών για την ασφάλεια, όπως ο ισλαμικός εξτρεμισμός, οι δύο έννοιες γίνονται σιγά σιγά εναλλάξιμες. Η αυτοάμυνα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να περιγράψει απειλές για την ασφάλεια που είναι λιγότερο επακόλουθες από μια ολομέτωπη ξένη επίθεση, και συχνά γίνεται επίκληση στην συνεχή καταδίωξη όταν αναπτύσσεται διασυνοριακή βία, χωρίς να αποδίδεται ποινική δικαιοσύνη. Ως αποτέλεσμα αυτής της εννοιολογικής απόκλισης, οι δύο όροι κινδυνεύουν να καταλήξουν σε μια αιτιολόγηση «που χωρά τα πάντα» η οποία θα δικαιολογεί κάθε είδος διεθνούς επέμβασης.

Αυτή η έλλειψη σαφήνειας είναι βέβαιο ότι θα επιστρέψει σαν μπούμερανγκ. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να πραγματοποιούν διασυνοριακές επιδρομές στην Συρία στην βάση τέτοιων αδύναμων νομικών λόγων, τότε υπάρχουν ελάχιστα για να σταματήσει η Ρωσία από την επίκληση του δόγματος στην Ουκρανία ή η Κίνα από την σύλληψη των Ουιγούρων αυτονομιστών πέραν των συνόρων της. Ακόμη και η κατ’ όνομα μη παρεμβατική Βραζιλία ακολούθησε την μόδα για να επικαλεστεί το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης ως δικαιολογία για τις πρόσφατες διασυνοριακές δράσεις της [6] εναντίον βαρόνων των ναρκωτικών στο Περού. Πιο ουσιαστικά, αν η ISIS αποτελεί πράγματι μια υπαρξιακή απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, η μάχη για την καταστροφή της θα πρέπει να διαθέτουν καλύτερο νομικό έδαφος από ένα εξειδικευμένο δόγμα που είχε νόημα για την σύλληψη πειρατών στις ανοικτές θάλασσες.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142169/lionel-beehner/in-hot-purs...

Συνδέσεις:
[1] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27905849
[2] http://www.huffingtonpost.com/2014/09/23/right-of-hot-pursuit_n_5867708....
[3] http://web.stanford.edu/group/tomzgroup/pmwiki/uploads/1441-1981-11-KS-a...
[4] http://www.nytimes.com/1986/03/26/world/nicaragua-denies-its-troops-inva...
[5] http://www.weeklystandard.com/Content/Public/Articles/000/000/013/643lrs...
[6] http://online.wsj.com/news/articles/SB1000087239639044362420457806060268...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr