Ένα ανησυχητικό «τρίγωνο»

Η Κίνα θεωρείται ευρέως ως ο νικητής στην σύγκρουση της Ρωσίας με την Δύση για την Ουκρανία: Κατ’ αρχήν, η διαφορά έχει εκτρέψει πολιτική ενέργεια και πόρους των Ηνωμένων Πολιτειών από την «στροφή» τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και έδωσε στην Κίνα επιρροή επί της Ρωσίας για ενεργειακά και οικονομικά θέματα. Αλλά αυτή η σύγκρουση δεν αφήνει αλώβητο το Πεκίνο, ειδικά όταν πρόκειται για τα δικά του σχέδια εκσυγχρονισμού τής άμυνας της χώρας και την μελλοντική συνεργασία με την Ρωσία για την ασφάλεια. Η ιστορία τής τεχνολογικής εξάρτησης της Κίνας από την Ρωσία και την Ουκρανία –τους κληρονόμους τού στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος της Σοβιετικής Ένωσης- ωθεί τώρα το Πεκίνο σε δύο αντικρουόμενες κατευθύνσεις. Μπορεί είτε να αυξήσει σημαντικά την εξάρτησή του από τις αμυντικές εξαγωγές τής Ρωσίας είτε να υποστηρίξει τις νεοσύστατες αμυντικές επιχειρήσεις τής Ουκρανίας, προκειμένου να διατηρήσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις και την πρόσβαση στην τεχνογνωσία τού Κιέβου. Σε περίπτωση που το Πεκίνο επιδιώξει την πρώτη επιλογή, θα μπορούσε να βρεθεί σε μια δυσάρεστη κατάσταση στην οποία θα βασίζεται σε υπέρμετρο βαθμό σε μια μεγάλη δύναμη που δεν είναι σύμμαχός του. Αλλά, η δεύτερη επιλογή θα μπορούσε να οδηγήσει σε προστριβές με την Μόσχα, και στην πραγματικότητα, σε αμυντική συνεργασία με μια χώρα που είναι τώρα ένας σύμμαχος της Δύσης.

Στην περίοδο μεταξύ της συνόδου κορυφής τού APEC, που φιλοξενήθηκε από την Κίνα στις αρχές Νοεμβρίου, και του G-20 που διεξήχθη στην Αυστραλία λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού συναντήθηκε με αξιωματούχους στο Πεκίνο για να συζητήσουν κοινά ναυτικά γυμνάσια και τα πρώτα βήματα που απαιτούνται για την διαμόρφωση ενός ρωσο-κινεζικού στρατιωτικού μπλοκ στην περιοχή τής Ασίας-Ειρηνικού. Ακόμα και αν αυτή η διπλωματική συνάντηση δεν είναι η αρχή μιας πραγματικής στρατιωτικής συμμαχίας, η Ρωσία και η Κίνα έχουν πολλά να συζητήσουν, όταν πρόκειται για αμυντική συνεργασία. Το 2013 και το 2014 συμφώνησαν σε πολλά σημαντικά οπλικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένης της πώλησης εικοσιτεσσάρων Su-35S, των πιο προηγμένων ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών πολλαπλού ρόλου˙ Συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας S-400, τα οποία μπορούν να κυριαρχούν στον εναέριο χώρο πάνω από τα στενά τής Ταϊβάν˙ Τέσσερα υποβρύχια κλάσης Lada, τα μισά εκ των οποίων θα κατασκευαστούν στην Κίνα˙ Καθώς και την μελλοντική πώληση του νέου μεταγωγικού αεροσκάφους IL-476. Το 2013, η Κίνα κατέλαβε μόνο το 12,5% των νέων εξαγωγών όπλων τής Ρωσίας, αλλά η Ρωσία κατέλαβε το 67,8% των αγορών όπλων τής Κίνας, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης τής Στοκχόλμης. Η Κίνα εξακολουθεί να εξαρτάται από το ρωσικές μηχανές για να κινήσει τα μαχητικά, τα τανκς και τα υποβρύχιά της. Για παράδειγμα, το stealth μαχητικό τζετ FC-31, το οποίο το Πεκίνο παρουσίασε περήφανα κατά την διάρκεια της τελετής τής APEC, πετά μόνο επειδή είναι εφοδιασμένο με έναν ρωσικής κατασκευής κινητήρα Klimov. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για ένα σημαντικό ποσοστό των στρατιωτικών αεροσκαφών τής Κίνας.

Στην εικόνα μπαίνει η Ουκρανία, η οποία, τα τελευταία αρκετά χρόνια, επέτρεψε στην Κίνα να μειώσει την εξάρτησή της από την αμυντική βιομηχανία τής Ρωσίας, παρέχοντας μια εναλλακτική πηγή για τις τεχνολογίες που η Ρωσία είτε δεν μπορεί είτε δεν θέλει να πωλεί στο Πεκίνο. Έχοντας τελείως απισχνάσει τις ένοπλες δυνάμεις της παραλείποντας να τις χρηματοδοτήσει σωστά με δημόσιες συμβάσεις όπλων ήδη από την ανεξαρτησία της το 1991, η Ουκρανία έχει διατηρήσει την αμυντική βιομηχανία της εκσυγχρονίζοντας και ανακαινίζοντας σοβιετικό εξοπλισμό και κατασκευάζοντας για εξαγωγή όλον τον εξοπλισμό που μπορεί να παράγει. Η Κίνα έχει αγοράσει ουκρανικούς στροβιλοκινητήρες διπλής ροής (turbofan) για μια σειρά αεροσκαφών, κινητήρες ντίζελ για τανκς, αεριοστροβίλους (gas turbines) για αντιτορπιλικά, και βλήματα αέρος-αέρος για τις απομιμήσεις των Su-27, γνωστά ως J-11. Το 2011, το Πεκίνο αγόρασε 250 turbofans για εκπαιδευτικά και μαχητικά αεροσκάφη, μαζί με 50 κινητήρες ντίζελ για τανκς. Το κινεζικό ναυτικό χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό ουκρανικούς κινητήρες για τα αντιτορπιλικά του, αν και θα αρχίσει να τους παράγει εγχωρίως στο εργοστάσιο κινητήρων Χαρμπίν μόλις το Κίεβο εκπληρώσει την υπόσχεσή του να μεταφέρει την τεχνογνωσία του στο Πεκίνο.

Η Ρωσία είναι ανήσυχη με όλα αυτά, αλλά ήταν ιδιαίτερα δυσαρεστημένη από την εξαγωγή τεχνογνωσίας της Κίνας από το ρωσικό μαχητικό Su-27 στο J-11 με την βοήθεια Ουκρανικών μηχανικών και ουκρανικών εγκαταστάσεων. Είναι μια αξέχαστη στιγμή πικρίας στις αμυντικές σχέσεις τής Ρωσίας με την Κίνα. Ως επακόλουθο, η Μόσχα ακύρωσε την άδεια παραγωγής τού Su-27 από την Ουκρανία, και λόγω αυτής της εμπειρίας προτιμά να εξάγει μόνο δικά της συστήματα που η Κίνα δεν μπορεί να αναπαραγάγει με την βοήθεια της Ουκρανίας. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, ότι όταν τα ρωσικά στρατεύματα πήραν τον έλεγχο της Κριμαίας τον Μάρτιο, το Πεκίνο, που ανησυχεί για το στρατιωτικό μέλλον του, κινήθηκε γρήγορα για να πάρει στην κατοχή του το δεύτερο αποβατικό σκάφος κατηγορίας Zubr που είχε παραγγείλει από την Ουκρανία, ακόμη και πριν το μεγάλο χόβερκραφτ ολοκληρώσει τις θαλάσσιες δοκιμές του. Ουκρανικά ρυμουλκά τράβηξαν το Zubr έξω από το ναυπηγείο Feodosia για να συναντήσει ένα κινεζικό πλοίο βαρέων μεταφορών, το οποίο βιαστικά το μετέφερε στην Κίνα. Η Ουκρανία έχει όντως παίξει έναν μικρό αλλά μάλλον παρεπόμενο ρόλο στην παροχή βασικών τεχνολογιών, μηχανικής τεχνογνωσίας, ναυτικών δυνατοτήτων και εξαρτημάτων κινητήρων στον στρατό τής Κίνας. Μέσα στις ένοπλες δυνάμεις τής Κίνας, τα ουκρανικά προϊόντα χρησιμοποιούνται συχνά εκεί που δεν υπάρχουν ρωσικά προϊόντα.

Η σύγκρουση της Ρωσίας με την Ουκρανία θέτει έτσι αρκετές προκλήσεις για την Κίνα. Το πρώτο πρόβλημα πηγάζει από την μακρόχρονη συμβίωση της ρωσικής και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας, που κληρονόμησαν ως πρώην δημοκρατίες τής Σοβιετικής Ένωσης. Ως αποτέλεσμα, μοιράζονται πολλούς τομείς συν-εξάρτησης ή από κοινού παραγωγής. Η Ρωσία είναι ένας διολισθαίνων αλλά εξέχων αγοραστής ουκρανικών αμυντικών προϊόντων και βασικός πελάτης σχεδόν σε κάθε μεγάλη ουκρανική αμυντική επιχείρηση. Η Ρωσία πιστεύει ότι η αμυντική βιομηχανία τής Ουκρανίας θα πεθάνει χωρίς εκείνη˙ Η Ουκρανία πιστεύει ότι η αμυντική βιομηχανία τής Ρωσίας θα περάσει χρόνια αγωνιζόμενη να βρει ένα νέο προμηθευτή. Κανείς δεν είναι βέβαιος για το πώς τα δύο αυτά στρατιωτικο-βιομηχανικά συγκροτήματα μπορούν να επιβιώσουν το ένα χωρίς το άλλο ή τι χάος μπορεί να επιφέρει ένα διαζύγιο. Και η Κίνα, η οποία εξαρτάται από τις δύο χώρες για κρίσιμες αμυντικές προμήθειες, δεν έχει καμία ιδέα για το τι να περιμένει από μια μελλοντική διάσπαση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Ρωσία και η Ουκρανία θα υποσχεθούν στην Κίνα συστήματα ή τεχνολογίες όπλων που δεν θα είναι σε θέση να παραδώσουν στο μέλλον.

Ένα άλλο διαφαινόμενο θέμα για το Πεκίνο είναι ότι, ανεξάρτητα από το τι θα αποφασίσει να κάνει το Κίεβο, η Μόσχα είναι τώρα αποφασισμένη να επιτύχει πλήρη ανεξαρτησία για την αμυντική παραγωγή της. Οι ρωσικοί αμυντικοί κύκλοι έχουν ταχθεί υπέρ τής ανεξαρτησίας από την ουκρανική βιομηχανία ήδη από την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004, αλλά η έλλειψη πολιτικής βούλησης και χρηματοδότησης αποτρέπουν την Μόσχα από την επίτευξη αυτού του στόχου. Τώρα που η Ρωσία είναι σε άμεση σύγκρουση με την Ουκρανία και αντιμετωπίζει μια απροκάλυπτα εχθρική ουκρανική ηγεσία, δεν έχει άλλη επιλογή από το να επιδιώξει την αυτάρκεια. Η Ουκρανία επέβαλλε κυρώσεις κατά της Ρωσίας το τρέχον έτος και ανέστειλε κάποια αμυντική συνεργασία, αλλά με εξαιρέσεις, έτσι ώστε η Ουκρανία να μπορέσει να κρατήσει την δική την αμυντική βιομηχανία εν ζωή.

Χωρίς πρόσβαση στην ρωσική αγορά και στα ρωσικά ανταλλακτικά για την παραγωγή της, η μικρότερη αμυντική βιομηχανία τής Ουκρανίας είναι πιθανό να μαραθεί και να ξεθωριάσει. Η Ουκρανία δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις ποσότητες του εξοπλισμού που η Ρωσία παράγγελνε παραδοσιακά, και είναι αμφίβολο ότι μπορεί να κατασκευάζει οπλικά συστήματα χωρίς ρωσικά ανταλλακτικά, εκτός από ελαφρό οπλισμό και τανκς. Η κυβέρνηση της Ουκρανίας δεν έχει επίσης τα κεφάλαια για να αναβιώσει την βιομηχανία ή να γίνει ο καλύτερος πελάτης της. Ο πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο αύξησε τον αμυντικό προϋπολογισμό στα τέλη τού πρώτου εξαμήνου κατά 600 εκατομμύρια δολάρια σε περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια και σχεδιάζει να τον αυξήσει [1] έως τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2017. Αλλά αυτό το επίπεδο χρηματοδότησης είναι θλιβερά ανεπαρκές κατά την διάρκεια μιας κρίσης. Στο κάτω-κάτω, ο αμυντικός προϋπολογισμός τής Πολωνίας είναι στα 10,4 δισεκατομμύρια δολάρια και δεν είναι σε πόλεμο με την Ρωσία.

