Η Ελληνική Πολιτική Οικονομία 2000 - 2010

Συγγραφέας Σπύρος Ρουκανάς, Παντελής Σκλιάς

Εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη

Έτος 2014

Σελίδες 512 pp.

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

«Τα κεφάλαια του βιβλίου φιλοδοξούν να αναδείξουν τους κύριους παράγοντες που διαμόρφωσαν την ελληνική πολιτική οικονομία. Σημείο αφετηρίας της παρούσας μελέτης είναι η ένταξη της χώρας μας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, καθώς αυτή οδήγησε στην περαιτέρω ενσωμάτωση της Ελλάδας στις δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα επιμέρους κεφάλαια του συλλογικού τόμου αναλύονται οι κίνδυνοι, οι ευκαιρίες και οι λανθασμένες επιλογές που πραγματοποιήθηκαν μετά την ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον», είπε ο Σπυρίδων Ρουκανάς στην ίδια εκδήλωση.

Για τον Παντελή Σκλιά, η συγγραφή ενός τέτοιου βιβλίου, έχω την αίσθηση ότι αποτελούσε μια ακαδημαϊκή εκκρεμότητα που ήρθε η ώρα να τακτοποιηθεί. «Πέρα από τη Νέμεση και τη σωτηρία» ήταν ο τίτλος του εναρκτήριου άρθρου που υπέγραφε μαζί με τον Νικόλαο Τζιφάκη, Επίκουρο Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, στο συλλογικό τόμο που επιμελήθηκαν, «Greece's Horizons: Reflecting on the Country's Assets and Capabilities» και που εκδόθηκε το 2013 [7]. Σε αυτό το βιβλίο κατά κύριο λόγο καταγράφεται η αντίστροφη πορεία, δηλαδή μια πρόταση διεξόδου και ευκαιριών για την Ελληνική Πολιτική Οικονομία μετά την θύελλα. Η συστηματική, όμως, μελέτη της δεκαετίας που καθορίζεται από την είσοδο στην Ευρωζώνη μέχρι το πρώτο Μνημόνιο του 2010, παρέμενε σε αναμονή.

«Η Ελληνική Πολιτική Οικονομία κατά την περίοδο που εξετάζεται (2000 – 2010) χαρακτηρίζεται από μια σειρά επιχειρημάτων αποσπασματικού χαρακτήρα, που αξιοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό για να αιτιολογήσουν συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές. Τα αποκαλούμε «αποσπασματικού χαρακτήρα» διότι επικεντρώνονται στο νούμερο της μεταβλητής, χωρίς όμως να επιχειρείται ανάλυση των συνθετικών χαρακτηριστικών που την προσδιορίζουν», υπογράμμισε ο Παντελής Σκλιάς στην προαναφερθείσα εκδήλωση παρουσιάζοντας τους λόγους για τους οποίους γράφτηκε το βιβλίο «Η Ελληνική Πολιτική Οικονομία 2000-2010».

Εδώ αναδύεται μια ακόμα διάσταση που συνήθως διέτρεχε την μελέτη της πολιτικής και της οικονομίας στην Ελλάδα. Αυτή δεν είναι άλλη από την συχνή απομόνωση του αριθμού προκειμένου να στηριχθεί μια θέση, είτε για να εξωραϊστεί μια κατάσταση, είτε για να δικαιολογηθεί κάποιο ακραίο μέτρο που έπρεπε να παρθεί σε δημοσιονομικό επίπεδο, κυρίως μετά την ένταξη στον Μηχανισμό Στήριξης. «Οι αριθμοί κρύβουν πίσω τους ανθρώπους», λένε πολλοί, για την «αμείλικτη αλήθεια των αριθμών» μιλούν άλλοι. Όμως, η Πολιτική Οικονομία επιφέρει το συγκερασμό τέτοιων θεωρήσεων και ειδικά αυτό το βιβλίο συμπυκνώνει αρμονικά πλήθος έγκυρων αριθμητικών δεδομένων, ποσοστών και πινάκων, δημοσιονομικών και τραπεζικών απεικονίσεων, εμπεριστατωμένων οικονομικών αναλύσεων και αναλυτικών εργαλείων αποτίμησης πολιτικών χωρίς να αγνοεί τις κοινωνικές διαστάσεις και το πολιτικό στερέωμα που μεταβλήθηκε αποφασιστικά.

Άλλωστε, το βιβλίο αυτό, εκ της φύσης και της σύνθεσης των συγγραφέων των κειμένων που περιλαμβάνει, επιβάλει την διεπιστημονική προσέγγιση. Ο συνδυασμός διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, όπως της πολιτικής οικονομίας, των διεθνών οικονομικών σχέσεων, της ευρωπαϊκής πολιτικής οικονομίας και της διεθνούς πολιτικής οικονομίας, αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για να κατανοηθούν οι πολύπλοκες σύγχρονες δομές της παγκόσμιας οικονομίας.

Η συνεισφορά του γνωστικού αντικειμένου της πολιτικής οικονομίας επικεντρώνεται στην παραδοχή ότι η οικονομική επιστήμη αποτελεί μια κοινωνική επιστήμη η οποία είναι ιδιαίτερα περιοριστική, καθώς επιχειρεί την κατανόηση της σύγχρονης οικονομίας εντός ενός αυστηρά μαθηματικοποιημένου πλαισίου. Η μηχανιστική προσέγγιση στην κατανόηση της παγκόσμιας οικονομίας είναι ιδιαίτερα περιοριστική σε ένα διεθνές οικονομικό περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο σύνθετο.

Γι’ αυτό και σε ό,τι αφορά στην ελληνική πραγματικότητα, δε θα μπορούσε να αξιολογηθεί η Ελληνική Πολιτική Οικονομία παρά μόνο μέσα από μια επίπονη προσπάθεια «εξάρτησης διαδρομής», δηλαδή μέσα από την ιστορική διάσταση της ανάλυσης, με έμφαση στις δύο προηγούμενες δεκαετίες. Αυτή ακριβώς η διάσταση αποτελεί τη συνεισφορά του βιβλίου στην ελληνική βιβλιογραφία, στο βαθμό που η προσπάθεια εξήγησης της ελληνικής κρίσης αγνοεί συνήθως την ιστορική της διάσταση, υιοθετώντας μια αποσπασματικού τύπου προσέγγιση.

Όπως έχει πολλές φορές εντοπιστεί από αναλυτές, σημαντικό μέρος των διαρθρωτικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τις πολιτικές των δεκαετιών του 1980 και του 1990 στην Ελλάδα, τον πατερναλιστικού τύπου καπιταλισμό αλλά και με τον στρεβλό τρόπο διαμόρφωσης των κριτηρίων της Συνθήκης του Μάαστριχτ από τα κράτη-μέλη τής (τότε) ΕΟΚ. Στην συνέχεια, η Ελλάδα πέτυχε την ένταξή της στην ΟΝΕ βασιζόμενη, ουσιαστικά, στη συναλλαγματική πολιτική, σε μια φαινομενική βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών και εκμεταλλευόμενη ένα γενικότερο περιβάλλον «ελαστικότητας» όσον αφορά την ερμηνεία των κριτηρίων ένταξης. Η διεθνής οικονομική κρίση επέφερε συνέπειες που ήταν καταλυτικές για τις εξελίξεις στην Ελληνική Πολιτική Οικονομία μετά το 2008, αφού αυτή έπαιξε το ρόλο του επιταχυντή στην εκδήλωση της ελληνικής κρίσης χρέους, η οποία, τελικά, εξελίχτηκε σε κρίση δανεισμού. Στα επιμέρους κεφάλαια του συλλογικού τόμου αναλύονται οι κίνδυνοι, οι ευκαιρίες και οι λανθασμένες επιλογές που πραγματοποιήθηκαν μετά την ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον.