Η ουκρανική πολιτική στο εξωτερικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ουκρανική πολιτική στο εξωτερικό

Πώς βλέπει η ουκρανική διασπορά την πατρίδα

Τον Σεπτέμβριο του 2013, μετακόμισα στο New Haven του Connecticut, από την πατρίδα μου, Horlivka, στην επαρχία Ντόνετσκ της ανατολικής Ουκρανίας. Η Horlivka βρίσκεται μεταξύ Ντόνετσκ και Ντεμπαλτσέβε, τις δύο πόλεις, στις οποίες δόθηκε το κύριο βάρος της μάχης. Μεγάλωσα μιλώντας κυρίως την ρωσική γλώσσα, αλλά γνωρίζω επίσης άπταιστα την ουκρανική, την οποία έμαθα μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Όσο βρισκόμουν στην Ουκρανία, ήμουν ένθερμη υποστηρίκτρια της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας από την Ρωσία και συνήγορος της αναγκαιότητας οικοδόμησης ισχυρότερων δεσμών με την Δύση. Θεωρώ τον εαυτό μου Ουκρανίδα πατριώτη πάραυτα.

Στο New Haven, ήμουν πρόθυμη να βρω και να έρθω σε επικοινωνία με τους Ουκρανούς της περιοχής. Η μια επαφή οδήγησε στην άλλη και βρέθηκα στην ευχάριστη θέση να ανακαλύψω πόσο πολλοί Ουκρανοί, που ήταν γεννημένοι τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες χώρες, ζούσαν σε τόσο κοντινή απόσταση -υπάρχουν περίπου 23.500 Ουκρανοί μετανάστες [1] που ζουν στο Κονέκτικατ και 148.700 στην Νέα Υόρκη. [2] Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι η ουκρανική διασπορά [3] στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εκτός της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, με έναν πληθυσμό περίπου 961.100 ανθρώπων. Υπάρχουν πάνω από 20 εκατομμύρια Ουκρανοί [4] που ζουν έξω από την Ουκρανία σε όλον τον κόσμο.

Η διασπορά διακρίνεται με διάφορους τρόπους. Αρχικά, πολλοί σε αυτήν την κατηγορία ασχολούνται με την ιστορική θυματοποίηση, ένα συναίσθημα που προήλθε από τον εξοστρακισμό των Ουκρανών από την Σοβιετική Ένωση, προκειμένου να επιταχυνθεί η αφομοίωση [5] των εθνοτικών μειονοτήτων. Μια από τις παλαιότερες ουκρανικές εκδόσεις στην Αμερική, η εφημερίδα «Svoboda» (που σημαίνει ελευθερία) με έδρα το New Jersey, ανατύπωσε ένα άρθρο του καθηγητή του Yale, Timothy Snyder, από την εφημερίδα The New Republic τον Μάιο του 2014 [6]. Στο άρθρο, ο Σνάιντερ υποστήριξε [7] ότι καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει υποφέρει περισσότερη θλίψη στην ιστορία της από όσο η Ουκρανία, ειδικά μεταξύ 1933-1945, όταν η σιδηρά διακυβέρνηση του Ιωσήφ Στάλιν κι αργότερα, η ναζιστική κατοχή την μετέτρεψαν στο «πιο θανατηφόρο μέρος της Γης». Επίσης, υπονόησε ότι η Ουκρανία κι η Ευρώπη είχαν πάντα ισχυρούς δεσμούς τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. «Η Ουκρανία δεν έχει ιστορία χωρίς την Ευρώπη, ούτε η Ευρώπη, όμως, έχει ιστορία χωρίς την Ουκρανία», έγραψε. «Αυτό φαίνεται να αληθεύει μέχρι σήμερα».

Ένα άλλο ενοποιητικό χαρακτηριστικό μεταξύ ορισμένων ανθρώπων της διασποράς ήταν το ακραίο αίσθημα κατά της Ρωσίας, τόσο της σοβιετικής όσο και της μετασοβιετικής της μορφής. Οι συγκρούσεις κι οι μάχες στην Ουκρανία κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν κατά κάποιον τρόπο επικυρώσει και αναθερμάνει αυτά τα συναισθήματα, αναζωογονώντας μια αίσθηση ενότητας στο εσωτερικό της ουκρανικής διασποράς, τροφοδοτώντας, όμως, τον ριζοσπαστικό εθνικισμό.