Υποθέτοντας ότι η αμυντική βιομηχανία τής Ουκρανίας θα επιβιώσει, η Κίνα πρέπει να σκεφθεί ότι ένας από τους βασικούς αμυντικούς προμηθευτές της είναι δυτικός σύμμαχος. Αυτό σημαίνει ότι, όπως και με την Ρωσία, η Κίνα θα μπορούσε να βρεθεί να αντιμετωπίζει δυτικές κυρώσεις κάποια μέρα, αν ενεργήσει επιθετικά κατά την διάρκεια μιας σύγκρουσης στην περιοχή τής Ασίας-Ειρηνικού. Η αντίδραση της Δύσης στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία έχει δείξει στο Πεκίνο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν καταναγκαστικά εργαλεία, όπως η αναστολή των υφιστάμενων αμυντικών συνεργασιών ή η πίεση στους συμμάχους τους να περιορίσουν τις εξαγωγές τεχνολογίας διπλής χρήσης στην χώρα-στόχο. Επιπλέον, η πολιτική ηγεσία τής Ουκρανίας είναι σε μια μοναδική πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ, με φιλοδοξίες για το ΝΑΤΟ, και θα έχει λίγες τύψεις σχετικά με την ακύρωση συμφωνιών με την Κίνα, εάν κάτι τέτοιο αποδειχθεί αναγκαίο. Ο πραγματικός αμυντικός προϋπολογισμός τής Κίνας είναι άγνωστος, αλλά τα στοιχεία μάς δείχνουν ότι είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος στον κόσμο, ξεπερνώντας [2] τα 145 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013. Ως μια ανερχόμενη υπερδύναμη, το Πεκίνο μπορεί σύντομα να αναγκαστεί να αποδεχθεί ότι ο στρατός της όλο και περισσότερο θα βασίζεται αποκλειστικά είτε στην Ουκρανία είτε στην Ρωσία για τις αυξανόμενες αμυντικές ανάγκες του.

Αν και είναι γεωγραφικά πολύ μακριά από το Κίεβο, το Πεκίνο αντιμετωπίζει αρκετές δύσκολες βραχυπρόθεσμες επιλογές σχετικά με τις σχέσεις του με την Μόσχα. Η άμεση ανησυχία τής εξωτερικής πολιτικής τής Κίνας είναι το κατά πόσον πρέπει ή όχι να βοηθήσει την Ουκρανία τροφοδοτώντας την με πυρομαχικά μετά από χρόνια συνεργασίας και φιλικών σχέσεων. Η άμυνα της Ουκρανίας απέναντι στους φιλορώσους αυτονομιστές περιλαμβάνει βαριά χρήση πυραύλων πυροβολικού. Ο στρατός έχει ρίξει αμέτρητα βλήματα από σοβιετικά BM-21 Grads, BM-30 Smerch, και άλλα συστήματα πυροβολικού. Δεδομένου ότι η Ουκρανία δεν είχε επενδύσει ποτέ στην αγορά νέων πυρομαχικών για τα συστήματα αυτά, είναι ασφαλές να πούμε ότι κάθε ένας πύραυλος που έχει εξαπολύσει ο στρατός φέτος είναι πιθανότατα ληγμένος και είναι πιθανό ότι τα πυρομαχικά εξαντλούνται. Η Κίνα είναι μια από τις λίγες χώρες που δεν είναι σύμμαχος της Ρωσίας και διαθέτει πυρομαχικά για τα συστήματα αυτά. Η Ουκρανία είναι ανοιχτά επιδιώξει στρατιωτική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το Κίεβο δεν έχει προσεγγίσει παρασκηνιακά την Κίνα με ένα παρόμοιο αίτημα. Αν η Ρωσία δεν έχει πρόβλημα να εξοπλίζει το Βιετνάμ και την Ινδία, η Κίνα μπορεί επίσης να επιλέξει να εξοπλίζει την Ουκρανία, αν και δεν είναι σαφές τι είδους τριβές θα δημιουργήσει με την Μόσχα. Αντί για ένα εύκολο στρατηγικό κέρδος, το Πεκίνο έχει τώρα να εξισορροπήσει με λεπτότητα τις σχέσεις του με την Ρωσία και την Ουκρανία, υπολογίζοντας ταυτόχρονα το τι πρέπει να κάνει για την εξάρτησή του από τις δύο χώρες ώστε να καλύπτουν τις αυξανόμενες στρατιωτικές του ανάγκες.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142417/michael-kofman/an-uneasy-m...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.bloomberg.com/news/2014-08-23/merkel-urges-ukraine-truce-as-t...
[2] http://www.reuters.com/article/2014/06/05/us-usa-china-military-idUSKBN0...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr