Μην αμφισβητείτε την ανακωχή

Η ακολουθία σε τέτοιες συμφωνίες έχει σημασία. Αν η Ρωσία είχε αποσύρει τις δυνάμεις της, έβγαζε εκτός μάχης το πυροβολικό της κι επέστρεφε τον έλεγχο των συνόρων στην Ουκρανία, όπως είχε υποσχεθεί, τότε το εκκολαπτόμενο αυτονομιστικό έργο της θα ήταν ολοκληρωτικά στο έλεος του Κιέβου. Κι αν η Ουκρανία είχε κινηθεί πρώτη, τίποτα δεν θα μπορούσε να αποτρέψει τους αυτονομιστές από το να καταλάβουν απλά περισσότερη γη με την υποστήριξη της Ρωσίας, την ώρα που ο στρατός της απέσυρε το πυροβολικό και τον βαρύ οπλισμό. Μια μάχη ξέσπασε στο αεροδρόμιο του Ντόνετσκ λίγο μετά την υπογραφή της συμφωνίας, οδηγώντας σε μήνες αψιμαχιών και ανταλλαγών πυροβολικού που αφάνισαν την εκεχειρία και την συμφωνία.

Το Μινσκ Ι ήταν γέννημα μιας διαφορετικής περιόδου στην σύγκρουση. Η Ρωσία νίκησε την Ουκρανία σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά δεν κατάφερε να εξασφαλίσει βιώσιμα εδάφη για τους αυτονομιστές. Το Κίεβο παρέμεινε, κι εξακολουθεί να είναι, πολιτικά διχασμένο σχετικά με το αν μια στρατιωτική λύση θα ήταν βιώσιμη. Η Ουκρανία είχε χάσει την μάχη, αλλά ίσως όχι και τον πόλεμο. Η Δύση παρέμεινε απτόητη, αισιόδοξη ότι οι κυρώσεις, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση της Ρωσίας, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Στην Ρωσία, το Minsk Ι εκλαμβάνεται ως στρατηγικό λάθος: Ένα αποτέλεσμα ανικανότητας και αναποφασιστικότητας. Η συμφωνία αυτή έκανε την Ρωσία μέρος της σύγκρουσης με υποχρεώσεις, αλλά δεν εξασφάλισε γραπτά κανένα από τα συμφέροντά της. Η Ουκρανία αξιοποίησε τους επόμενους τέσσερις μήνες για να οικοδομήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες, ενώ η Δύση ασκούσε εξοντωτική πολιτική και οικονομική πίεση.

Το Μινσκ II είναι ένας εντελώς διαφορετικός διακανονισμός. Θέτει γνήσια σενάρια για πολιτική διευθέτηση ή για αποτυχία, η οποία όμως δεν θα γυρίσει αναγκαστικά την περιοχή σε πόλεμο. Κάτι τέτοιο περιλαμβάνει σκληρή δουλειά για το Κίεβο, ειδικά για τον Poroshenko. Θα πρέπει να διακρίνει μέσα από το ουκρανικό κοινοβούλιο μια συνταγματική αποκέντρωση και έναν ειδικό νόμο για τα εδάφη που βρίσκονται στα χέρια των αυτονομιστών. Οι αυτονομιστές θα λάβουν αμνηστία, προστασία της ρωσικής γλώσσας, συμμετοχή στην διαδικασία διορισμού των τοπικών αξιωματούχων, καθώς και περιθώριο μετατροπής του στρατού τους σε τοπική πολιτοφυλακή, κι όλα αυτά ενώ η κεντρική κυβέρνηση θα αποκαθιστά τις κοινωνικές παροχές και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Το κίνητρο της Ουκρανίας για την εκκίνηση αυτής της όχι ιδιαίτερα δελεαστικής πορείας είναι η προοπτική να επανακτήσει τελικά τον έλεγχο των συνόρων της, αφού ικανοποιηθούν όλες οι προϋποθέσεις, καθώς και να διατηρήσει την κυριαρχία της επί των περιοχών αυτών.

Από την πλευρά των αυτονομιστών, οι τοπικές κυβερνήσεις πρέπει να διεξάγουν εκλογές, σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία. Κάτι τέτοιο πιθανότατα δεν θα πραγματοποιηθεί παρά μέχρι το φθινόπωρο, το νωρίτερο. Οι σημερινοί ηγέτες των αυτονομιστών θα είναι τα κύρια σημεία επαφής για τον χειρισμό της διευθέτησης των εκλογών. Το Κίεβο θα παρακρατήσει πιθανότατα συντάξεις και άλλες κοινωνικές παροχές ως κίνητρο για να διατηρήσουν οι ηγέτες την διαφάνεια των εκλογών, εκτός αν η Μόσχα επιθυμεί να πληρώνει γι’ αυτές τις περιοχές επ’ αόριστον. Αμέσως μετά τις εκλογές, η Ουκρανία μπορεί να ξεκινήσει την ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων της με την Ρωσία.

Με άλλα λόγια, η Ρωσία θα πάρει αυτό που θέλει, αλλά στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Το Κίεβο θα διατηρήσει επισήμως την εδαφική του ακεραιότητα, ενώ οι αυτονομιστές θα μπορέσουν να διατηρήσουν την δική τους αμυντική δύναμη ως ασφάλεια. Η συμφωνία αντιμετωπίζει την πλήρη απουσία εμπιστοσύνης κι από τις δύο πλευρές κι η καθεμιά τους έχει κάτι να χάσει. Υποθέτοντας ότι η Ουκρανία θα περάσει τον νόμο για την αποκέντρωση και το ειδικό καθεστώς, οι αυτονομιστές μπορούν ακόμα να αθετήσουν την υπόσχεσή τους για δίκαιες εκλογές. Στην περίπτωση αυτή, οι δύο αυτές λεγόμενες δημοκρατίες που έχουν δημιουργηθεί θα γίνουν οι κατώτερες πολιτικές περιοχές στην φλέβα της Υπερδνειστερίας ή της Αμπχαζίας. Σε αυτήν την εναλλακτική, η Ρωσία θα καταπολεμήσει την βία –έχοντας πρακτικά εξασφαλίσει την επιρροή της στην Ουκρανία, δεν έχει νόημα να συνεχίσει μια δαπανηρή διαμάχη- ενώ θα διατηρήσει την δυνατότητα να προκαλέσει αντιπαλότητα αργότερα.

Αν η συμφωνία ολοκληρωθεί με επιτυχία, η Μόσχα θα έχει πολύ λιγότερη ελευθερία δράσης, επιπλέον όμως δεν θα είναι οικονομικά υπεύθυνη για την οικονομικά λεηλατημένη Donbass, και θα έχει μια καλή πιθανότητα συρρίκνωσης των κυρώσεων. Αν αποτύχει, τα χέρια της Ρωσίας μένουν ελεύθερα, αλλά ίσως χρειαστεί να πληρώνει για πάντα για να διατηρήσει το προνόμιο αυτό, ενώ ορισμένες κυρώσεις είναι βέβαιο ότι θα παραμείνουν στην θέση τους. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Ρωσία έχει πάρει αυτό που θέλει: Μια κατάσταση στην οποία η Ουκρανία δεν έχει αποτελεσματικό έλεγχο των ανατολικών περιοχών της, αλλά στην οποία οι περιφέρειες αυτές εξακολουθούν να έχουν στρατηγικές επιπτώσεις για το μέλλον της χώρας.

Οι όροι για την αρχική εκεχειρία, η απόσυρση δηλαδή του πυροβολικού κι η δημιουργία μιας γραμμής ελέγχου, αναφέρθηκαν με μεγάλη λεπτομέρεια και σαφή χρονοδιαγράμματα. Ωστόσο, το προφανές άλυτο πρόβλημα ήταν το σώμα αρκετών χιλιάδων Ουκρανών στρατιωτών που περικυκλώθηκαν πίσω από τις εχθρικές γραμμές στην περιοχή του Ντεμπαλτσέβε κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Η Μόσχα απαίτησε από την Ουκρανία να αποσυρθεί στην πρώτη της γραμμή και να παραδώσει την πόλη. Η Ουκρανία αρνήθηκε, αν κι οι εκπρόσωποί της συμφώνησαν να καθυστερήσουν την εφαρμογή της ανακωχής για τρεις ημέρες (υπάρχει η υπόθεση πως η Μόσχα ζήτησε αρχικά εβδομάδες), κάτι που έδωσε στην Ρωσία λίγο χρόνο για να κατακτήσει το Ντεμπαλτσέβε με την βία. Είναι προφανές πλέον ότι με εκεχειρία ή μη, η Ρωσία δεν είχε καμία πρόθεση να αφήσει τον ουκρανικό στρατό να κρατήσει αυτήν την πόλη πίσω από τις γραμμές των αυτονομιστών. Δεν είναι σαφές εάν οι Ουκρανοί ηγέτες κατάλαβαν αυτό, ή την στρατιωτική κατάσταση επί του εδάφους.