Η οπισθοχώρηση της ειρήνης στην Ευρώπη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η οπισθοχώρηση της ειρήνης στην Ευρώπη

Η εξωτερική πολιτική τής ΕΕ και ο ελληνικός παράγων

Πάντως, οι ΗΠΑ, ήδη από τον Οκτώβριο του 1990 -ταυτόχρονα δηλαδή με την Διάσκεψη των Παρισίων- είχαν προβλέψει την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τουλάχιστον με την μορφή που είχε. Διαβάζω από την τελευταία έκθεση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών (Νational Ιntelligence Estimate 15-90, 18 Οκτωβρίου 1990 -αποχαρακτηρίστηκε τον Μάιο του 2006 όταν ήμουν πρέσβης στην Ουάσιγκτον): «Yugoslavia will cease to function as a federal state within one yar, and will probably dissolve within two» (Yugoslavia transformed). [Η Γιουγκοσλαβία θα πάψει να λειτουργεί ως ένα ομοσπονδιακό κράτος μέσα σε ένα έτος, και κατά πάσα πιθανότητα θα διαλυθεί μέσα σε δύο χρόνια»(Η Γιουγκοσλαβία μεταμορφώνεται)] Περιλαμβάνει και άλλες προβλέψεις που στο σύνολό τους επιβεβαιώθηκαν από τις εξελίξεις. Δεν είναι, όμως, του παρόντος.

Δεν υπάρχει κάτι περίεργο. Η ίδια εφημερίδα Liberation, που χαιρέτιζε στην πρώτη σελίδα το τέλος τού ψυχρού πολέμου, έγραφε στις εσωτερικές της σελίδες: «Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη ψηφίζει διηρημένη αναζητώντας την ισορροπία μεταξύ τριών αντιπάλων κοινοτήτων, τους Σέρβους, τους Κροάτες και τους Μουσουλμάνους».

Διαβάζοντας την σήμερα, εικοσιτέσσερα χρόνια αργότερα, βλέπω ότι προέβλεπε με ακρίβεια την σύγκρουση μεταξύ Σέρβων και Κροατών, καθώς και τον σχηματισμό Κροατο-μουσουλμανικής Συμμαχίας, η οποία, θυμίζω ότι είχε αρχικά συσταθεί επί φασιστικού καθεστώτος. Όλα αυτά έναν χρόνο πριν από την αρχή τής διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας και πέντε ακριβώς χρόνια πριν από την Συμφωνία Παρισίων- Ντέιτον.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΚΑΚΟΔΙΟΙΚΗΣΗ Ή ΑΠΟΤΥΧΙΑ;

Άρα ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα-ρητορικό μάλλον- για την αποτυχία μας να «προβλέψουμε»;

Αν κρίνω το παρελθόν με βάση το παρόν και την κακοδιαχείριση -προτιμώ να χρησιμοποιήσω τον όρο «την αποτυχημένη εξωτερική πολιτική»- τής Ευρωπαϊκής Ένωσης στις κρίσεις, εξεγέρσεις και ανατροπές σε ολόκληρο τον χώρο της Μέσης Ανατολή με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα την Συρία, την Λιβύη και την Αίγυπτο, θα κατέληγα ότι φταίει ένας συνδυασμός όλων όσων ανέφερα.

Φοβούμαι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά -με σοβαρές εξίσου συνέπειες -συναντούμε και στον τρόπο με τον οποίο «προέβλεψε», έδρασε και αντέδρασε η Ευρωπαϊκή Ένωση στη κρίση τής Ουκρανίας.

Από τους περιπάτους στα οδοφράγματα της Πλατείας Μαϊντάν, στην αλλαγή κυβέρνησης στο Κίεβο και σήμερα στην επιστροφή τού «Ψυχρού Πολέμου».

Αλήθεια, ποια θεσμική ιδιότητα είχαν οι υπουργοί Εξωτερικών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενθάρρυναν την μεταβολή τής κυβέρνησης στο Κίεβο; Επίσης, είναι δυνατόν η κατ' ευφημισμόν υπουργός Εξωτερικών τής Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη να μην έχουν μελετήσει την σημασία τής Ουκρανίας και της Κριμαίας για την Μόσχα; Είναι δυνατόν να μην έχουμε υπολογίσει ότι η Ρωσία των Βλαντίμιρ Πούτιν και Ντμίτρι Μεντβέβεφ δεν θα έμενε απαθής στις κυρώσεις τής ΕΕ;

