Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα

Πρωτοκαθεδρία, υπεροχή ή ηγεμονία είναι το όνομα του πολιτικού παιχνιδιού στην Ασία σήμερα. Οι πλείστοι πολιτικοί αναλυτές συμφωνούν ότι η διαμάχη έχει ήδη αρχίσει. Θα καταστεί η στρατηγική αντιπαλότητα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας πιο έντονη; Ή μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο και να οδηγηθεί σε πιο συνεργάσιμα κανάλια; Ποιά θα είναι η αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών; Ποιά της Κίνας; Είναι ένας πόλεμος για ηγεμονική αλλαγή αναπόφευκτος;
Δεν υπάρχουν βεβαίως, οριστικές απαντήσεις, αλλά θα γίνει προσπάθεια να δοθεί μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα τής σημερινής κατάστασης όπως την βλέπουν οι ειδικοί και όπως προκύπτει από την βιβλιογραφία.

Πέντε είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τις εξελίξεις και συγκεκριμένα η υφιστάμενη κατανομή της ισχύος, τα στρατηγικά σχέδια της Κίνας, ο ρόλος τής οικονομικής αλληλεξάρτησης στην Ασία, η σχέση μεταξύ δημοκρατίας και πολιτικής νομιμότητας και ο χρόνος, για τον οποίο οι γνώμες διχάζονται, η μια άποψη να διατείνεται ότι ο χρόνος εργάζεται υπέρ τής Κίνας ενώ η δεύτερη άποψη ότι ο χρόνος εργάζεται υπέρ της συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών.

Αν εξετάσουμε τις συνοριακές διαφορές τής Κίνας με το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες στην Νότια Σινική θάλασσα (South China Sea) και την γραμμή που ακολουθεί η Κίνα στην αντιπαλότητά της με την Ιαπωνία στις Νήσους Senkaku/Diaoyu θα διαπιστώσουμε ότι η πλειοψηφία των σινολόγων που ασχολούνται με το θέμα πιστεύει ότι το ναυτικό τής Κίνας είναι καιροσκοπικό, προκλητικό και επιθετικό.

Σε περίπτωση εχθροπραξιών μεταξύ Βιετνάμ/Φιλιππίνων και Κίνας για διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα, δημιουργείται ένα στρατηγικό δίλημμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι δυνατόν να μην προσέλθουν ως αρωγός ενός συμμάχου; Αν δε χρησιμοποιήσουν στρατιωτική βία το αποτέλεσμα δεν θα ήταν πόλεμος με την Κίνα; Το θέμα, βέβαια, δεν είναι για την στρατηγική ή οικονομική αξία των βραχονησίδων αλλά για την αξιοπιστία των εμπλεκομένων δυνάμεων. Οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών θα αρχίσουν να αμφισβητούν την αξιοπιστία των ΗΠΑ αν αποφύγουν να βοηθήσουν τις Φιλιππίνες. Την ίδια στιγμή το γόητρο της Κίνας ως μεγάλης δύναμης και οι φιλοδοξίες της να γίνει αποδεκτή ως η ηγεμονική δύναμη της Ασίας, θα υποστούν βαρύ πλήγμα αν το Πεκίνο υποχωρήσει σε περίπτωση στρατιωτικής εμπλοκής με τις Ην. Πολιτείες.

Οι ναυτικές αυτές διαφορές, μαζί με το πυρηνικό πρόγραμμα της Β. Κορέας είναι τα πιο σοβαρά σημεία τριβής στο στρατηγικό στερέωμα της Ασίας και πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο μιας αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και μιας ανερχόμενης Κίνας με ηγεμονικές προθέσεις. Η χρήση βίας από την Κίνα κατά του Βιετνάμ το 1974 και 1988 για να εξασφαλίσει τον έλεγχο αμφισβητούμενων νήσων στο Paracels και Spratlys ήταν αναμφιβόλως καιροσκοπική, αλλά δεν εθεωρήθη ότι ήταν δυνατόν να επηρεάσει την ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Ασία. Σήμερα, μια προσπάθεια της Κίνας να κάνει χρήση βίας για την διευθέτηση υφιστάμενων ναυτικών διαφορών στην Ανατολική Ασία θεωρείται αυτομάτως ως επίδειξη ισχύος όχι μόνο μεταξύ των εμπλεκομένων, αλλά επίσης και μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ. Αυτό συμβαίνει διότι η Κίνα είναι η χώρα που είναι ικανή να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία των Ηνωμένων. Πολιτειών στην Ανατολική Ασία, και η αμφισβήτηση θα είναι απροκάλυπτη αν η Κίνα χρησιμοποιήσει βία εναντίον συμμάχου των ΗΠΑ. Τόσο η Κίνα όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν μεγάλη δυσκολία να υποχωρήσουν λόγω των αρνητικών εντυπώσεων για το γόητρο και την θέση τους στην περιοχή. Το στρατηγικό αυτό επιστέγασμα είναι βασικό στην ανάλυση των διαφορών στην Ανατολική Σινική Θάλασσα.

Από τις δύο υφιστάμενες ναυτικές διαφορές αυτή τής Ανατολικής Σινικής Θάλασσας (Senkaku / Diaoyu) είναι η πλέον επικίνδυνη. Μια ανερχόμενη Κίνα που δεν ξεχνά το παρελθόν, μια Ιαπωνία που αγνοεί την συμπεριφορά της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ο επικίνδυνος εθνικισμός που υποβόσκει και στις δύο χώρες δυσκολεύουν κατά πολύ τα δύο μέρη να συμβιβάσουν τις διαφορές τους και να απομακρυνθούν από την άβυσσο. Το γεγονός ότι η Κίνα διαθέτει ανώτερες στρατιωτικές δυνάμεις από τις χώρες τής Νοτιοανατολικής Ασίας όπως οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ ευκολύνει την Κίνα να υιοθετήσει βήματα συμβιβασμού εφ’ όσον το επιθυμήσει. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα το Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) να παίξει ρόλο μεσολαβητή σε περίπτωση κρίσεων. Παρόμοιος μηχανισμός, όμως, δεν υφίσταται για την Βορειοανατολική Ασία. Η απουσία των μηχανισμών αυτών δυσκολεύει την συζήτηση, την διαπραγμάτευση και την εξεύρεση συνταγής αξιοπρεπούς υποχώρησης στην περίπτωση που δημιουργείται κρίση.

Εάν η ασύμμετρη ανάπτυξη των στρατιωτικών επιλογών τής Κίνας δυσκολεύει τις Ην. Πολιτείες να διατηρήσουν την υπεροχή τους στον Δυτικό Ειρηνικό, η νέα οικονομία της Ασίας δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερους στρατηγικούς πονοκεφάλους για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσο η Κίνα αντικαθιστά τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ο υπ’ αριθμόν ένα εμπορικός συνεταίρος σχεδόν όλων των ασιατικών κρατών, είναι πολύ φυσικό τα τελευταία να υφίστανται δυνατές πιέσεις να μεταφέρουν τις στρατηγικές τους επιλογές από τις Ην. Πολιτείες στην Κίνα. Ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών ως ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός τής Ασίας δεν είναι πλέον δεδομένος. Η παράμετρος αυτή, δηλ. ο κρίκος μεταξύ οικονομικών και στρατηγικών ευθυγραμμίσεων είναι μια διάσταση που συχνά αγνοείται.