Κουβανοί σύντροφοι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κουβανοί σύντροφοι

Η αλήθεια σχετικά με την εξομάλυνση μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας
Περίληψη: 

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ της διοίκησης Ομπάμα και της κουβανικής κυβέρνησης είναι από κάθε άποψη ιστορική, απαραίτητη και καθυστερημένη. Ωστόσο, καθώς η διπλωματία προχωρά και η Κούβα συνεχίζει την επισφαλή μετάβασή της σε μια μικτή οικονομία, οι παλαιές διαφορές μπορεί να πάρουν νέες μορφές.

Ο MICHAEL J. BUSTAMANTE είναι υποψήφιος δόκτωρ στην Ιστορία τής Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο Yale.

Πριν από ένα χρόνο, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και ο πρόεδρος της Κούβας Ραούλ Κάστρο αντάλλαξαν μια αδέξια χειραψία στο μνημόσυνο του Νέλσον Μαντέλα, τα social media γέμισαν με εικασίες για το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η χειρονομία. Οι περισσότεροι παρατηρητές για την Κούβα ήταν επιφυλακτικοί, και προειδοποίησαν ότι η συνάντηση μπορούσε να υπερεκτιμηθεί. Αλλά, όπως κατέστησε σαφές η ιστορική ανακοίνωση της Τετάρτης για μια νέα κατεύθυνση στις πολιτικές ΗΠΑ-Κούβας, μερικές φορές μια χειραψία είναι κάτι περισσότερο από απλά μια χειραψία.

Κατά την διάρκεια των τελευταίων 18 μηνών, όπως αποδεικνύεται, Αμερικανοί και Κουβανοί αξιωματούχοι διεξήγαγαν υψηλού επιπέδου μυστικές συνομιλίες που φιλοξενήθηκαν από τον Καναδά και το Βατικανό. Στην κορυφή τής ατζέντας των Αμερικανών ήταν ο Alan Gross, ένας υπεργολάβος τής USAID συνελήφθη στην Κούβα το 2009 για τον ρόλο του σε ένα μυστικό πρόγραμμα αύξησης της πρόσβασης στο Διαδίκτυο στο νησί. Οι Κουβανοί διαπραγματευτές, εν τω μεταξύ, ήλπιζαν να εξασφαλίσουν τα υπόλοιπα μέλη τής «Κούβα Πέντε» (Cuban Five) –μυστικοί πράκτορες που είχαν συλληφθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες από τα τέλη τής δεκαετίας τού 1990. Πολλοί παρατηρητές είχαν ζητήσει μια συμφωνία ανταλλαγής, αλλά η κυβέρνηση Ομπάμα για καιρό αρνείτο να υποστηρίξει αυτό που θεωρούσε μια άνιση ανταλλαγή. Στο τέλος, η λύση διάσωσης γοήτρου ήταν για την Κούβα να απελευθερώσει μονομερώς τον Gross για ανθρωπιστικούς λόγους και οι Ηνωμένες Πολιτείες να ανταλλάξουν τρεις Κουβανούς για ένα άγνωστο αξιωματικό των αμερικανικών μυστικών Υπηρεσιών. Η χρονική στιγμή τής ανακοίνωσης, που συμπίπτει και με το Χάνουκα (ο Gross είναι Εβραίος) και την εορτή τού Αγίου Λαζάρου (ο οποίος συγχέεται στις αφρο-κουβανικές θρησκείες με την θεότητα Babalu Ayé, σε μεγάλο βαθμό σχετιζόμενη με την ίαση) δεν θα μπορούσε να είναι πιο ευοίωνη.

Αυτό που παραμένει ασαφές είναι το πώς οι διαπραγματεύσεις για τον Gross έδωσαν την θέση τους σε ευρύτερες συζητήσεις, με αποκορύφωμα την δέσμευση να αποκατασταθούν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις. Μόλις πριν από μία εβδομάδα, οι κουβανόφιλοι ταράχτηκαν όταν το Associated Press εξέθεσε ξανά τα αδέξια προγράμματα για την προώθηση της δημοκρατίας από την USAID στο νησί. Η τελευταία μιας πολυετούς σειράς ανταποκρίσεων επικεντρώθηκε στην προσπάθεια να ενισχυθεί η αντικυβερνητική δυναμική τής κουβανικής χιπ-χοπ μπάντας Los Aldeanos (χωρίς την συμμετοχή των καλλιτεχνών). Έξαλλου, το Γραφείο Ελέγχου Αλλοδαπών Περιουσιακών Στοιχείων τού Αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών, είχε μόλις ανακοινώσει το νεότερο από μια σειρά επιβλητικά πρόστιμα τα οποία επιφυλάσσονταν στις διεθνείς τράπεζες που κάνουν δουλειές με την Αβάνα. Σίγουρα, οι εκκλήσεις για πολιτική αλλαγή –με πιο σημαντική την πρόσφατη των New York Times- είχαν γίνει δυνατότερες. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη την επί χρόνια συσσωρευμένης δυσπιστία, για να μην αναφέρουμε το αιώνια χαμηλό κύρος τής Κούβας στο οικοδόμημα της εξωτερικής πολιτικής, λίγοι ανέμεναν μια τόσο έντονη ομιλία ή μια τόσο απότομη διπλωματική στροφή.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, να εκτιμηθεί τι είναι αυτό που δεν εσυνέβη. Το εμπάργκο -το μεγαλύτερο μέρος του, τέλος πάντων- παραμένει στην θέση του. Τα νέα ανοίγματα για το εμπόριο είναι τα πιο σημαντικά από τότε που οι συνολικές κυρώσεις τέθηκαν σε ισχύ το 1962. Ωστόσο, θα είναι αδύνατο να πει κανείς ακριβώς το πόσο γρήγορα και με ποια ευρύτητα θα αναπτυχθούν οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μέχρις ότου τα αμερικανικά Υπουργεία Οικονομικών και Εμπορίου ανακοινώσουν τις νέες εκδοχές τού Ελέγχου Περιουσιακών Στοιχείων τής Κούβας και των κανονισμών Διαχείρισης Εξαγωγών. Ο Ομπάμα και η κυβέρνηση της Κούβας αξίζουν συγχαρητήρια για την αποσύνδεση, για πρώτη φορά, της διπλωματικής κατάστασης από τους πλήρεις εμπορικούς δεσμούς. Ωστόσο, ο δρόμος από την ενίσχυση των πολιτικών σχέσεων μέχρι την ολοκλήρωση της ομαλοποίηση είναι μακρύς και δύσκολος. Οι υπέρμαχοι της αλλαγής τής πολιτικής των ΗΠΑ μπορεί να αντιμετωπίσουν ακόμη μια σειρά από ανωμαλίες στον δρόμο αυτό. Και πολλοί Κουβανοί, πρόθυμοι να αποκομίσουν γρήγορα τα οφέλη μιας νέας εποχής, ίσως χρειαστεί να μετριάσουν τις προσδοκίες τους.

ΟΛΑ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΗ

Ο Ομπάμα δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που επιχείρησε την αποκατάσταση πλήρων διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα. Ο Τζίμι Κάρτερ το έκανε επίσης, και μάλιστα πολύ νωρίτερα στην προεδρία του. Στην περίπτωση του Κάρτερ, ωστόσο, η έκταση αυτής της δέσμευσης, και οι αποτυχημένες διαπραγματεύσεις πίσω από αυτήν, παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό εμπιστευτικές. Με τις ανακοινώσεις τής Τετάρτης, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Κούβας έχουν επιλέξει μια διαφορετική στρατηγική. Αν και οι προηγούμενες συνομιλίες διαδραματίστηκαν έξω από τα φώτα τής δημοσιότητας, οι μελλοντικές προσπάθειες να γυρίσουν μια νέα σελίδα θα λάβουν χώρα κάτω από τον αδιάκοπο έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Οι δηλωμένες προσδοκίες ότι οι επίσημες πρεσβείες θα ανοίξουν σε κάποιους μήνες δείχνουν ότι η διαδικασία είναι ήδη σε καλό δρόμο.