Αφήνω ηθελημένα ασχολίαστο το πραγματικό γεγονός ότι η Ελληνική Προεδρία τής Ευρωπαϊκής Ένωσης ουδεμία ενημέρωση ή πληροφόρηση είχε για τις περί Ουκρανίας πρωτοβουλίες των εταίρων μας. Άκουσα κάτι περί περιορισμένων αρμοδιοτήτων τής Προεδρίας μετά την εφαρμογή τής Συνθήκης τής Λισαβόνας. Αλήθεια, αν η Πολωνία, η Σουηδία, η Λιθουανία ή έστω η Ιρλανδία ασκούσαν την Προεδρία θα έμεναν εκτός; Επίσης, γιατί η Ελλάδα, επί προεδρίας της μάλιστα, δεν επεδίωξε να τεθεί Έλληνας επικεφαλής τής αποστολής τού ΟΑΣΕ στην Ουκρανία; Σήμερα επικεφαλής είναι κορυφαίος Τούρκος διπλωμάτης, από τα γνωστότερα ονόματα του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Θυμίζω: Το 2008, η Ρωσία εκμεταλλεύθηκε την απερίσκεπτη πρόκληση/ πρόσκληση του προέδρου τής Γεωργίας, Σαακασβίλι, καθώς και την εκτός πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσσόβου. Η εποχή τής ρωσικής απάθειας είχε λήξει. Τα μηνύματα ήσαν καθαρά και δεν μπορούσαν να δεχθούν πάνω από μια ερμηνεία. Η ανεξαρτητοποίηση της Αμπχαζίας και της Οσσετίας - που αναγνωρίζονται μόνο από την Ρωσία όπως ακριβώς το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία - ακολούθησε, κατά την ερμηνεία και τις επίσημες θέσεις τής Μόσχας, το προηγούμενο του Κοσσόβου, παρά την προσπάθεια των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να πείσουν την διεθνή κοινότητα ότι το Κόσσοβο αποτελεί μια ξεχωριστή - ειδική (sui generis) περίπτωση και δεν αποτελεί προηγούμενο. Προφανώς τα επιχειρήματα των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον δεν έπεισαν.

Δεν υπάρχει καμία θεωρία συνωμοσίας. Υπάρχουν συμφέροντα, συνδυασμένα όμως με μια χαρακτηριστική επιδερμική προσέγγιση για να μην μιλήσω για επιπολαιότητα στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής τής ΕΕ. Αντί μιας στρατηγικής που να στηρίζεται στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα, αναγκαζόμαστε να περιοριστούμε σε εφήμερη διαχείριση κρίσεων.

Η «ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΗ» ΚΑΙ Η ΑΛΛΗ ΕΥΡΩΠΗ

Όχι, όμως, απ' όλους. Ή, αν προτιμάτε, όχι στον ίδιο βαθμό από όλους. Για παράδειγμα, εδώ και καιρό η Πολωνία είχε διαμορφώσει σταθερό πλαίσιο πολιτικής απέναντι στην Ρωσία και στην Gazprom, το οποίο σήμερα έχει επιβληθεί στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας. Στην ίδια γραμμή με την Πολωνία βρίσκονται η Τσεχία και οι Βαλτικές χώρες. Το ίδιο, με ορισμένες αποχρώσεις, η πολιτική τού Σουηδού υπουργού Εξωτερικών, Καρλ Μπιλντ.

Μπορεί κάνεις να συμφωνεί ή να διαφωνεί. Δεν μπορεί, όμως, να μην παρατηρεί και να μην υπογραμμίζει την σταθερότητα και την συνέπεια με την όποια η Πολωνία - νέα μεγάλη δύναμη στην Ευρώπη - προωθεί και επιβάλλει πλέον το εθνικό της δόγμα.

Ανατρέχω και πάλι στο ημερολόγιό μου. Με τα γεγονότα στην Γεωργία φρέσκα ακόμη, ο υπουργός Εξωτερικών τής Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, μιλώντας τον Νοέμβριο του 2008 στο Atlantic Club της Ουάσιγκτον -ήμουν παρών- προδιέγραψε με μαθηματική ακρίβεια και σαφήνεια τις εξελίξεις στην Ουκρανία και στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ρωσίας.
Ξαναδιαβάζοντας την ομιλία του βλέπω ότι είχε προβλέψει:

Πρώτον, την ρωσική ετοιμότητα και βούληση να επαναφέρει την Ουκρανία στην ρωσική σφαίρα επιρροής.