Ένα τελευταίο χαρακτηριστικό είναι ότι, πολλά παιδιά ουκρανικής καταγωγής στην Αμερική, πρώτης, δεύτερης ή τρίτης γενιάς, καλούνται από τους γονείς και τους παππούδες τους να μάθουν την ουκρανική γλώσσα και να μιλούν στο σπίτι μόνο στην ουκρανική, έτσι ώστε να μην εξαφανιστεί η γλώσσα. Εν μέρει, αυτό συμβαίνει λόγω του πολιτικού εκρωσισμού της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος άφησε πολλούς εθνοτικούς Ουκρανούς με την εντύπωση πως για την επιβίωση της γλώσσας ήταν υπεύθυνοι οι ελεύθεροι Ουκρανοί που ζούσαν στο εξωτερικό. Η γλώσσα διατηρείται στην ζωή από δεκάδες ουκρανόφωνα μέσα ενημέρωσης [8], καθώς και από οργανισμούς [8] αφιερωμένους στην εγκαθίδρυση ουκρανικών σχολείων. Το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο της Επιτροπής Ουκρανικού Κογκρέσου της Αμερικής επιβλέπει [9] 35 ουκρανικά σχολεία κι επιδιώκει να εξασφαλίσει «ότι οι Ουκρανοί της Αμερικής θα διατηρήσουν [10] την ουκρανική γλώσσα και τον πολιτισμό των προγόνων τους».

Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που ζουν στην Ουκρανία διακατέχονται από σχετικά πιο μετριοπαθείς απόψεις σχετικά με την ρωσική και την ουκρανική γλώσσα. Παρά τον ζήλο της ουκρανικής διασποράς κατά της Ρωσίας, πολλοί στην Ουκρανία συνειδητοποιούν ότι η Ουκρανία κι η Ρωσία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με πολλούς τρόπους -ειδικά σε ό, τι αφορά την ιστορία, τον πολιτισμό και την οικονομία. Μια δημοσκόπηση του Razumkov Center, μιας ουκρανικής δεξαμενής σκέψης, αποκάλυψε ότι μεταξύ του 2001 και του 2012, η πλειονότητα των Ουκρανών [11] αξιολόγησε τις σημερινές σχέσεις μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας ως «καλές», την υψηλότερη δυνατή κατάταξη. Όχι μόνο το σύγχρονο Κίεβο ήταν κάποτε η πρωτεύουσα της Κιεβινής Ρωσίας -μιας αυτοκρατορίας που τοποθετείται χρονικά από τον 9ο ως τον 13ο αιώνα και περιελάμβανε την σύγχρονη Λευκορωσία, την Ουκρανία και την Ρωσία-, αλλά η Ρωσία προμηθεύει, επίσης, [12] την Ουκρανία με το 60% περίπου του φυσικού της αερίου, ενώ η Ουκρανία εξάγει επίσης στην Ρωσία εμπορεύματα αξίας 17,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η απώλεια αυτής της αγοράς θα μπορούσε να κοστίσει στην Ουκρανία σχεδόν μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας.

Σε ό, τι αφορά την γλώσσα, η μετα-σοβιετική κοινωνία της Ουκρανίας είναι ουσιαστικά δίγλωσση. Υπάρχουν μόνο μικρές επιμέρους διαφορές ως προς το ποια γλώσσα, η ουκρανική ή η ρωσική, θεωρείται πρωταρχική: Μια έρευνα του 2002 από το Razumkov Center αποκάλυψε ότι από τους Ουκρανούς που ρωτήθηκαν, πάνω από το 90% ισχυρίστηκαν ότι μιλούν και τις δύο γλώσσες. (Επισήμως, το 67% των κατοίκων της χώρας μιλούν [13] την ουκρανική γλώσσα και το 24% μιλάει την ρωσική). Ακόμα και η ανατολική Ουκρανία είναι διχασμένη, όταν πρόκειται για την γλώσσα. Σύμφωνα με το Pew [14], το 43% της περιοχής αποτελείται μόνο από ρωσόφωνους και το 73% υποστήριξε πως η ρωσική και η ουκρανική θα πρέπει να είναι και οι δύο επίσημες γλώσσες του κράτους. (Η πλειονότητα των κατοίκων της δυτικής Ουκρανίας δήλωσε ότι μόνο η ουκρανική γλώσσα θα πρέπει να έχει νομική υπόσταση).

Και οι περισσότεροι συμφωνούν πως οι κάτοικοι της ανατολικής και της κεντρικής Ουκρανίας έχουν το δικαίωμα να μιλούν την γλώσσα των προγόνων τους, χωρίς να αμφισβητείται η ουκρανική ταυτότητα κι η ιθαγένειά τους. Η εθνική ταυτότητα και η εθνική πίστη δεν έρχονται ισόπαλες. Οι στατιστικές δείχνουν ότι, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την γλώσσα, οι Ουκρανοί δεν εκφράζουν ιδιαίτερη αφοσίωση στην Ρωσία. Η πλειονότητα[15] της δυτικής (89%) και ανατολικής (66%) Ουκρανίας δεν εκφράζει αφοσίωση ή εμπιστοσύνη στον πρόεδρο της Ρωσίας, ενώ πιστεύει ακόμα ότι η Ρωσία αποτελεί κακή επιρροή [16] για την Ουκρανία (87% και 58% των δυτικών και ανατολικών περιοχών, αντίστοιχα).

Επιπλέον, η ουκρανική γλώσσα δεν απειλείται με εξαφάνιση, ούτε απειλείτο στην διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών. Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ουκρανία έκανε σημαντικά βήματα προς την προώθηση της ουκρανικής ως την μόνη επίσημη γλώσσα της. Παρά την αντίσταση των ρωσόφωνων Ουκρανών σ’ αυτήν την πολιτική, με την πάροδο του χρόνου, τόσο τα σχολικά βιβλία, όσο και οι εθνικές εφημερίδες κι η τηλεόραση, χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά την ουκρανική. Ακόμα και οι ρωσόφωνες τηλεοπτικές εκπομπές ήταν υποχρεωμένες να διαθέτουν ουκρανικούς υπότιτλους (αν και τα λάθη στις μεταφράσεις τους αποτελούσαν συχνά αντικείμενο κοροϊδίας σε όλη την χώρα). Παλαιότερα, λιγότερο μορφωμένοι άνθρωποι που ζούσαν σε αγροτικές περιοχές ήταν πιο απίθανο να μάθουν την ουκρανική. Αλλά σιγά-σιγά, οι περισσότεροι ρωσόφωνοι Ουκρανοί υιοθέτησαν την ουκρανική ως την δεύτερη τους γλώσσα, ενώ πολλά από τα παιδιά τους μιλούσαν την ουκρανική ως την πρώτη τους γλώσσα. Ακόμα κι ο πρώην πρόεδρος, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, έκανε [17] μια προσπάθεια να μάθει την ουκρανική γλώσσα στην ηλικία των προχωρημένων 40.

Η υποτιθέμενη απειλή για την ουκρανική γλώσσα στην ουκρανική διασπορά αναβίωσε τον Απρίλιο του 2012, όταν το κοινοβούλιο ψήφισε νόμο [18] που έδινε στην ρωσική την θέση της βασικής γλώσσας σε ρωσόφωνες περιοχές στα νότια και τα ανατολικά της χώρας. Ο νόμος αυτός θα κρατούσε την ουκρανική ως την επίσημη ομοσπονδιακή γλώσσα, επιτρέποντας, όμως, την χρήση της ρωσικής γλώσσας στα περιφερειακά δικαστήρια, σχολεία κι άλλα κυβερνητικά όργανα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Svoboda δημοσίευσε κάποιο άρθρο στις 13 Ιουλίου ενός από τους συντάκτες της, του Petro Chasto, με τίτλο «Μαύρη Πέμπτη, [19], 3 Ιουλίου» στο οποίο υποστήριξε ότι ο νέος νόμος απειλεί την ύπαρξη της ουκρανικής γλώσσας και του πολιτισμού, υπονοώντας ότι η επίσημη άδεια χρήσης των περιφερειακών γλωσσών καλούσε για ημέρα πένθους. Η τελευταία φορά που κάποια μέρα στην Ουκρανία ονομάστηκε «μαύρη» ήταν όταν 33 ανθρακωρύχοι σκοτώθηκαν [20] στην έκρηξη του ανθρακωρυχείου στο Ντόνετσκ, στις 4 Μαρτίου του 2015.

Με την ίδια δραματική διάθεση, η ουκρανική κοινότητα της Αυστραλίας εξέδωσε επιστολή προς τον Γιανουκόβιτς [21] για να εμποδίσει την υπογραφή του νόμου. Η επιστολή απαιτούσε επίσης όλοι οι πολιτικοί «που αδυνατούν να φέρονται σαν Ουκρανοί πολιτικοί στο ουκρανικό κράτος ... να παραιτηθούν αμέσως».

Στην Ουκρανία, η γενική αντίδραση στην νομοθεσία ήταν λιγότερο ακραία. Οι πολέμιοι του νομοσχεδίου [22] έκαναν πορείες στους δρόμους, αλλά κυρίως στις πόλεις της Δυτικής περιφέρειας με μόνο χίλια περίπου άτομα στο Κίεβο, που μειώθηκαν σε μερικές εκατοντάδες από την τέταρτη ημέρα των διαδηλώσεων. Στα ανατολικά, υπήρχαν ακόμα μικρότερες σε μέγεθος διαδηλώσεις από 25 έως 200 άτομα περίπου. Ουκρανοί μελετητές [23] πιθανολογούν ότι η νομοθεσία αυτή αποτέλεσε απλά ένα πολιτικό όπλο –ο κύριος στόχος του Γιανουκόβιτς με την ώθηση αυτού του νομοσχεδίου ήταν να συγκεντρώσει υποστήριξη για το κόμμα [του] των Περιφερειών στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές του 2012. Αλλά τελικά, ο νόμος για την γλώσσα ούτε κινητοποίησε την αντιπολίτευση ούτε ενίσχυσε την υποστήριξη στον Γιανουκόβιτς από τις ανατολικές περιοχές της χώρας. Τουλάχιστον για τον λαό της Ουκρανίας, η γλώσσα δεν αποτελούσε [23] ένα τόσο μεγάλο ζήτημα.

Αλλά ο δήμαρχος της Lviv [24] (της ουκρανόφωνης «πολιτιστικής πρωτεύουσας» στα δυτικά της χώρας), έκανε μια δημόσια ομιλία στην ρωσική γλώσσα, υπερασπίζοντας το δικαίωμα των ρωσόφωνων Ουκρανών να χρησιμοποιούν την γλώσσα τους. Πολλοί ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και δημοσιογράφοι από την ανατολική και την δυτική Ουκρανία προέβησαν [24] για μια ημέρα σε αλλαγή γλώσσας ˑ πολλοί ουκρανόφωνοι δημοσιογράφοι έκαναν τα ρεπορτάζ τους στην κρατική τηλεόραση στην ρωσική γλώσσα για να υποστηρίξουν τον νέο νόμο, και το αντίστροφο.

Στις 23 Φεβρουαρίου του 2014, στο αποκορύφωμα της επανάστασης του Μαϊντάν και την δεύτερη ημέρα αφότου ο Γιανουκόβιτς εγκατέλειψε την χώρα, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε νομοσχέδιο για την κατάργηση του νόμου του 2012 [25], καθιστώντας την ουκρανική την μόνη επίσημη γλώσσα. Η κατάργηση αυτή ήταν και πάλι πολιτική [26]. Επιδίωκε να ενώσει τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης σε μια χώρα που είχε φτάσει σε μια χαοτική κατάσταση μετά την απόδρασή του Γιανουκόβιτς. Ωστόσο, η κίνηση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Κριμαία και σε ορισμένες περιοχές της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας, ενώ έδωσε στις εν λόγω περιοχές έναν ακόμα λόγο να αισθανθούν περιθωριοποιημένες από την νέα κυβέρνηση.

Οι Ουκρανοί της Δεξιάς ήταν πολύ χαρούμενοι με αυτήν την κίνηση. Το Αζοφικό Τάγμα [27], μια από τις γνωστότερες υπερεθνικιστικές οργανώσεις της χώρας, είναι γνωστό για την αδιαλλαξία του. Τα λόγια ενός από τα μέλη του, καταγράφηκαν από την Telegraph [28]: «Προσωπικά, είμαι Ναζί». Ο Andreas Umland [29], ένας γερμανικής καταγωγής ερευνητής του Institute for Euro-Atlantic Cooperation στο Κίεβο, δήλωσε σε μια συνέντευξή του στο Hromadske TV, έναν διαδικτυακό ουκρανικό τηλεοπτικό σταθμό, «το Αζόφ είναι ιδιότυπο, λόγω του βιολογικού ρατσισμού που διακατέχει μερικούς από τους ηγέτες του». Η ομάδα έχει προβεί ακόμα και σε υιοθέτηση μιας τροποποιημένης έκδοσης του συμβόλου Wolfsangel, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από ορισμένες μονάδες Ναζί κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλά από τα μέλη του Τάγματος (το οποίο περιγράφεται [30] ως «ένδοξο» από την Svoboda) κατάγονται από την Λευκορωσία, τον Καναδά, την Γαλλία, την Ιταλία, την Σλοβενία και την Σουηδία, ενώ αναφέρεται ότι χρηματοδοτούνται με την βοήθεια της ουκρανικής διασποράς [31].

Η ουκρανική διασπορά έχει, φυσικά, προσφέρει τεράστια υποστήριξη στο δημοκρατικό κίνημα της Ουκρανίας: Τα μέλη της έχουν οργανώσει προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας, εισήγαγαν Ουκρανούς τραυματισμένους στρατιώτες σε αμερικανικά νοσοκομεία, φιλοξένησαν εξορισμένους πρόσφυγες στα σπίτια τους και πίεσαν τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, να παρέχει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, μεταξύ μιας σειράς άλλων δραστηριοτήτων. Ακόμη και τα καλλιστεία Μις Ουκρανική Διασπορά 2014, που πραγματοποιήθηκαν στο Σικάγο, έδιναν [32] ως μεγάλο βραβείο τους, ένα πιστοποιητικό για την αγορά αλεξίσφαιρων γιλέκων για τους Ουκρανούς στρατιώτες.

Παρά το γεγονός ότι η υποστήριξη της διασποράς στην σύγκρουση της Ουκρανίας είναι αξιέπαινη, κάτι τέτοιο δεν ισχύει και για την συνεχιζόμενη προσήλωσή της στο θέμα της γλώσσας. Η Ουκρανία πρέπει να διορθώσει τις διαιρέσεις μεταξύ των διαφόρων περιφερειών της και να προαγάγει μια πολυεθνική και πολυγλωσσική κοινωνία. Για την προώθηση αυτού του στόχου, η διασπορά θα πρέπει να μετριάσει την ένταση της εκστρατείας της υπέρ της προστασίας της ουκρανικής γλώσσας καθώς και τις ισχυρές απόψεις της κατά της Ρωσίας. Οι Ουκρανοί έχουν ήδη βομβαρδιστεί από την προπαγάνδα δύο ακραίων ιδεολογιών: Η μια από τους δεξιούς εθνικιστές της Ουκρανίας και η άλλη από το Κρεμλίνο. Δεν χρειάζεται να ρίχνει κι η διασπορά περισσότερο λάδι στην φωτιά.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/143266/olena-lennon/ukrainian-pol...

Σύνδεσμοι:
[1] http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.x...
[2] http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.x...
[3] http://www.ukrainiandiaspora.ca/
[4] http://ukrainianworldcongress.org/index.php/id/231
[5] http://ieg-ego.eu/en/threads/models-and-stereotypes/russification-soviet...
[6] http://www.svoboda-news.com/arxiv/pdf/2014/Svoboda-2014-22.pdf
[7] http://www.newrepublic.com/article/117692/fascism-returns-ukraine
[8] http://usa.mfa.gov.ua/en/ukraine-us/ukrainians-in-us
[9] http://www.ridnashkola.org/abouten.htm
[10] http://www.ucca.org/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Item...
[11] http://www.uceps.org/eng/poll.php?poll_id=839
[12] http://www.ibtimes.com/ukraines-relationship-russia-whats-stake-tug-war-...
[13] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html
[14] http://www.pewglobal.org/2014/05/08/despite-concerns-about-governance-uk...
[15] http://www.pewglobal.org/2014/07/09/russias-global-image-negative-amid-c...
[16] http://www.pewglobal.org/2014/05/08/chapter-2-ukraine-russian-influence-...
[17] http://censor.net.ua/news/15794/yanukovich_rasskazal_chto_samostoyatelno...
[18] http://www.kyivpost.com/content/ukraine/language-law-comes-into-force-in...
[19] http://www.svoboda-news.com/arxiv/pdf/2012/Svoboda-2012-28.pdf#search="мовний закон"
[20] http://edition.cnn.com/2015/03/04/europe/ukraine-miners-trapped/
[21] https://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainians-in-australia-indigna...
[22] http://www.bbc.co.uk/ukrainian/politics/2012/07/120706_language_regions_...
[23] http://tsn.ua/politika/yanukovich-vzhe-virishiv-pidpisati-movniy-zakon-d...
[24] https://www.opendemocracy.net/od-russia/uilleam-blacker/no-real-threat-to-ukraine’s-russian-speakers-language-law-ban
[25] http://www.ibtimes.com/watch-your-tongue-language-controversy-one-fundam...
[26] http://m.obozrevatel.com/politics/45618-chinnij-movnij-zakon-proponuyut-...
[27] http://www.theglobeandmail.com/news/world/ukraine-canadas-unofficial-war...
[28] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/11025137/Ukrain...
[29] https://www.youtube.com/watch?v=dvDlIuAXjSI
[30] http://www.svoboda-news.com/arxiv/pdf/2014/Svoboda-2014-50.pdf#search="азов"
[31] http://america.aljazeera.com/articles/2014/7/24/ukraine-azov-battalion.html
[32] http://www.chicagonow.com/ukrainian-chicago/2014/10/senator-kirk-helps-c...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr